Morgunblaðið - 04.02.1990, Blaðsíða 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. FEBRUAR 1990
ið fyrir risastórum myndum af
meistaranum ásamt tilvitnunum í
safaríkt málfar hans, en maðurinn
var kjarnyrtur og heilmikið skáld
og átti auðvelt með að lifa sig inn
í dauða hluti og þá ekki síst steina
og grjót.
— „En ég segi þér satt, steinar
eru spakir í landslagi. En það fer
auðvitað eftir því hver gengur fram-
hjá. Ég sé þá alltaf brosandi jafn-
vel í rigningu: Nú er komið bros á
steininn, síðan sá hann manninn,
Land og loft, olía á striga, 1965.
öllum þeim, sem hafa hæfileikann
til að lifa sig inn í myndir og sjá
þær í hvert skipti í nýju ljósi.
Þetta er ekki sýning fyrir fólk,
sem er svo heilaþvegið af fjölmiðla-
mötun og kröfunni um eitthvað
nýtt, að það afgreiðir hlutina með
setningunni „ég hef séð þetta áður“.
En vissulega gerir stöð gervibirt-
an í salnum það að verkum, að
þessi staðhæfing á meiri rétt á sér
en ella.
Frammi í gangi hefur verið kom-
Heimahagar, olía á striga, 1948.
Vtifín' :■
V ^ • :
vV ’ :
I' - , i 'v
*<£
Kjarval og landið
Myndlist
Bragi Asgeirsson
A
IKjarvalssal á Kjarvalsstöðum
stendur nú yfir og fram til 4.
febrúar sýning á landslagsmyndum
Jóhannesar Kjarval.
Að sjálfsögðu er það árviss við-
burður, að myndir meistarans séu
hengdar upp í salnum, sem kenndur
er við hann, jafnframt því sem
myndir hans eru af og til hengdar
upp á veggi kaffistofunnar og víðar
í salarkynnunum. Svo mun og
verða, þar til sérstakt hús verður
reist yfir myndir hans og rannsókn-
ir á þeim í nágrenninu, en það verð-
ur vonandi ekki í formi neðanjarðar-
byrgis eins og áætlað mun vera.
Kjarval unni síhvikulum birtu-
skilum náttúrunnar eins og fram
kemur í myndum hans, og það
væri að mínu mati og margra ann-
arra hið versta verk að setja á þau
staðbundið gerviljós, hversu gott
og eðlilegt sem það kann að vera.
Kjarval var náttúrubarn og það
ber að rækta list hans sem slíka
og veita sem mestu af birtuflæði
skaparans á myndir hans, því að
þannig munu þær helst taka við sér
og birtast skoðandanum hreinar og
ómengaðar.
Myndir, sem bera í sér lífsmögn,
eins og myndir Kjarvals gera vissu-
lega, lifa og anda með þeirri náttú-
rubirtu, sem fellur á þær hveiju
sinni.
— Þessu úi’vali landslagsmynda
listamannsins hefur verið vel fyrir
komið og valið hefur einnig tekist
vel, þannig að það er hátíð að
hverri heimsókn á staðinn, a.m.k.
Ung norsk list
Hið græna myrkur" nefnist ali
óvenjuleg sýning, sem um
þessar mundir og fram til 4. febrú-
ar gistir Hafnarborg í Hafnarfirði.
Ovenjuleg fyrir það, að á ferðinni
er kynning á fimm ungum norskum
málurum, þeim Anne Katrine Dolv-
en, Erik Annar Evensen, Olav
Christopher Jenssen, Jon Arne
Mogstad og Björn Sigurd Tufta, en
allir hafa.þeir vakið athygli í heima-
landi sínu með list sinni, og slík
kynning norskrar myndhugsunar
ratar sjaldan til okkar.
í aðfararorðum sýningarskrár,
sem eru eftir listsögufræðinginn
Maarettu Jaukkuri starfsmanns
norrænu listmiðstöðvárinnar í Svía-
virki segir m.a. „Það sem er athygl-
isverðast og mikilvægast í norrænni
list á síðustu árum er endurvakning
hinnar rómantískku stefnu innan
landslagsmálverksins. Þetta hefur
átt sér stað á öilum Norðurlöndun-
um en virðist mest áberandi hjá
ungum norskum málurum. Norskir
málarar sameina í verkum sínum
áhrif frá eigin umhverfi og erlend-
um straumum.
Þetta er að sjálfsögðu sérálit
listsagnfræðingsins, en um rétt-
mæti þess skal ekkert fullyrt, þar
sem ekki eru settar upp viðamiklar
hlutlægar sýningar á ungri norr-
ænni list innan Norðurlandanna,
þar sem maður getur borið saman
ólík og/eða skyid viðhorf. Treysti
ég mér alls ekki að taka svo stórt
upp í mig, né hins vegar að draga
það í efa, en hitt veit ég að sóst
er eftir ákveðnum viðhorfum meðal
ungs fólks til kynningar innan sem
utan Norðurlanda, er telja má í
viðunandi samræmi við erlenda
strauma.
Einnig hef ég tilhneigingu til
þess sem málari að trúa á það, að
eitthvað fleira sé að gerast á vinnu-
stofum ungra myndlistarmanna
innan Norðurlandanna, en það sem
hér kemur fram og helst er ýtt að
fólki, en hafi ég rangt fyrir mér
bæri það vott um ósjálfstæði meðal
ungra myndlistarmanna og þeir séu
full hallir undir handleiðslu kenn-
ingasmiða og erlenda fjarstýringu.
Þetta er í góðu samræmi við
nútíma norrænan kotungshátt, en
í minna samræmi við víkingseðli
forfeðra okkar, en slíkir höfðu
margt fram að færa sem ekki sást
annars staðar og komu færandi
hendi með hugvit sitt hvar sem
þeir gerðu strandhögg.
En rétt og satt er, að það er
ekki lengur af hinu illa að viður-
kenna áhrif frá náttúrunni og hlut-
veruleikanum í óhlutlægu málverki
og enginn er lengur settur út af
sakramentinu fyrir að játa slíkt.
Hinu má svo ekki gleyma, að það
hefur ekki gengið þrautalaust fyrir
sig og það voru einmitt kenninga-
smiðir sem lengst þráuðust við að
viðurkenna slík tengsl hér áður fyrr
sbr. „Informelistana" sem sögðu
„óraunveruleiki hins „informela"
tjáir alls ekkert“. En því andmæltu
einstakir frumkvöðlar, eins og t.d.
Jean Fautrier, sem sagði „Engin
listgrein er fær um að miðla, ef hún
er ekki hluti þess raunveruleika
sem hún hrærist í.“
Sem málari hef ég og alltaf haft
tilhneigingu til þess að t.aka meira
mark á slíkri sjálfsprottinni rök-
fræði málaranna en yfirveguðum
samkór fræðinganna.
Alllangan formála skrifar svo
Ásmund Thorkildsen, og er hann
mjög í anda þess sem kemur frá
Norrænu listamiðstöðinni í Svía-
virki og hlýtur að fara fyrir ofan
garð og neðan hjá öllum fjöldanum.
Um sumt minnir hann mig á for-
mála sýningar Arvids Pettersens á
Kjarvalsstöðum fyrir skömmu, en í
báðum tilvikum er líkast sem um
sjálfstæðan skáldskap sé að ræða,
sem kemur myndverkunum sem
verið er að sýna iðulega lítið við í
sjálfu sér.
Það fara ekki allir í sporin hans
Attilo Bonita Oliva og annarra
nafnkenndra alþjóðlegra fræðinga
og kannski Iíka alveg óþarfi að
reyna það, en snúa sér frekar að
máli málanna sem er bein og
ómenguð miðlun hughrifa frá mál-
verkunum á máli og framsetningu
sem venjulegt fólk skilur.
Það myndi gera listinni og lista-
mönnunum meiri greiða en flest
annað. Slík skrif eiga vissulega
heima í fræðiritum sem og doktors-
ritgerðum og eru iðulega hin áhuga-
verðustu, en eiga naumast heima í
sýningarskrám eða t.d. á síðum
dagblaða — það fælir einungis hinn
upplýsta almenna lesanda frá og á
örtölvuöld er svo mikilvægt að ná
til þessa hóps. Ekki er nóg að vera
stöðugt að slá sér upp með tilvísun
til alþýðunnar, en láta svo sem hún
sé -ekki til er til framkvæmda
kemur. Verður að teljast með öllu
úrelt eftir fall Berlínarmúrsins og
með honum hljóta einnig kaldir
múrar miðstýringaráráttu og for-
sjárhyggju að falla í vestrinu.
Mér skilst að sýningin eigi m.a.
að kynna áhrif bandarískrar listar
á unga norska myndlistarmenn
enda er þráfaldlega vitnað í verk
bandarískra núlistamanna í formál-
anum, það er líkast því á seinni
tímum sem norræn núlist geti
hvorki lifað né dregið andann án
þess að hún sé tengd erlendum
listhræringum í samtímanum eða
núliðinni tíð og að það sé helst
talið henni til ávinnings. Og leitað
er logandi ljósi að slíku til kynning-
ar erlendis.
Ég skil illa tilganginn í slíku í
stað þess að halda einmitt stíft fram
norrænum einkennum, en hins
vegar er alþjóðleg hugsun fyrir
hendi meðal norrænna myndlistar-
manna ekki síður en annarra mynd-
listarmanna heimsins og hefur lengi
verið. Tími er til að listsagnfræðing-
ar átti sig á því og séu ekki alltaf
að reyna að slá sér upp á því, að
það hafi verið þeir en engir aðrir
sem fundu upp heita vatnið! Ella
kann svo að fara að það verði ein-
ungis kalda vatnið sem kennt verði
við þá í framtíðinni.
Hefur ekki einmitt verið sagt:
„Góðir myndlistarmenn stela en
miðlungarnir líkja eftir?“
Menn verða að skilja broddinn í
þessum framslætti, því öll mikil list
byggist á beinni víxlverkun að við-
bættum eigin persónuleika og þeim
sterkari sem hann er því augljósari
listamaður er á ferðinni.
Það sem öllu skiptir er að hér
er áhugaverð sýning á ferð sem
kemur okkur Islendingum við, lista-
mönnum jafnt og þeim mörgu hér-
lendu sem fylgjast vilja með hrær-
ingum í samtímalist.
Málararnir fimm eiga ekki ýkja
margt sameiginlegt fyrir utan það
að túlka vettvang nútímahugsunar
í myndlistinni.
Myndir Anne Katrine Dolven eru
mjög í anda samtímalistar, — hún
-t