Morgunblaðið - 08.08.1990, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. ÁGÚST 1990
31
Minning:
Páll Þorsteinsson
fyrrv. alþingismaður
Fæddur 22. október 1909
Dáinn 31. júlí 1990
Þegar ég heyrði um lát vinar
míns, Páls Þorsteinssonar, fyrrver-
andi alþingismanns, frá Hnappa-
völlum í Öræfum, kom ýmislegt upp
í huganum. Ég kynntist Páli fyrst
sem unglingur. Þegar hann var á
ferðalagi sá ég til hans og oft kom
hann á heimili foreldra minna. Eng-
um sem kynntist Páli gat dulist að
þar var á ferð óvenjulegur maður.
Hann var glaðlegur, hjartahlýr og
maður fann fljótt þá góðvild sem
lagði frá honum í allra garð. Hvert
orð virtist yfirvegað og allt sem
hann sagði var meitlað af hógværð
og djúpri hugsun. Hann var
sívinnandi en fór hljóðlega við allt
sem hann tók sér fyrir hendur. Virð-
ing fyrir gömlum dyggðum, þjóð-
rækni og ættjarðarást voru grónar
í eðli hans.
Það er því auðskilið hvers vegna
hann ávann sér mikið traust sam-
tíðarmanna sinna, enda kom fljótt
að því að þessi skarpgreindi og
hæfileikamikli maður valdist til for-
ystu og trúnaðarstarfa. Hann gerði
sér fljótt grein fyrir möguleikum
þjóðarinnar til að sækja fram á
veg. Hann var þess fullviss að að-
eins samtakamáttur og eljusemi
fólksins gæti skilað betra landi og
bættum lífskjörum. Með þrotlausu
starfi og þrautseigju tókst honum
að fá marga til samvinnu við sig
um margvísleg framfaramál. Þar
kemur fyrst í hugann samgöngu-
mál. Páll ólst upp við slæmar sam-
göngur og þurfti að eyða miklum
tíma í að fara yfir óbrúuð vatns-
föll. Það gerði hann með sömu þol-
inmæði og einkenndi öll önnur störf
hans og hann vann að úrbótum á
þessu sviði með sama hætti. Hann
lifði það að sjá mesta breytinga-
skeið í íslensku samfélagi og fyrir
það var hann þakklátur og stoltur.
Hann var alþingismaður Fram-
sóknarflokksins í 32 ár. Hann var
fyrst í framboði í Austur-Skafta-
fellssýslu í alþingiskosningunum
1939 og síðar aftur 1942. Þá náði
hann kjöri og átti óslitið sæti á
Alþingi til 1974. Ég er þess fullviss
að fáir hafa haft jafnmikil áhrif á
störf og stefnu flokksins, þótt mik-
ið af því hafi legið í þagnargildi.
Mikið var til hans leitað til að móta
ályktanir, vinna að undirbúningi
mála og hann hvatti félaga sína til
að fylgja eftir hinum ýmsu málum.
Hann vildi oft á tíðum að aðrir
kæmu fram með þau mál sem hann
taldi mikilvæg og sýnir það best
óvenjulega hógværð og lítillæti.
Páli fannst það skipta mestu máli
að hinum ýmsu áhugamálum hans
væri hrundið í framkvæmd. Honum
var lítt um það gefið að láta á sér
bera. Hann var maður sem hafði
mikil áhrif á félaga sína og allir
virtu hann og það sem hann sagði.
Hann fullyrti ekki en ef Páll sagði
að hann gæti trúað að hlutirnir
væru með einhverjum ákveðnum
hætti, þá mátti í reynd treysta því
að það væri rétt. Ef Páll gaf mönn-
um svör, þá efaðist enginn um rétt-
mæti þeirra. Ef hann sagði að hann
myndi reyna að koma hlutum í
framkvæmd, þá treystu því allir að
hann stæði við það.
Ég átti mörg samtöl við Pál í
gegnum tíðina. Þó er mér minnis-
stæðast samtal sem ég átti við hann
þegar hann ákvað að hætta þing-
•mennsku vorið 1974. Hann hvatti
mig til að fara í framboð í Austur-
Iandskjördæmi en ég taldi ýmislegt
vera því til fyrirstöðu. Hann tók
mótbárum mínum fálega og sagði
við mig: „Það þýðir ekkert annað
en að skella sér í þetta. Það gerði
ég sem ungur maður og sé ekki
eftir því.“ Ég hef alltaf munað þessi
orð ekki síst vegna þess að Páll
hefur í samtölum við mig yfirleitt
ekki kveðið jafn fast að orði. Það
var alltaf gott að leita til hans um
ráðleggingar og hann var hafsjór
af fróðleik um sögu lands og þjóð-
ar. Ekkert var honum kærara en
farsæld þjóðarinnar og hann gaf
sig af heilum hug að öllum þeim
málum sem hann tók sér fyrir hend-
ur. Það var þroskandi og mannbæt-
andi að starfa með Páli og kynnast
honum. Persónuleiki hans og mann-
gerð var áhrifarík og hann skyldi
eftir djúp spor í huga þeirra sem
störfuðu með honum. Ékki vegna
þess að hann ætlaði sér það, heldur
vegna þess hversu hógvær og
traustur hann var. Það var ekki
hægt annað en bera virðingu fyrir
slíkum manni.
Ég hef oft hugleitt það með sjálf-
um mér, hvað Páll hefði getað gert
ef hann hefði beitt greind sinni og
dugnaði með öðrum hætti. Ef hann
hefði gengið fram á áberandi hátt
með hjálp nútímafjölmiðla. Enginn
vafi er á því að hann hefði getað
gert ýmislegt með öðrum hætti, en
hann hefði áreiðanlega ekki getað
unnið þjóð sinni betur á þann hátt.
Störf hans eru að mínu mati lýs-
andi dæmi um það hve mörgu er
hægt að koma í framkvæmd á
áhrifamikinn og hljóðlátan hátt.
Síðustu árin gaf hann sig að fræði-
störfum sem hann sinnti af alúð
og nákvæmni. Það sem liggur eftir
hann í rituðu máli er ómetanlegur
fróðleikur um sögu liðinnar tíðar
þar sem glöggt kemur fram djúp
virðing hans og tryggð við ættjörð-
ina og fólkið sem hana byggir.
Framsóknarflokkurinn naut
.starfa hans alia hans ævi. Hann
beitti sér á Alþingi fyrir marg
víslegri löggjöf á sviði samgöngu-,
æskulýðs-, atvinnu- og. félagsmála
svo eitthvað sé talið. Hann gaf góð
ráð við úrlausn allra mála á Alþingi
og var ávallt tilbúinn til starfa.
Málum fylgdi hann eftir af mikilli
rökvísi og þekkingu sem enginn bar
brigður á. Ég vil fyrir hönd Fram-
sóknarflokksins þakka honum að
leiðarlokum langt og óeigingjarnt
starf. Ég og fjölskylda mín erum
þakklát fyrir að hafa kynnst honum
og vottum aðstandendum hans okk-
ar dýpstu samúð.
Halldór Asgrímsson
Það var á vordögum 1963 sem
fundum okkar Páls á Hnappavöllum
bar fyrst saman. Ég var þá 13 ára
og hafði verið ráðinn sumarvinnu-
maður í Austurhjáleigunni hjá Páli
og mágkonu hans, Guðrúnu Karls-
dóttur. Afi minn Snorri Sigfússon,
sem var dyggur framsóknarmaður
hafði stefnt okkur Páli alþingis-
manni heim til sín á Stýrimann-
astíginn til að kynna okkur. Páll tók
þéttingsfast í hönd mína og sagði
mér og afa svolítið frá Öræfunum,
sem á þeim tíma voru mjög einangr-
uð, atvinnuháttum og lífinu þar í
sveit. Páll var eins og allaf, bæði
hógvær, hægur og miklaði ekki
hlutina en talaði markvisst og skilj-
anlegt mál svo að vel mátti heyra
að þar var ábyrgðarfullur maður á
ferð, þó hann virtist fremur þurr á
manninn.
Síðar er við Páll kynntumst betur
er við fórum að vinna saman í sveit-
inni við girðingar, grjóthleðslu og
járningar svo eitthvað sé nefnt, þá
breyttist það viðhorf fljótt, því Páll
var oft léttur í lund og gat slegið
á létta strengi við störfin, því það
voru engin þau störf í sveitinni sem
hann ekki tók þátt í með okkur,
og minnist ég ekki síst heyskapar-
ins út í í Fífhólmum þar sem allt
var slegið í bleytu og dregið svo
uppá þurrt til að hægt væri að
þurrka og bera á heyvagn og flytja
heim.
Unglingar eru oft baldnir og vilja
fara hratt yfir, og svo var um mig
þegar ég byrjaði að aka dráttarvél-
inni á heimilinu. Páll var afar
smeykur um að ég gæti farið mér
að voða á vélinni og get ég nú,
þegar ég hugsa til baka, vel skilið
áhyggjur hans af aksturslagi mínu,
og ímynda mér nú að hann hafi oft
verið með lífið í lúkunum þegar
hann horfði á eftir dráttarvélinni á
fleygiferð í áttina að skurðbakka
þegar verið var að snúa eða raka
saman á heimatúnunum.
Oft sá ég hrífuna hans Páls þá
hátt á lofti þegar honum fannst of
hratt farið. En aldrei skammaði
hann mig þótt oft hafi verið ástæða
til heldur sagi að „það mætti nú
fara rólegar í þetta,“ eða „þetta fór
nú allt saman vel,“ sem það gerði
sem betur fer en það var auðvitað
oft bara heppni. Já, Páli fannst ég
þurfa að fara ansi hratt og ég minn-
ist þess nú að sumarið 1967 þegar
ég heimsótti Austurhjáleigufólkið
eftir að hafa verið í Danmörku í
mánaðartíma að Páll skellihló er
ég sagði honum að ég hefði flogið
í þotu heim, hann sagði þá að mér
hefði ekkert dugað minna en hrað-
skreiðasta farartæki þjóðarinnar.
Páll var mjög barngóður maður og
var ávallt á verði um að börnin
yrðu ekki fyrir meiðslum.
Eins og allir vita sem þekktu Pál
Þorsteinsson var hann afar vel að
sér um sögu héraðsins, enda hefur
hann skrifað bækur um þau efni.
Hann naut þess að segja frá at-
vinnuháttum og, öðru er tengdist
lífi og starfi í sveitinni og jafnvel
úr þjóðmálaumræðunni ef hann
fann að maður hafði áhuga, en aldr-
ei tróð hann upp á nokkurn mann
sínum skoðunum eða áhugamálum.
Ég vil í lokin þakka Páli Þor-
steinssyni samfylgdina og margar
ógleymanlegar stundir á Hnappa-
völlum við bústörfin, þar sem verk:
lag, festa og vandað málfar hins
góða manns lifír í minningunni og
gerir hana verðmætari.
Jón Karl Snorrason
í gær var Páll Þorsteinsson á
Hnappavöllum í Hofshreppi og fyrr-
um alþingismaður jarðsettur.
Sýslunefnd Austur-Skaftafells-
sýslu minnist Páls vegna viðamikils
framlags hans til málefna Austur-
Skaftfellinga.
Um störf Páls má rita langt mðkL
en hér verður aðeins minnt á örfá
atriði. Hann sat í hreppsnefnd Hofs-
hrepps 1934-1982, vr hreppstjóri
þar 1945-1984 og sat í stjórn Kaup-
félags Austur-Skaftfeliinga til
1980, frá 1965 þegar Öræfingar
gengu til liðs við félagið. Páll sat
á Alþingi frá 1942 til 1974. Auk
þessara starfa og annarra stundaði
Páll ritstörf og má sem dæmi nefna
bækurnar „Samgöngur í Skafta-
fellssýslum (1985)“ og „Atvinnu-
hættir Austur-Skaftfellinga
(1981)“.
Sem alþingismaður beitti Páll sér
af alefli fyrir framgangi ýmissa
hagsmunamála Austfirðinga og þá
ekki síst Austur-Skaftfellinga: *■
Áhugaefni Páls innan þings og utan
var víötækt, en hér skal giftudijúgt
framlag hans til samgöngumála
sérstaklega nefnt. Páll gerði sér
-grein fyrir þýðingu góðra sam-
gangna og beitti sér þess vegna
sérstaklega í þeim málaflokki. Hann
var yfirleitt formaður samgöngu-
nefndar sem skipaðar voru á
bændafundum. Þar mótaði hann og
samræmdi óskir A-Skaftfeliinga
um úrbætur í samgöngumálum,
sem hann barðist síðan fyrir af festu -
á þingi.
Á síðasta ári Páls sem þing-
manns, þjóðhátíðarárinu, var brúin
yfir Skeiðará vígð. Brúin markaði
ákveðin tímamót í samgöngusögu
Islendinga og sérstaklega Austur-
Skaftfellinga, sem þar með losnuðu
úr þeirri einangrun sem jökulfljótin
marka. Á engan skal hallað þó full-
yrt sé að hlutur Páls hafi verið
meiri en annarra í samgöngubótum
Austur-Skaftfeliinga síðustu ára-
tugina.
Austur-Skaftfellingar minnast
þessa héraðshöfðingja með djúpri
virðingu og þakklæti.
f.h. sýslunefndar
Austur-Skaftafellssýslu v
Sturlaugur Þorsteinsson
Minning:
Sigurður Guðmunds-
son, Tjarnarkoti
í dag, miðvikudag 8. ágúst, verð-
ur Sigurður Páll Guðmundsson úr
Tjarnarkoti í Innri-Njarðvík jarðsett-
ur frá Innri-Njarðvíkurkirkju.
Sigurður var sonur hjónanna Guð-
mundar Jonssonar bónda að Nýjabæ
í Krýsuvík og konu hans Kristínar
Bjarnadóttur.
Guðmundur fæddist á Hlíðarenda
í Ölfusi en alinn upp hjá foreldrum
á Hlíð í Selvogi, en Kristín var frá
Herdísarvík.
Sigurður var sextándi í röðinni
af átján systkinum, en af þeim átján
komust sautján til fullorðinsára.
Sigurður fæddist að Stóra-
Nýjabæ þann 13. mars 1918 frosta-
veturinn mikla. Systkini Sigurðar
voru, Jónína fædd 1898, Bjarni
1897, Sólveig 1899, Guðmundur
Kristinn 1900, Ingibjörg 1902, Lov-
ísa 1903, Elín 1904, Eiríkur 1907,
Vilhjálmur 1908, Þuríður 1910, Þor-
geir 1911, Sólbjörg 1913, Einar Jú-
líus 1914, Hrafnhildur 1916, Guðrún
Elísabet 1919 ogÞórlaug 1922. Eitt
barn missti Kristín nýfætt.
Sigurður elst upp á Stóra-Nýjabæ
í stórum hópi systkina og undi sér
vel, systkinin voru söngelsk og glað-
lynd og var kátt hjá hópnum á
Nýjabæ. Sigurður gekk í Barnaskóla
Hafnarfjarðar og bjó þá á meðan
hjá Bjarna bróður sínum.
Þegar Sigurður er fimmtán ára,
þá flyst öll fjölskyldan búferlum til
Hafnarfjarðar að Jófríðarstaðavegi
8b.
Sigurður stundaði þau störf sem
til féllu, kreppa var í landinu og
erfitt með atvinnu. Hann réðst sem
kaupamaður að Þurá í Ölfusi og síðar
að Efri-Hömrum í Holtum og hélt
kunningsskap við það fólk síðan.
Sigurður átti hemili að Jófríðar-
staðavegi þótt hann legði land undir
fót vegna atvinnu, en 1941 ræðst
hann sem landmaður á mb Frosta
hjá Sæmundi Sigurðssyni skipstjóra
og útgerðarmanni frá Hvassahrauni,
en Frosti var gerður út frá Vogum.
Árið 1942 er Frosti svo gerður
út frá Innri-Njarðvík og er Sigurður
enn landmaður. Þegar farið var að
gera Frosta út frá Innri-Njarðvík,
réðst Ester Finnbogadóttir sem ráðs-
kona til útgerðarinnar, en í þá daga
verkuðu landmenn aflann af bátun-
um. Þar kynntust þau Sigurður og
felldu hugi saman og bjuggu saman
upp frá því.
Ester er dóttir Finnboga Guð-
mundssonar og Þorkelínu Jónsdóttur
í Tjarnarkoti í Innri-Njarðvík. Ester
átti fyrir Gylfa Arnar Pálsson, Frið-
bertssonar úr Súgandafirði, og kom
Sigurður honum í föðurstað og voru
þeir vinir alltaf og félagar.
Sigurður hóf nú störf í skipa-
smíðastöðinni sem þá var í Innri-
Njarðvík hjá Bjarna Einarssyni, en
þegar hún lagðjst af, þá var hann í
frystihúsinu og hafði umsjón með
viðhaldi og smíðum úr tré. Sigurður
vai' smiður góður, verklaginn og
vinnusamur. Þau Ester eignuðust
einn son, Guðmund Kristin slökkvi-
liðsmann á Keflavíkurflugvelli og er
kona hans Gróa Hreinsdóttir úr
Ytri-Njarðvík. Þau eiga þrjá syni,
Sigurð Halldór sem er fæddur 1978,
Guðmundur Óskar, fæddur 1987 og
Hreinn Gunnar, fæddur 1988.
Þau Sigurður og Ester hófu bú-
skap í Tjarnarkoti 1943, þá var
átundaður' landbúnaður í Innri-
Njarðvík með sjómennsku og öðrum
störfum, kýr voru á hverjum bæ og
sauðfé og eitthvað af hrossum. Sig-
urður var stoð og stytta tengdafor-
eldra sinna, þeirra Finnboga og Þor-
kelínu, en heimilið- í Tjarnarkoti var
alþekkt fyrir gestrisni og hjálpsemi
við náungann.
Sigurður stundaði sauðflárrækt
með öðrum störfum, það var í sauðfj-
árræktinni sem honum brá til upp-
runans, hann er alinn upp í Krýsuvík
þar sem töluverð einangrun var og
langt til byggða, það sem þótti stutt
að ganga í Krýsuvík hefði flestum
þótt langt, en Sigurður var léttur á
fæti og fór hart yfir, hafði frána
sjón og var í sínu rétta umhverfi úti
í náttúrunni, stór, beinvaxinn en þó
léttur og hraðgengur og ákveðinn í
sinni fjármennsku.
Sigurður hafði næmt skyn á dýr
og þegar við krakkarnir vorum að
alast upp í Innri-Njarðvík, þá voru
dýrin hans persónur frekar en dýr,
það var fyrir daga götunúmera og
kennitalna, fjái'hundarnir Spori og
Hektor, heimalningurinri Kolla og
klárinn Rauður, þetta voru dýr sem
Sigurður átti en þetta voru líka per-
sónur í lífi okkar barnanna.
Hafði Sigurður einstakt lag á
dýrum og gat vart án þeirra verið.
Sigurður var mikill söngmaður og
hafði fallega tenórrödd og söng hann
í kirkjukórnum eins lengi og hann
gat.
Þegar Sigurður hætti hjá Hrað-
frystihúsi Njarðvíkur fór hann að
vinna í Skipasmíðastöð Njarðvíkur
hjá þeim félögum sem höfðu verið í
slippnum í Innri-Njarðvík áður og
var þar vinskapur á.
1982 fékk Sigurður heilablóðfall
og varð aldrei heill af því síðan.
Hann hafðist þó við og gat verið úti
við, studdist við staf og gætti til
náttúrunnar.
Gleði hans hin síðustu ár vovrT
afadrengirnir, hann gaf þeim elsta
hest og hafði mikla unun af því er
drengurinn var að fást við hestinn,
þótt hann gæti vart hrært sig tii
hjálpar sjálfur, þá lét hann orðin
duga.
Afadrengirnir voru honum elskir
og kærir og ljósgeislinn hans í sjúk-
dómnum.
Ester studdi mann sinn í erfiðum
sjúkdómi og Gylfi reyndi eftir föng-
um að létta honum lífið og ók með
Sigurð í styttri ferðalög. Heimili
þeirra Sigurðar og Esterar var heim-.
ili hlýju og elsku, sérstaks velvilja *
og gestrisni.
Vil ég þakka fyrir vináttuna við
heimili foreldra minna og mitt. Ég
vil votta Ester og sonum samúð
mína með fráfall Sigurðar, en hann
lést þann 30. júlí, varð bráðkvaddur
rétt við heimili sitt.
Bið ég Guð að blessa Sigurð Guð-
mundsson.
Þorsteinn Hákonarsson