Morgunblaðið - 22.08.1989, Blaðsíða 37

MOKQUNBtABÍÐ. il'RiÐJUDA^UR 22. ÁdÚST .1980
37
AFGASRULLUR
fyrir bílaverkstæöi
Olíufélagið hf
681100
Nissan: Mest seldi japanski
bíllinn í Evrópu í mörg ár
Bílasýning laugardag og
sunnudag frá kl. 14.00-17.00
Lánstími í allt að 31A> ár. 3ja ára ábyrgð
- réttur bíll á
réttum stað.
Ingvar
Helgason hf.
Sævarhöföa 2, sími 674000
Minninff:
Guðmundur Fríimum
rithöfundur
Fæddur 29. júlí 1903
Dáinn 14. ágúst 1989
Mörg var för í regni og roki
raunaþung og efnin smá.
Breytti þá í gull- og glitskóg
gráa hversdagsleikans þytskóg
fiðlan fagurgljá.
Og í hveiju strengjastroki
straumar bláir kváðust á.
Vor með gliti og glóðafoki
geymt í strengjum lá.
Þannig kvað Guðmundur
Frímann í hinu hreimmikla kvæði
sínu Fiðlaranum í Vagnbrekku um
paradísarheimt listamannsins við
leik tóna eða hljómfall hátta og ríms
ljóða, hvað sem harður heimur býð-
ur. Hann, ljóðlistarfiðlungurinn,
skildi tónlistarfiðlarann svo næmum
bróðurskilningi, að af varð listar-
ljóð. Vísast sá hann þó aldrei né
heyrði fiðlarann í Vagnbrekku. Orð-
sporið og samkenndin gáfu honum
uppistöðuna og ivafið í þennan
slungna ljóðvef hans. Nú hafa þess-
ir fiðlungar báðir kvatt, Hjálmar
Stefánsson i Vagnbrekku fyrir nær
háifri öld, Guðmundur Frímann fyr-
ir fáum dögum. Hinn slyngi sláttu-
maður slær allt hvað fyrir er.
Guðmundur Frímann var fæddur
í Hvammi í Langadal í Austur-
Húnavatnssýslu og þar sleit hann
bernsku- og æskuskóm sinum í
húsum foreldranna, þeirra Guð-
mundar Frímanns Björnssonar og
Valgerðar Guðmundsdóttur, konu
hans. Urðu honum foreldrarnir, for-
eldrahúsin og æskusveitin mjög
kær til æviloka, sem víða sér staðar
í ljóðum hans. Hann var ástríkur
sonur Langadals til æviloka. Þótt
það yrði hlutskipti hans að hverfa
þaðan um tvítugsaldur, bar hann
fararnesti æskustöðva í mal sínum,
hvar sem leiðir hans. lágu. Árniður
Blöndu lék honum fyrir eyrum alla
tíð.
Guðmundur nam einn vetur við
alþýðuskóla á Hvammstanga, einn
vetur stundaði hann leirmótun hjá
Einari Jónssyni, myndhöggvara, en
um tvítugt gerðist hann lærlingur
í húsgagnasmíði á Akureyri og nam
þá jafnframt við Iðnskóla Akur-
eyrar í þrjá vetur, en sá skóli var
þá kvöidskóli jafnhliða daglöngu
iðnnámi. Er þá rakin skólaganga
Guðmundar, en sjálfsnám hans
rekja engar skólaskýrslur, þar bera
verkin ein vitni og að það stóð árin
út.
Frá og með iðnnámsdögum
sínum var Guðmundur Frímann
búsettur á Akureyri til æviloka að
undanskildum árunum 1939-1941,
að hann var handavinnukennari við
Héraðsskólann í Reykholti í Borgar-
firði. Guðmundur var mjög fjöl-
hæfur maður. Hann var ágætur
smiður, listbókbindari, drátthagur
vel og eftirsóttur skrautskrifari.
Allt sem hann tók höndum til bar
lagvirkni hans og listhneigð vitni,
en fyrst og fremst var hann skáld,
ljóðskáld og sagnaskáld og sem
slíks verður hans lengst minnst, ef
að líkum lætur og að hans vild fer.
Hann var ótrúlega afkastamikill
rithöfundur, þegar haft er í huga,
að til ljóðagerðar og annarra rit-
starfa hafði hann aðeins stopular
hjá stundir. Hann varð öll sín mann-
dómsár að vinna fyrir sér hörðum
höndum með smíðum, verkstjórn,
bókbandi, kennslu. Ljóðabækur
hans urðu 8 að meðtöldum þýðing-
um, smásagnasöfn 3, skáldsögur 2
og auk þessa minningaþættir. Og
aldrei var flaustrinu fyrir að fara.
Hann var frábærlega vandvirkur á
allt, sem hann lét frá sér fara, al-
veg sérstaklega ljóð sín, þegar á
aldur leið. Þau þrautfágaði hann
og fægði. Þar kom til ættborin
málkennd og áunnin og æfð orð-
færni. Hættir og rím léku honum á
tungu. Þó að hann brygði þar
ósjaldan til nýbreytni eða nýsmíði
fataðist honum ekki smekkvísi. Það
var ekki undarlegt, að þessi fiðlung-
ur ljóðlistar skildi næmum skilningi
sjálflærða fiðlarann í Vagnbrekku,
sem lék af fingrum fram eftir eyr-
anu og lagði sál sína í leikinn. Sú
var Ijóðlist Guðmundar Frímanns,
þegar hún fór á kostum.
Guðmundur Frímann var aldrei
auglýsingasamur á list sína. Honum
var sýndarmennska ekki að skapi
og óhvikull í þeirri skoðun, að lengi
skyldi list fága, en ekki lúta að
hraðsmíði, þótt í augu gengi um
sinn vegna tísku. Lengi framan af
árum kenndi með honum sársauka
þess, að honum þótti Ijóðum sínum
seint tekið.
Guðmundur Frímann var hár
maður vexti, grannholda alla ævi,
léttur og kvikur á fæti fram á efri
ár. Hann var vel farinn í andliti,
augun björt og skír. Oftar alvarleg-
ur í bragði, en glaðvær á góðri
stund. Hann bauð sig ekki mörgum
fram til vináttu, en vinfastur, þar
sem hann tók því. Hann var ekki
áleitinn maður í orðum né skoðun-
um, en bað heldur engan að hafa
skoðanir fyrir sig. Þær tók hann
hjá sjálfum sér. Hann var mikill
heimilismaður og unni konu sinni
og dætrum heitum huga. Það
fannst vel á. En jafnframt var hann
þó mikill einfari. Gestur af götu sá
Guðmund líklegast í gleggstu ljósi,
ef hann leit hann sýsla að bókum,
annað hvort í fagurlega umgenginni
bókastofu sinni eða fara næmum
fingmm um bækur og ritlinga til
bands. Fágun og geymd orðlistar
var honum heldur dómur.
Guðmundur Frímann var kvænt-
ur Rögnu Jónasdóttur, öndvegis-
konu. Þeim varð þriggja dætra auð-
ið, Valgerðar, Gunnhildar og
Hrefnu, allar giftar og búsettar á
Akureyri nú. Konu sína: missti Guð-
mundur 1983.
Nú hefir fiðlungurinn af Blöndu-
bökkum í Langadal lokið Akur-
eyrardvöl sinni. Langidalur, Akur-
eyri og landið allt er fátækara eft-
ir. Hugbótin er, að góðs manns er
að minnast og listáskálds, sem skil-
ur þjóð sinni eftir dýrgripi, sem
hvorki mölur né ryð granda.
Vindar af suðri flosmjúka feldinn þinn
strjúka.
fagnandi höndum, sumarengið mitt græna.
Gengur í bylgjum grasið þitt undurmjúka,
glitofinn flaumur, hvert sem auga mitt sér.
Sólheita angan smáravallarins væna
vindurinn langvegu ber.
Yfir þér vakir hlíðin forkunnarfögur.
Fellur við bakka þinn jökulsá þungum
straumi,
kveðandi við þig ástljóð og bylgjubögur,
blessandi, græna engi, þitt sumarskrúð,
vökvandi moldina þína, sem lætur í laumi
lífgrösin spretta, fógur og gullinprúð.
(Guðmundur Frímann)
Bragi Signrjónsson
Látinn er á Akureyri Guðmundur
Frímann, skáld, áttatíu og sex ára
að aldri. Hann var sonur hjónanna
Guðmundar Frímanns Björnssonar
og Valgerðar Guðmundsdóttur, sem
bjuggu að Hvammi í Langadal, þar
sem Guðmundur fæddist 29 júlí
1903.
Guðmundur Frímann varð ungur
þekktur af fýrstu ljóðabók sinni,
Náttsólum, sem kom út 1922, þeg-
ar höfundurinn var nítján ára. Þrátt
fyrir að Náttsólir vektu athygli og
umtal liðu ellefu ár þangað til næsta
ljóðabók kom frá hendi Guðmund-
ar. Það var bókin Úlfablóð, sem
gefin var út undir dulnefni. Fjóruni
árum síðar kom ljóðabókin Störin
syngur og enn leið langur tími
þangað til Guðmundur kvaddi sér
hljóðs að nýju á skáldaþingi. Þá gaf
hann út ljóðabókina Svört verða
sólskin, en síðasta ljóðabók hans
kom út 1957 og hét Söngvar frá
sumarengjum.
Guðmundur Frímann er þekkt-
astur fyrir ljóð sín, en þau bera
vitni miklu næmi. höfundar fyrir
landinu, gróðri þess og því fólki sem
það byggir. Á sama tíma og marg-
vísleg kaldhæðni og kaldhyggja
ásamt upplausn hrynjandinnar í
kvæðum hélt innreið sína í skáld-
skapinn, hélt Guðmundur mildum
höndum yfir stararsundum heima-
byggða og lét mjukan kliðanda
málsins leika um punt og sóleyja-
tún. Munu flestir þeir sem fara um
Langadal og eitthvað þekkja til
kvæða Guðmundar minnast hans
mitt í þeirri byggð. Hann hóf fátæk-
lega og alvanalega þætti sveitalífs
til öndvegis og gerði þá að gullvæg-
um og upptendruðum einkennum í
skáldskap sínum, sem rauf þagnar-
múra hversdagsins.
Guðmundur bjó lengst af sinnar
ævi á Akureyri. Hann kvæntist
Rögnu Jónasdóttur skipstjóra á
Akureyri 1930 og er hún látin. Þau
hjón eignuðust þijár dætur.
Guðmundur Fnmann var heið-
ursfélagi í Félagi íslenskra rithöf-
unda. Með þessum fáu orðum vott-
ar félagið hinum brottgengna virð-
igu sína og þakkir fyrir samvistirn-
ar, og aðstandendum samúð.
Félag ísl. rithöfúnda