Morgunblaðið - 03.08.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 1990
15
hefði minnsta möguleika á því að
hljóta starfið, því aðstæður allar
torvelduðu, að hann gæti tekið þátt
í virkri kosningabaráttu. Stuðnings-
menn hans á Isafirði höfðu þó und-
ir höndum mjög greinargóð með-
mæli um hæfni umsækjanda, er
gefin voru af Haraldi Níelssyni, er
þá var prófessor við guðfræðideild-
ina. En sr. Magnús hafði verið nem-
andi hans.
Líkur benda til, að þessi með-
mæli hafi vegið þungt á vogarskál-
unum, því sr. Magnús sigraði í
kosningum með miklum yfirburð-
um.
En atburðarásin er oft óútreikn-
anleg. Jón Helgason var kjörinn
biskup 1917. Þá losnaði embætti
hans við guðfræðideildina. Sr.
Magnús sótti um það embætti
ásamt þeim Tryggva Þórhajlssyni á
Hesti í Borgarfirði og sr. Ásmundi
Guðmundssyni í Stykkishólmi. Rit-
gerðarverkefni var lagt fyrir um-
sækjendur um siðaskiptatímann á
íslandi. Þótti ritgerð Magnúsar best
og hlaut hann embættið.
Nú var úr vöndu að ráða fyrir
sr. Magnús, nýbúinn að hljóta
glæsilega kosningu. Auk þess voru
sóknarbörn hans á Isafirði búin að
leggja mikla vinnu af mörkum til
að greiða götu hans heim til fóstur-
jarðarinnar.
í raun hvíldi sú skylda á herðum
hans, að velja sér aðstoðarprest.
Sá eftirmaður varð að uppfylla
flesta þá eiginleika, er hann sjálfur
hafði í starfi.
Grípum aðeins niður í áður nefnt
meðmælabréf sr. Magnúsar, þar
stóð m.a.: „Hann kom jafnan fram
sem frábær reglumaður, stilltur og
prúður í allri framgöngu, enda er
hann alvörumaður.!. . . „Þægilegur
í viðmóti, og ekki síst fyrir það, hve
hann er gæddur ljölbreyttum hæfi-
leikum og lundin listhneigð og fjör-
mikil, er hann einkar skemmtilegur
í viðræðum. Hann er söngmaður
góður og leikur vel á harmoníum."
„Hann hafði sérstaklega
myndarlega framkomu í prédikun-
arstól og bar vel fram, enda maður-
inn hinn gervilegasti."
Að framansögðu má ljóst vera,
að sá, sem sr. Magnús þurfti að
velja, varð að hafa flesta þessa
kosti.
Sr. Magnús fór því til Reykjavík-
ur og hitti þar ungan nýútskrifaðan
guðfræðing, Sigurgeir Sigurðsson,
can. theol., sem hann réð í starfið.
Allt gekk þetta eftir hvað hæfni
þessa unga guðfræðings áhærði.
Hann var ekki búinn að vinna með
Isfirðingum nema í sex mánuði, er
þeir kusu hann sem sóknarprest 11.
mars 1918. Hlaut hann 660 at-
kvæði af 690 greiddum.
ísafjarðarprestakall var eitt hið
fjölmennasta og erfiðasta hér á
landi þessi árin. Auk þess þjónaði
sr. Sigurgeir í Bolungarvík þar til
1925.
Mikil stéttaskipting var á ísafirði
um þessar mundir. Verkafólk átti
varla málungi matar og húsnæði
þess var mjög hörlegt og lítið. At-
vinnuleysi var stöðugt yfirvofandi
og sjósókn torsótt, því skipakostur
var lélegur. Veður hamlaði því mjög
oft veiðum að vetrinum til.
Verslunarstéttin hafði verið fyr-
irferðarmikil fyrir og eftir aldamót-
in og voru rekin á Isafirði nokkur
öflug verslunar- og útgerðarfyrir-
tæki. En vinnulaun verkafólks voru
af skornum skammti. Kringum
þennan rekstur myndaðist því yfir-
stétt, sem var í miklum tengslum
við útlönd. Stærsti verslunareigand-
inn, Ásgeir Ásgeirsson, hafði að
jafnaði vetursetu í Kaupmanna-
höfn, en sat á ísafirði á sumrum.
M.a. átti þessi athafnamaður stórt
flutningaskip, sem hann hafði í för-
um á milli landa í mörg ár. Mikið
var um veisluhöld, garðveislur og
skógarferðir yfirstéttarfólks á
Isafirði um þessar mundir á sama
tíma og meirihluti íbúanna átti varla
til hnífs og skeiðar. Inn í þetta
umhverfi kom sr. Sigurgeir.
Því má spyija, hvernig bar hann
sig að? Því er fljótsvarað. Hann
umgekkst alla jafnt — gerði sér
engan mannamun eftir þjóðfélags-
stöðu hvers og eins. Með framkomu
sinni var hann fyrirmyndin. Hann
var samviskusamur — framkvæmdi
allar athafnir með reisn og virðu-
leik. — Allra augu beindust því í
átt til hans.
Hann var fremstur á meðal jafn-
inga og vinur þeirra sem minna
máttu sín.
Myndræn er lýsing sr. Jóns Auð-
uns, þegar hann lýsir starfsvett-
vangi sr. Sigurgeirs:
„Eg sé fyrir mér ungan prest,
og nú er messudagurinn hans úti í
Bolungarvík, langa leið frá heimili
hans á Isafirði. Á djúpinu byltist
hrönn við hrönn, hrynjandi sjóir
með drifhvítu trafi banna veikum
báti leiðina. En ungi presturinn býr
sig samt að heiman. Fótgangandi
fer hann fleiri klukkustundagang
yfir urðir og klungur, yfir svellbólg-
in björg, yfir ófærur og illræmdan
veg. í kirkju sína kemur hann á
réttum tíma og þessa ferð er hann
búinn að fara svo oft, að sóknarfólk-
ið er hætt að undrast prestinn, sem
lætur engar hættur tálma för sinni,
þegar skyldan býður að heilagt
messuembætti skuli flutt.“
Oftsinnis var sr. Sigurgeir hætt
kominn í vetrarferðum sínum út í
Hnífsdal og Bolungarvík. M.a. í eitt
skiptið komst hann ásamt fylgdar-
manni naumlega í skjól undir barði,
þar sem Óshlíðin reis hrikaleg fyrir
ofan. Snjóskriða féll beggja vegna
barðsins og þeim var borgið. En
þarna mátti engu muna.
ísfirðingar og Vestfirðingar allir
eru mjög meðvitaðir um, að þeir
eru í stöðugu návígi við nátttúruöfl-
in. Æði oft er stutt bilið milli lífs
og dauða. Presturinn ungi gekk
ótrauður sama veg í glímunni við
þessi öfl. Hann gekk oft feti framar
er skyldan kallaði.
Ásmundur Guðmundsson, bisk-
up, komst þannig að orði: „Þegar
ég skoða þessa mynd af herra Sig-
urgeiri Sigurðssyni, sé ég fyrir mér
karlmennið, fullhugann, ég sé fyrir
mér biskup, klerk og mann, sem
var postula Drottins að skapi, post-
ulanum sem reit: „Verið ekki hálf-
volgir í áhuganum, verið brennandi
í andanum. Allt hjá yður sé í kær-
leika gjört.“
Leifturmyndir þær, er hér hafa
verið dregnar, eru táknrænar fyrir
ytri umgjörð boðunarinnar vestur á
Isafirði. Sr. Sigurgeir var ekki
„hálfvolgur í áhuganum".
Hvað þjónustuna í sjálfum helgi-
dómnum varðar hafði hann þegið í
vöggugjöf góðar gjafir. Raddfeg-
urðin var einstök, hann flutti sann-
færandi og einlægar prédikanir, er
allir skildu. Hann var gæddur
hrífandi persónutöfrum. Allt verk-
aði þetta þann veg, að hann náði
vel eyrum þeirra er heyrðu.
Sr. Sigurgeir var þeirrar gerðar,
að hann átti auðvelt að laða menn
og konur til samstarfs í söfnuðinum.
Hann stofnaði ásamt Jónasi Tómas-
syni, tónskáldi, Karlakór ísafjarðar
og Sunnukórinn. Við hlið hans stóð
einnig öll prestskaparár hans á
ísafirði Elías Pálsson, kaupmaður.
En hann var formaður sóknar-
nefndar allan tímann sem sr. Sigur-
geir starfaði á Isafirði.
Sr. Sigurgeir hefur gert sér góða
grein fyrir því, að til þess að messu-
flutningur næði þeirri reisn og feg-
urð sem hann ætlaðist til, þá þyrfti
að efla kórstarfsemina í bænum.
Þaðan væri svo hægt að fá söng-'
fólk til þess að leiða messusönginn.
í söngskrá frá samsöng Karla-
kórs ísafjarðar frá 1929 má sjá,
að sr. Sigurgeir hefur verið ein-
söngvarinn. Þar hefur hann sungið
einsöng í „Ljúfar, ljósar nætur“
eftir Jón Laxdal og í „Landkjend-
ing“ eftir Edward Grieg. Þetta
verkefnaval segir sína sögu um
hæfni hans sem söngvara.
Undirleikarar voru á píanó og
harmonium þær frúrnar Guðrún
Pétursdóttir og Anna Ingvarsdóttir,
eiginkona Jónasar Tómassonar,
söngstjóra.
Söngfélagar sr. Sigurgeirs á
þessum tónleikum voru þeir menn
sem mest og best stóðu að kirkju-
söngnum á prestskaparárum hans
á ísafirði. Þeir voru: 1. tenór: Einar
Guðmundsson, Guðmundur
Sæmundsson, Haraldur Loftsson,
Ólafur Gestsson, Ólafur Magnússon
og Tryggvi Fr. Tryggvason. 2. te-
nór: Ingólfur Ketilsson, Jóhann Ein-
arsson, Jón Hjörtur Finnbjörnsson
og Karl Bjarnason. 1. bassi: Elías
J.,Pálsson, Ingi G., Eyjólfsson, Karl
Jónsson. (Sr. Sigurgeir söng 1.
bassa.) 2. bassi: Arni B. Ólafsson,
Bergsveinn Bergsveinsson, Finn-
björn Hermannsson, Guðmundur
Geirdal, Hans Einarsson, Haraldur
Leósson og Jón Hróbjartsson.
Þegar Sunnukórinn var stofnað-
ur bættust í kirkjukórinn margar
frábærar kvenraddir: Krístín Magn-
úsdóttir, Margrét Finnbjörnsdóttir,
Sigrún Jónsdóttir, Elísabet Samú-
elsdóttir, Jóhanna Johnsen og
margar fleiri, sem of langt væri upp
að telja.
Unglingastarf var sr. Sigurgeiri
hugleikið og beitti hann sér mjög á
því sviði. Stofnaði m.a. KFUM og
K á ísafirði og veitti því alla for-
ystu. Hann beitti sér og fyrir bættri
fræðslu í kristindómi í Barnaskólan-
um. Hann vildi meðal annars að
Barnalærdómur Helga Hálfdánar-
sonar yrði endurskoðaður og endur-
bættur. Skiptar skoðanir voru í
landinu varðandi þetta kver, því var
hann forgöngumaður tillöguflutn-
ings um þetta efni, sem var sent
Prestastefnu 1926.
Margt fleiri mætti nefna varð-
andi þau málefni sem hann beitti
sér fyrir, en rúmsins vegna verður
að sleppa því hér. Þó skal þess
getið, að hann var gæslumaður
Landsbankans á ísafirði. Hann
heyrði því beint undir bankaráð
Landsbankans og gaf því mánaðar-
lega skýrslu um bankann. Margir,
sem áttu í fjárhagserfiðleikum, nutu
góðs af þessu starfi sr. Sigurgeirs,
sérstaklega þeir sem höllum fæti
stóðu. En fáir vissu, aðrir en þeir
er nutu.
Jónas Tómasson, tónskáld, sem
starfaði með sr. Sigurgeiri í 21 ár,
segir að það hafi verið gæfuspor,
þegar séra Sigurgeir steig á Iand á
Isafirði og segir að öll prestsverkin
hafi verið unnin „í sannfæringu trú-
arinnar, samfara frjálslyndi — í
vonargleði fagnaðarerindisins, en
samt með alvöru, — í krafti kær-
leika, sem jafnframt er mildur, ..
fyrir hans augum, kærleikurinn
mestur.“
Jónas telur að grunntónninn í
prédikunum sr. Sigurgeirs hafi ver-
ið fenginn úr sálminum „Hver fögur
dyggð í fari manns“ eftir Th. Kingo
(1634-1703), sem var biskup í Óð-
insvéum í Danmörku, þ.e. þýðing
Helga Hálfdánarsonar, sálmaskálds
og forstöðumanns Prestaskólans.
Fyrsta erindið hljóðar svo:
Hver fógur dyggð í fari manns
er fyrst af rótum kærleikans.
Af kærleik sprottin auðmýkt er,
við aðra vægð og góðvild hver
og hjartaprýði stilling með.
„Það er þessi grunntónn, sem
hefir hljómað hér í sókninni og snert
hjartastrengi yngri og eldri sókn-
arbúa, og, meðal annars, á annað
þúsund barna, sem hann hefir fermt
hér í prestakallinu. Það er frá sam-
klið þessara strengja, sem hér hafa
þroskast kærleiksríkar hugsanir.
Það hefur verið kærleikur frjálsbor-
ins manns: engin tunga hefir verið
bundin, engin fótur fjötraður. Vinn-
an er ekki lögð í það, að beijast
við hið illa, heldur þroska hið góða,
vitandi það, að þar sem ljósið er
kveikt hlýtur myrkrið að víkja.“
Þannig voru meðmælin, sem Jónas
Tómasson lét frá sér fara, þegar
sr. Sigurgeir fór frá ísafirði.
Þegar sr. Sigurgeir kom til Isa-
fjarðar var hann einn, en hann var
heitbundinn ungri stúlku, Guðrúnu
Pétursdóttur frá Hrólfsskála á Sel-
tjarnarnesi. En fljótlega kom Guð-
rún vestur og brúðkaup þeirra var
síðan haldið í Ísaíjarðarkirkju 17.
nómvember 1917.
Þau hjónin eignuðust fjögur börn
á ísafirði, — Pétur, Sigurð, Svan-
hildi og Guðlaugu.
Sr. Jón Auðuns skrifaði þannig
um frú Guðrúnu:
„ísfirðingar höfðu notið þess fyrr
að eiga ágætustu prestkonur, frú
Þórdís Jensdóttir, kona séra Þor-
valds og bróðurdóttir Jóns Sigurðs-
sonar forseta, var einkanlega fyrir-
mannleg kona, svo að athygli vakti
og frú Bennie Lárusdóttir, kona sr.
Magnúsar var gáfuð fríðleikskona.
Sess sinn skipaði frú Guðrún Pét-
ursdóttir frá byrjun þannig að vin-
sældir hennar urðu miklar. í.starfi
eiginmanns síns tók frú Guðrún
fullan þátt, í hverri messugjörð sat
hún sinn bekk í kirkjunni, og ótelj-
andi sinnum sat hún við píanóið
sitt og annaðist undirleik við helgi-
athafnir. Um hitt var kannski ekki
minna. Af litlum embættislaunum
höfðu þau Guðrún og séra Sigur-
geir opið hús til gistingar og greiða
nálega hveijum, sem hurðir þeirra
knúði, og mæddi þar ekki síst á
húsfreyjunni. Á mannkostum
sínum, geðprýði og góðvild varð frú
Guðrún svo ástsæl af ísfirðingum,
að mjög var þeirra hjóna saknað
þegar sr. Sigurgeir var kvaddur til
biskupsdóms."
Hér að framan hefur verið reynt
áð bregða upp mynd af manninum
og sóknarprestinum séra Sigurgeiri
Sigurðssyni á ísafirði, þ.e. á árun-
um 1917 til 1939. Myndin er ófull-
komin eins og gefur að skilja, en
störf hans og vinsældir meðal sókn-
arbarnanna hafa verið þess eðlis,
að orðstír hans hefur borist um land
allt, því er hann kosinn biskup yfir
íslandi, þegar Jón Helgason lét af
störfum 1938. Það segir allt sem í
sjálfu sér þarf að segja.
Sigurgeir Sigurðsson, biskup,
lést langt um aldur fram, 13. októ-
ber 1953, 63ja ára gamall.
Danskur biskup á að hafa haft
að einkunnarorðum við vígslu
presta þessi orð: „Þér eigið að slíta
yður út, en hægt og hægt.“ Ás-
mundur Guðmundsson sagði að
„Sigurgeir biskup hefði gert hið
fyrra, en hann hefði ekki farið eftir
því síðara. Hann hefði slitið sér út
hratt.“
Öll störf hans í þjónustunni á
ísafirði bera með sér að sr. Sigur-
geir var brennandi í andanum og
„fyrir hans augum, kærleikurinn
mestur“ eins og Jónas Tómasson
orðaði það.
Drottinn blessi ætíð minningu
þeirra mætu prestshjóna á ísafirði,
frú Guðrúnar og sr. Sigurgeirs.
Ásum í Vestur-Skaftafellssýslu,
sr. Hjörtur Hjartarson
Heimildir:
Ásmundur Guðmundsson: Kirkjuritið. Útg.
Prestafél. ísl. Reykavík. 1953.
Björn Magnússon: Guðfræðingatal 1847-
1976.
Jón Auðuns: Mbl., Rvk. 27.07.1979.
Jón Auðuns: Kirkjuritið. Útg. Prestafél. ísl.
Rvk. 1954.
Jón Þ. Þór: Saga ísafjarðar og Eyrarhrepps
hins forna. II. bindi. 1867-1926.
Jónas Tómasson: Lindin. Útg.: Prestafél.
Vestijarða 1940.
Ólafur I. Magnússon: Organistablaðið. Rvk.
1974.
Sálmabókin. Útg. Rvk. 1972
Sveinn Elíasson fyrrum bankaútibússtjóri
Landsbanka íslands. (Viðtöl).
Söngskrá Karlakórs Isafjarðar 1929.
Leiðrétting
í minningargrein um Óskar
Gíslason Ijósmyndara, eftir Erlend
Sveinsson í blaðinu í gær, féllu nið-
ur nokkrar línur í málsgrein í miðj-
um þriðja dálki. Rétt er málsgreinin
svona: j,Jafnhliða ljósmyndanáminu
gafst Oskari kostur á að fylgjast
með kvikmyndatökum í kvikmynda-
verum Nordisk Film í Valby. Eftir
heimkomuna 1922 setti hann á
stofn ljósmyndastofu í Kirkjustræti
10, í félagi við Þorleif Þorleifsson
eldri...“
B Y K O í B R E 1 D D
z| | RARNARÓIIIRNAR B R
o DnnlMnnvLUfMVnn l/IMQ/FI II m
o V IIMOAbLU LOKSINS KOMNAR $ i JC < o
Ui DC CQ w AUK/Sl o [z
'It.tiífvÍliTWW*,' S í M 1 4 10 0 0