Morgunblaðið - 18.02.1990, Blaðsíða 6

6 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1990
60 ÁR LIÐIN FRÁ UPPHAFI SAMFELLPRAR HRADFRYSTINGAR
Per Olof Forshell, sendiherra
Svía á íslandi, í sendiherrabú-
staðnum. Á veggnum má sjá
merkiskjöldinn, sem Viktor
Forshell afi hans notaði er
hann eftir 1898 keypti síld á
Siglufirði. Og á arinhillunni
er mynd af honum og föður
sendiherrans, RolfForshell,
þeim sem stofiiaði Sænskí
slenska frystihúsið, ásamt
líkani af turninum, vörumerki
fyrirtækis þeirra.
Sænsk-íslenska
frystihúsið áður en
það varrifið 1981.
Stærð þess má
marka af saman-
burðinum við hús
sjávarútvegsins.
Við lestur þessara um-
mæla rifjaðist upp sam-
tal við sænska sendi-
herrann í Reykjavík,
Per Olofs Forshell, sem
sagði frá því að faðir
hans og móðir hefðu komið til ís-
lands í ársbyijun 1930 þegar þetta
frystihús tók til starfa. Og faðir
hans, Rolf Forshell, var fram-
kvæmdastjóri Svensk-Islandska
Fryseri AB, sem byggði og stóð að
stofnun þessa fyrsta frystihúss á
Islandi, sem sérstaklega var byggt
hér til að hraðfrysta fisk og kjöt
til útfiutnings og var upphafið að
samfelldum útflutningi á frystum
fiski frá íslandi. Áður höfðu að vísu
verið gerðar tilraunir með útflutn-
ing á heilfrystri lúðu, fyrst þegar
1910 frá Isfélagi Vestmannaeyja.
Þegar Sænsk-íslenska frystihúsið
hóf starfsemi sína var Esphólín
hættur afskiptum af málinu, sem
hann hratt af stað.
Það bar því vei í veiði að leita
upplýsinga hjá Per Olof Forshell,
sendiherra, sem hann veitti fúslega.
Þegar við vorum sest í sænska
sendiherrabústaðnum við Fjólugötu
dró Per Olof Forshell fram fjöl-
skyldualbúm með skemmtilegum
gömlum ljósmyndum, þar á meðai
myndum sem foreldrar hans höfðu
tekið um borð í Brúarfossi á leið
til íslands í janúarmánuði 1930 og
frá heimsókninni í Reykjavík á
næstu vikum. Ennfremur dagbók-
ina, sem móðir hans skrifaði á leið-
inni. Sjálfur kvaðst hann vitanlega
ekkert muna frá þessum tíma, enda
er þarna í albúminu mynd af honum
tveggja ára gömlum. En á heimili
hans er fleira sem minnir á fyrri
tengsl fjöiskyldunnar við ísland. Á
vegg hangir stór málmskjöldur með
útskornum orðunum Islands Matjes
og Siglufjörður, og á miðjum skildi
merki fyrirtækisins með stöfunum
F og R sitt hvoru megin við vitann,
sem var merki sænska fyrirtækis-
ins. En fyrirmyndin að vörumerkinu
„Fyrtornet" er vitinn Eddystone
utan við Plymouth í Ermarsundi,
51 m á hæð og reistur 1879-82.
Þarna var kominn skjöldur til að
merkja lokið á síldartunnum með
því að mála yfir hann. Hann er frá
eftir Elínu Púlmodóttur
SÆNSK-ÍSLENSKA frystihúsið, sem Ingólfur Esp-
hólín átti stóran þátt í undirbúningi að byggt var á
sínum tíma, var fyrsta firystihúsið sem sérstaklega
var byggt sem slíkt á íslandi. Það var á þeim tíma
stærsta hús sem þá hafði verið byggt hér á landi —
stóð áður í Gautaborg í Svíþjóð, en var rifið og efiii-
viðir þess fluttir hingað. Húsið tók í fyrsta sinn á
móti físki til firystingar þann 18. febrúar 1930. Frysti-
iðnaðurinn hér á landi, stóriðja nútímans og undan-
genginna áratuga, getur því einn allra fiskverkunar-
greina rakið uppruna sinn til ákveðinnar dagsetning-
ar, sem upphafs að þeirri reglulegu framleiðslu, sem
ekkert lát hefúr á verið síðan.“ Þessi ummæli mátti
lesa á sl. hausti í grein í Ægi eftir Jón Þ. Ólafsson,
skrifstofúsljóra hjá Ríkismati sjávarafúrða. Greinina
nefiidi hann„Frá æskudögum frystiiðnaðarins á ís-
landi“. Og síðar bætir hann við að verðugt væri að
minnast látinna brautryðjenda 18. febrúar í ár, þeg-
ar liðin eru nákvæmlega 60 ár frá því að Sænsk-ís-
lenska frystihúsið tók í fyrsta sinn á móti fiski til
firystingar. Sænsk-íslenska firystihúsið stóð þar sem
Seðlabankahúsið er nú. Það hætti að taka á móti
fiski til úflutnings árið 1967-8, en húsið var notað
áfram. Þessi stóra bygging var svo rifin 1981 til að
víkja fyrir Seðlabankahúsinu.
SlASkAIRYSillllSlh
MAKkAOI IPPIIVIIO
OGÞADVARFADIR
SÆASKA SIAOIIIIRR-
AAIS SEIW OPNADIÞADIYKIK 60 ÁKIAI
Ingólfur Esphólín. Miyndin er
tekin á 3. áratugnum, þegar
hann var að beijast í að koma
í gang frystihúsi í Reykjavík.
þenra
(laiil alHMgaiiiiannii
Morgunblaðið/Sverrir