Morgunblaðið - 25.02.1990, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1990

STEFNUMÓT Æ
VlD -'
MÁTTARSTÓLPANA
„ÉG ER líklega fædd með þetta hlutskipti. Ég byijaði að leika
og dansa þegar ég var smástelpa. Ég hafði mikla þörf íyrir að
tjá mig, aðallega í dansi, en það var engin framtíð í því í þá
daga nema þá í sambandi við leikhúsið í barnaleikritum, óperett-
um eða lokasýningum eftir dansnámskeið. Þessi leikhúsheimur
laðaði mig til sín og ég hef alltaf haft mikla ánægju af mínu starfí
og hef oftast haft svo gaman af að túlka þær persónur, sem ég
hef leikið á sviðinu að það hefúr ekki verið pláss íyrir kvíða og
hræðslu. Annars væri ég ekki að þessu púli,“ segir Herdís Þor-
valdsdóttir Ieikkona.
Herdís fæddist í Hafnarfirði
15. október árið 1923 og er
því 66 ára að aldri. Hún lék
sitt fyrsta „alvöru" hlutverk
hjá Leikfélagi Reykjavíkur
sem Viviane í óperettunni „Nitouc-
he“ 20. febrúar 1941. Hún gekk í
leikskóla Lárusar Pálssonar i þrjá
vetur, en 1945 fékk hún inngöngu
í Royal Académy of Dramatic Art
í London. Fyrsta hlutverk hennar
að námi loknu var Jenny í „Póstur-
inn kemur“ eftir James Bridie, sem
Lárus Sigurbjömsson setti upp fyr-
ir Leikfélag Hafnarfjarðar vorið
1947. Herdís var yngsta leikkonan
í fastri leikendatölu hjá Þjóðleik-
húsinu þegar það hóf starfsemi
1950.
Eitt af opnunarverkum Þjóðleik-
hússins var íslandsklukkan eftir
Halldór Laxnes og varð fyrsta hlut-
verk Herdísar þar Snæfríður ís-
landssól. Síðan eru hlutverk hennar
í Þjóðleikhúsinu orðin um 100 tals-
ins. „Snæfríður Islandssól stendur
mér alltaf næst hjarta þó að ég
hafi verið svo lánsöm í lífinu að fá
mörg dásamleg hlutverk og ólík
hvert öðru en líká erfið og ógeðug
og oft er það besti skólinn þegar
upp er staðið," segir Herdís.
- Staða íslenskra leikhúsa?
„Hún er mjög góð miðað við að-
stæður og þá á ég við tilkomu sjón-
varps, myndbanda og nú síðast loft-
netsdiska. Aftur á móti held ég að
þegar frá líður verði fólk þreytt á
að sitja við sjónvarpið og langi í
lifandi leikhús sem það nýtur með
fleira fólki. Þrátt fyrir alla tækni
mun leikhúsið lifa um ókomin ár..“
Herdís segir að menntun ungra
leikara hafi aldrei verið betri en
undanfarin ár með fjögurra ára
ríkisreknum leiklistarskóla. Gömlu
leikararnir hafi orðið að læra af
reynslunni. Það hafi vissulega tekið
sinn dijúga tíma. „Margir mjög
efnilegir ungir leikarar hafa komið
á Ijalimar undanfarin ár sem ber
skólanum gott vitni. Ef ég ætti að
gagnrýna eitthvað mundi ég segja
að talkunnátta og framsögn þess-
ara ungu leikara væri ekki alltaf
nógu góð.“
- jLeiklistargagnrýni?
„íslensk gagnrýni hefur átt við
verulega erfiðleika að stríða sökum
fámennis okkar og návígis. Allir
þekkja alla persónulega í þessum
bransa og eiga því erfitt með að
gagnrýna „kollegana". Hér áður
fyrr voru fengnir einhverjir frá blöð-
unum til að skrifa gagnrýni, stund-
um menn, sem voru áhugamenn
um leiklist og skrifuðu sem slíkir,
en það kom líka fyrir að einhver
blaðamaður var beðinn að skreppa
á sýningu og gagnrýna hana á eft-
ir. þannig gagnrýni er ekki byggð
á þekkingu heldur skrifar viðkom-
andi eins og hver og einn áhorfandi
og þá hef ég a.m.k. tekið hana sem
slíka. í dag eigum við meira af
menntuðu fólki í faginu, t.d. leik-
húsfræðinga svo það ætti að vera
meira á henni að græða. En smekk-
urinn er mismunandi, bæði hjáþeim
og hinum fyrri og um það er ekk-
ert hægt að deila. Eg hlusta alltaf
á gagnrýni og nýti mér þáð sem
mér fínnst vera sanngjarnt, hvort
sem hún kemur frá lærðum eða
leikum."
- Hvernig vinnur þú þig inn í
hlutyerk?
„Ég vinn mig inn í mínar leik-
persónur með hugsuninni. Persón-
urnar koma allar innan frá, það er
mín aðferð. En'auðvitað fæðast þær
ekki fuilskapaðar. Saman móta
leikarinn og leikstjórinn hið ytra
gervi og samræma það hugmyndum
„MÉR FINNST staðan í íslenskri leiklist mjög góð. Framfarirnar
hafa verið miklar. Nú er starfandi Leiklistarskóli ríkisins, fjög-
urra ára ríkisrekinn leiklistarskóli. Við eigum tvö atvinnuleikhús
í Reykjavík og eitt á Akureyri, fyrir utan alla þá leikhópa sem
eru starfandi út um allt land. Menntun ungra leikara í dag er
góð, það er yndælt að vinna með unga fólkinu. Menntun þess er
ströng og alltaf er spennandi að sjá sýningar Leiklistarskólans.
Við eigum mikið af frábærum ungum leikurum," segir Bryndís
Pétursdóttir.

MORGUNBLAÐIÐ
jR ðalhlutverkið, Snæfríður
H dóttir Eydalíns lögmanns
er vissulega í góðum höndum
þar sem er frú Herdís Þor-
valdsdóttir. Frúin á ekki lang-
an leikferil að baki, enda ung
ennþá, en hún hefur tekið ör-
um framförum í list sinni og
er nú með fremstu leikkonum
okkar. Ekki get ég neitað því
að ég hafði hugsað mér
Snæfríði skörulegri en hún er
í meðferð frúarinnar. Þó fer
því fjarri að það sem á kann
að vanta í þeim efnum dragi
úr heildaráhrifum leiks henn-
ar. Reisn frúarinnar er alltaf
góð, fas hennar og framkoma
virðuleg sem sæmir svo tiginni
konu, raddblærinn viðfeldin og
málfar hennar eðlilegt. Með
þessu hlutverki hefur frú
Herdís stigið stórt spor fram
á við á þroska- og listabraut
sinni.“
ALÞÝÐUBLADIÐ
Leikur hennar er látlaus og
fágaður, öll viðbrögð sönn
og bramboltalaus og blæbrigði
svips og raddar hnitmiðuð og
einlæg. Með einlægni sinni og
látleysi tekst henni að forða
persónunni úr svörum öfg-
anna, sem höfundur freistar
hennar með....Vekur leikur
hennar miklar vonir um glæsi-
legan feril, þegar henni vex
þroski til átaka og tilþrifa.“
Herdís Þorvaldsdóttir sem
Snæfríður íslandssól.
höfundarins og öðrum persónum í
verkinu.“
- Framtíðin?
„Frumsýning Stefnumóts er á
döfinni 2. mars nk. Þar er ég í
tveimur ólíkum hlutverkum og hef
gaman af að vinna þau með nýjum
og ungum leikstjórum. Okkur sem-
ur mjög vel þrátt fyrir aldursmun-
inn. Eg veit ekki hvað tekur við
hjá mér í leikhúsinu á næstunni,
en ég geri mikið að því að lesa upp
hjá félögum ljóð og sögur auk þess
að kynna baráttumál Lífs og lands
sem er mér mikið áhugamál. Þar
að auki er lífið og tilveran eilíf
stúdía sem ég verð alltaf meira og
meira hugfangin af.“
Bryndís fæddist þann 22. sept-
ember árið 1928. Hún var í
Verslunarskólanum og vann
með námi í Tjarnarbíói þegar
Lárus Pálsson kom eitt sinn
að máli við hana og bauð henni að
gerast nemandi í leiklistarskóla
sínum. „Ég þekkti Lárus ekki neitt
svo að þetta kom mér auðvitað
mjög á óvart. Skóli Lárusar var í
Hljómskálanum en síðar í Þjóðleik-
húsinu, sem þá var í byggingu.“
Bryndís lék sitt fyrsta hlutverk
í Jónsmessudraumi á fátækraheim-
ilirfU hjá Leikfélagi Reykjavíkur
árið 1946. Meðan á námi stóð lék
Bryndís m.a. Dísu í Galdra-Lofti
og Emily í Bænum okkar. Fyrsta
hlutverk Bryndísar í Þjóðleikhúsinu
var hlutverk Guðrúnar í Nýársnótt-
inni, sem var vígslusýning Þjóðleik-
hússins. Síðan hefur fjöldi hlutverka
bæst við safn hennar, m.a. Rósalind
í Sem yður þóknast eftir Shakespe-
are, Sybil í Einkalífi, Júlía i Róman-
off og Júlíu, Helena Charles í
Horfðu reiður um öxl, Munda í
Stalín, móðurin í Haustbrúði og
Sally í Oliver. Árið 1948 lék Bryndís
í fyrstu talkvikmyndinni, sem tekin
var á íslandi af Lofti Guðmunds-
syni, en sú mynd nefndist Milli
ijalls og fjöru. „Gunnar Eyjólfsson
var þá nýkominn heim frá námi og
lék hitt aðalhlutverkið á móti mér.“
Árið 1950 lék hún svo aðalhlutverk-
ið í kvikmynd Lofts Niðursetningn-
um, þá á móti Rúrik Haraldssyni-
Árið 1980 lék Bryndís eitt aðal-
hlutverkið í sjónvarpsmynd Hrafns
Gunnlaugssonar Vandarhöggi-
Mótleikari hennar var Benedikt
Árnason.
„Það var ómetanlegt að kynnast
og vinna með öllum þessum gömlu
leikurum sem þá voru að leika og
leikstýra og höfðu borið uppi leik-
starfsemina hjá Leikfélagi
Reykjavíkur um langa tíð. Það var
stórkostlegt að taka þátt í opnun
„ÉG STEFNDI að því að fara í Loftskeytaskólann. Ég veiktist
áður en ég komst þar inn og missti af skólanum þannig að líf
mitt var í biðstöðu. Ég hafði verið töluvert í músik og eitt sinn
var ég beðinn um að leika undir hjá nokkrum leikurum, sem
ætluðu að troða upp á samkomu austur á Eyrarbakka. Ég kynnt-
ist þessum leikurum nokkuð og það kom að því að ég fór til
Lárusar Pálssonar og spurðist fyrir um hvort hann hefði pláss
fyrir einn skussa í viðbót í skóla sínum,“ segir Róbert Arnfinnsson.