Morgunblaðið - 11.02.1990, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MENNINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 11. FEBRÚAR 1990
C 23
■ NICK Nolte og leikstjór-
inn Karel Reisz unnu saman
við gerð myndarinnar
„Who’ll Stop the Rain?“
árið 1978. Þeir unnu saman
aftur á síðasta ári við mynd-
ina „Everybody Wins“, sem
frumsýnd var nýlega í Banda-
ríkjunum. Mótleikari Nolte í
þetta sinn er Debra Winger.
■ RICHARD Gere heldur
áfram að leika í lögguþriller-
um. Sá nýjasti heitir „Inter-
nal Affairs" og er með Andy
Garcia í aukahlutverki. Gere
leikur löggu með vafasama
fortíð og er grunaður um
spillingu svipað og Michael
Douglas í Black Rain. Þetta
er svolítið nýtt og frábugðið
súperlöggunum vammlausu í
flestum öðrum löggumynd-
■ SKRÝMSLAMYNDIR
virðast vera að komast í tísku
aftur í Bandaríkjunum eftir
B-mynda æði sjötta áratug-
arins og endurvakningu í
Alien. Tremors heitir sú
nýjasta og er með Kevin
Backon en gagnrýnendur
eru mjög hrifnir af henni.
Vikuritið Time segir hana
eiga eftir að verða klassíska.
Ron Underwood heitir leik-
stjórinn.
Innrásin í Evrópu; milljaður áhorfenda í leit að skemmtiefni.
Hollywood gerir innrás í Evrópu
Holly wood er tekið að lita hýru auga til Evrópu eina
ferðina enn. Með sameiningu álfunnar í eitt markaðs-
kerfi og breyttum stjórnarháttum í austri opnast nýir
möguleikar, sem kvikmyndarisamir ætla ekki að missa
af.
Svona bregðast þeir við:
Paramount-verið opnar
útibú í Bretlandi með evr-
ópskum handritshöfundura,
leikstjórum og kvikmynda-
gerðarmönnum; 20th Cent-
ury Fox hyggst gera sex til
átta bíómyndir á ári í Evrópu
í framtíðinni; Wamer ætlar
að opna 100 kvikmyndasali
í Bretlandi á næstunni og
önnur bíó í V-Þýskalandi og
Danmörku; Disneyfélagið
opnar skemmtigarð í París
1993 og hyggst opna kvik-
myndaver í tengslum við
hann; Orion dreifmgarfyrir-
tækið hefur löngu tekið við
sér og séð um dreifingu á
mörgum vinsælustu myndum
Evrópu síðustu ára eins og
Bless, krakkar, Jean de Fior-
ett og Konur á barmi tauga-
áfalls.
„Allir sjáum við Evrópu
fyrir okkur sem Ört vaxandi
markað,“ er haft eftir einpm
mógúlnum og annar segir:
„Þegar þú ieggur saman
fólkið í löndum Austur- og
Vestur-Evrópu gerir það
næstum milljarð manns í leit
að góðu skemmtiefni." Sann-
leikurinn er sá að hinn al-
þjóðlegi bíómarkaður er ekki
lengur afgangsmarkaður
fyiir bandarískar myndir
heldur getur allt að helming-
ur tekna þeirrá fengist utan
Bandaríkjanna.
Hollywood hefur áður litið
hýru auga til Evrópu. Eitt-
hvert best heppnaða ástar-
samband draumasmiðjunnar
við evrópska kvikmyndagerð
gat af sér David Lean mynd-
imar Brúna yfir Kwai,
Arabíu-Lárens og Dr.
Zivago. Þegar verr gekk
urðu til mistök eins og Greif-
ynjan frá Hong Kong, síðasta
mynd Chaplins með Marlon
Brando og Sophiu Loren, og
Isadora með Vanessu
Redgrave sem töpuðu tugum
milljónum dollara.
Það hefur því gengið á
ýmsu í fortíðinni en flest
bendirtil að Hollywood ætli
sér að nema land fyrir fullt
og fast í álfunni í þetta sinn.
Spurningin, sem brennur
mest á mönnum, hlýtur þó|
að veraþessi:
Hvað verður um
breskar, fransk-
ar og ítalskar
myndir þegar
Hollywood er
farið að gera
þa>r?
Öðruvísi
útlagalíf
Leikstjórinn Costa-Gavras
hefur nýlega lokið við
mynd sína „Music Box“
með Jessicu Lange í aðal-
hlutverki.
Myndin hefur ekkert með
tónlistarmyndbönd að
gera þótt nafnið gæti bent
til þess heldur segir frá lög-
fræðingi í Chicago sem ver
ungverskættaðan föður sinn
gegn ákærum um stríðs-
glæpi.
Næst ætlaði Gavras, fræg-
ur fyrir pólitískar myndir sín-
ar („Missing"), að gera mynd
um persónur frá Austur-
Evrópu. En þá kom babb í
bátinn, nefnilega fall komm-
únistastjórna í austri. Með
það að leiðarljósi varð hann
að umtuma myndinni sinni,
sem átti að fjalla um tvo
Pólveija í París.
- „Við þurfum að leita ann-
arra lausna núna,“ segir
hann. „Þegar persónumar
tala um land sitt fara þær
með annars konar orðræður
og þær eiga ekki eins erfitt
með að komast austurfyrir
og áður. Allt hefur snýist á
hvolf.“
KVIKMYNDIR
Hvenœr hófst œvintýnó?\
Niðursetningurinn
ÞAÐ er siður hér á landi
og víðar að koma sér helst
ekki niður á tímamót og
þrátta endalaust um hve-
nær nákvæmlega atburðir
sögunnar áttu sér stað og
hvenær áratugir og jafn-
vel heilu aldirnar byrja.
Er íslensk kvikmynda-
gerð þar ekki undanskil-
Félag kvikmyndagerðar-
manna hefur ákveðið að
tíu ár séu liðin síðan „sam-
felld“, eins og það er kallað,
kvikmyndagerð hófst og
hélt uppá
það um
daginn. En
hvað þá
með for-
söguna?
Var ekkert
bíó fyrir
1980?
Reynd-
ar, en íslendingar voru
óhemju seinir að taka við
sér á kvikmyndaöld og lítið
er til af íslenskum bíómynd-
um fyrir 1980 á meðan ná-
grannaþjóðirnar eiga sér
langa og merkilega kvik-
myndasögu. Svíar eiga stór-
merka kvikmyndaarfleifð
frá Victor Sjöström og Mau-
ritz Stiller til Bergmans,
Danir voru stórveldi í bíó-
myndum strax frá 1909 og
hafa ætíð staðið framarlega
enda sprettur ekki stórvirki
eftir Arnald
Indriðason
eins og Pelle sigursæli upp-
úr engu; Finnar stofnuðu
kvikmyndafyrirtæki árið
1919 og um miðjan þriðja
áratuginn framleiddu þeir
12 myndir á ári.
Islensk bíómyndagerð
eins og hún lagði sig fram
til áttunda áratugarins valt
næstum eingöngu á tveimur
mönnum. Ef miða á upphaf
íslenskrar bíómyndasögu
við fyrstu leiknu talmyndina
í fullri lengd sem frumsýnd
var í kvikmyndahúsi hófst
hún ekki fyrr en árið 1949
með mynd Lofts Guðmunds-
sonar, Milli fjalls og fjöru.
Á undan henni var mest
gert af heimildarmyndum
af konungskomum og öðr-
um stórviðburðum en Loftur
hafði fengist lítillega við
Ieiknar stuttmyndir áður.
Árið 1950 gerði Óskar
Gíslason Síðasta bæinn í
dalnum. Vonuðu margir að
bíómyndagerð festist í sessi
með myndum Lofts og
Óskars, sem gerðu samtals
sex bíómyndir í fullri lengd
á árunum 1949 til 1959,
þótt frumstæð væri hvað
tækjakost og tæknilegt útlit
snerti miðað við það sem
gerðist erlendis. En svo varð
ekki. Loftur lést árið 1951
eftir að hafa lokið við Niður-
setninginn og nokkrum
árum síðar varð fyrirtæki
Óskars gjaldþrota. I fótspor
þeirra fylgdi Ásgeir Long
með barnamyndina Gilitrutt
SSur
en sjálfstæðri íslenskri bíó-
myndagerð var lokið. ís-
lensk stjórnvöld virtust ekki
gera sér nokkra grein fyrir
mikilvægi íslenskrar kvik-
myndagerðar á þessum
tíma.
Áhugi útlendinga var
miklu ineiri. Árið 1917 hafði
Sjöström myndað Fjalla-
Eyvind eftir Jóhann Sigur-
jónsson og árið 1919 komu
Danir hingað að filma Sögu
Borgarættarinnar eftir
Gunnar Gunnarsson auk
þess sem Guðmundur
Kamban gerði tvær myndir
eftir verkum sínum í Dan-
mörku (útiatriði í Höddu
Pöddu voru tekin á íslandi)
og fleira mætti nefna. Á
sjötta og sjöunda áratugn-
um voru gerðar hér nokkrar
bíómyndir í samvinnu
Edda-film og kvikmynda-
fyrirtækja á Norðurlöndum
eins og Salka Valka (Svíar),
79 af stöðinni (Danir) og
Rauða skikkjan (Danir og
Svíar) og fengust hingað
menn eins og Sven Nykvist,
Erik Balling og Gabriel
Axel. Síðan liðu 20 ár þar
til Reyni Oddssyni kvik-
myndagerðarmanni tókst að
ljúka gerð Morðsögu svotil
án opinberra styrkja og var
hún sannarlega undanfari
þess sem koma skyldi. Ári
seinna var Kvikmyndasjóð-
ur stofnaður.
Eins og sjá má er saga
íslenskrar bíómyndagerðar
ekki burðug fram til 1980
þegar stóra stökkið kemur
með frumsýningum á heil-
um þremur íslenskum bíó-
myndum. í ljósi sögunnar
er hér um algera byltingu
að ræða og er vel réttlætan-
legt að tala um 10 ára af-
mæli íslenska kvikmynda-
ævintýrisins. Stóra spurn-
ingin er af hveiju ævintýrið
hófst ekki fyrr og leynist
hluti svarsins í andvaraleysi
stjórnmálamanna sem
íslenskir kvikmyndagerðar-
menn eru enn að beijast
við. Bíómyndin er ennþá
niðursetningurinn á
íslenska menningarbænum.
Á þeim áratug sem liðinn
er síðan Land og synir var
gerð hafa tæplega 30
íslenskar bíómyndir verið
frumsýndar. Það er stór-
virki í landi sem aldrei hefur
litið íslenskt bíó réttu auga.
IBIO
Úrvalið í kvikmyndahúsun-
um í Reykjavík hefur
líklega aldrei verið meira
en þessa dagana eftir að
enn einn salurinn bættist
við Háskólabíó og þeim fer
fjölgandi þar með vorinu.
Þegar þetta er skrifað
er boðið uppá alls 26 bíó-
myndir í 20 sölum í höfuð-
borginni sem hlýtur að telj-
ast met miðað við höfða-
tölu. Eru nú öll kvikmyndá-
húsin komin með fleiri en
einn sal. Regnboginn var
fyrsta bíóið sem byggt var
með mörgum sölum en
síðan kom Bíóhöllin. Önnur
bíó eins og Stjömubíó og
Laugarásbíó hafa svarað
með því að byggja við sig
en það virðist bráðnauðsyn-
legt að hafa yfir fleiri en
einum sal að ráða til að
mæta samkeppninni.
Hefur úrvalið batnað
með fleiri sýningarsöíum?
Yfírgnæfandi meirihluti af
þessum 26 myndum kemur
frá Bandaríkjunum og þær
eru ekkert betri eða verri
en fyrir tíu eða fimmtán
áruin. En markaðurinn er
ennþá mjög einlitur. Það
sem vantar er breiðara úr-
val, fastar sýningar á nýj-
um myndum frá öðrum
löndum svo fáist víðari sýn
á kvikmyndaheiminn. Það
er þó auðveldara að tala
um það en framkvæma því
sáraJítil aðsókn hefur verið
á aðrar myndir en banda
rískar hingað til þótt finna
megi einstakar undantekn-
ingar.