Morgunblaðið - 06.03.1991, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1991
32
Minning:
*
Olafur Magnús-
'son frá Mosfelli
Fæddur 1. janúar 1910
Dáinn 25. febrúar 1991
Kveðja
„Nú hnígur sól að sævarbarmi.“
Söngbróðir, félagi og vinur, Ólaf-
ur frá Mosfelli, er fallinn í valinn.
Stórt skarð er í söngbræðrahópinn.
Ég rek ekki hér uppruna og
æviferil Ólafs. Það munu aðrir gera,
%n í nafni síðasta sönghópsins sem
Ólafur starfaði í sendi ég honum
hinstu kveðju sem blandin er trega,
söknuði og þakklæti. Þessi söng-
hópur var óformlega myndaður um
útfararsöng, skipaður 10-12 mönn-
um, flest öllum fyrrverandi söng-
mönnum úr Karlakór Reykjavíkur.
Ólafur var fyrirliði þessa hóps og
það þótti okkur öllum gott, því hann
var ekki einungis hinn frábæri
söngmaður heldur. einnig manna
traustastur í orðum og athöfnum.
Ólafur var löngu þjóðkunnur
söngvari og leikari. Það . muna
margir Ólaf í hlutverki álfákóngsins
og jólasveinsins um jól og áramót.
^Hljómmikil rödd hans ómaði þá vítt
og breitt á öldum ljósvakans.
Karlakór Reykjavíkur var þess
aðnjótandi að hafa Ólaf í áhöfn sinni
um langt árabil, og þá stundum sem
einsöngvara. Hann hafði bariton-
rödd og söng 1. bassa og þótti þar
öðrum fremur leiðandi og ómiss-
andi. Einnig söng Ólafur með
Karlakórnum Stefni í Mosfellssveit
um árabil og var m.a. einsöngvari
með kórnum í utanlandsferð, þá
yfir 70 ára gamall. 75 ára gamall
vann Ólafur það afrek að syngja inn
'á hljómplötu 12 einsöngslög. Plöt-
una nefndi hann „Ég lít í anda liðna
tíð“.
í umsögn Þorsteins Hannessonar
óperusöngvara um plötuna segir
svo:
„Þess á eftir að vera getið í ann-
álum að maður á þessum aldri skuli
syngja inná hljómplötu. Það á eftir
að vera sífellt undrunarefni að rödd
hans skuli þar hljóma með allt að
því æskublæ. Maður hlustar og
dettur ekki aldur í hug.“
Margir bjuggust við því að með
útkomu plötunnar væri Ólafur að
setja punktinn fyrir aftan sitt
söngvamál. En svo trúr og dyggur
_var hann sönggyðjunni sinni, sem
Óiafði heillað hann frá unga aldri,
að hann gat ekki hætt á meðan tón
var hægt að mynda. í sönghópnum,
sem ég í upphafi nefndi og oftast
er skipaður 10 mönnum, söng Ólaf-
ur á meðan hann gat staðið óstudd-
ur og eftir að hann var orðinn veik-
ur af þeim sjúkdómi sem leiddi
hann að dauðans dyrum.
Við útför í Dómkirkjunni fyrir
u.þ.b. ári mun Ólafur hafa sungið
með okkur í síðasta skipti. Þrutu
þá kraftar hans áður en athöfninni
lauk svo við urðum að styðja hann
út af söngpallinum. „Með einbeitt-
um vilja og óskiptum hug, hann
ýtrustu kraftanna neytti.“ Hygg ég
^að það hafi verið kveðjustund hans
óg sönggyðjunnar, sem hafði gefið
honum svo margar gullnar stundir.
Fór vel á því að það gerðist í Guðs-
húsi.
Þótt Ólafs frá Mosfelli verði fyrst
og fremst getið sem söngvara, var
hann öðrum kostum gæddur sem í
hugum okkar 'söngbræðra hans
gera hann ógleymanlegan. Hið
óbrigðula skaplyndi, góðvild og
hjartahlýja átti ekki síður þátt í því
að varpa ljóma á félagsskapinn.
Hann var brunnur af kátlegum sög-
um og hverskonar kímni sem ávallt
féll í góðan jarðveg. Svo háttvís og
nærgætinn var hann þó í sinni
glettni og gamanmáli að hann gætti
þess að særa engan. í sönghópnum
var það einkennandi fyrir Óla Mos,
eins og við stundum kölluðum hann,
að þegar hann birtist í dyrunum,
barst ylur að hugans ranni í hópi
félaganna. Slíkir menn eru ljósberar
í rökkri mannlífsins.
Einn fyrrverandi söngfélaga, sem
nú er búsettur úti á landi, hringdi
til mín daginn eftir að Ólafur dó
og sagði: „Jæja, nú er blessaður
Óli fallinn. Mikið væri nú þessi
heimur betri og skemmtilegri, ef
allir væru eins og hann Óli.“
Samhljóma tökum við undir þessi
ummæli sem sannleiksorð og þegar
við kveðjum Ólaf á vegmótum lífs
og dauða finnst okkur söngfélögun-
um að sól hafi hnigið að sævar-
barmi, en depurð væri ekki í anda
hins látna. Við skulum því í samvist-
um við hinar kæru minningar um
Ólaf frá Mosfelli „upplifta huganum
hátt og heiminn í sólskini líta“.
Með virðingu og þökk sendum
við eftirlifandi eiginkonu Ólafs,
Rósu Jakobsdóttur, börnum þeirra
og öðrum ástvinum innilegar sam-
úðarkveðjur.
F.h. síðustu söngfélaganna,
Ástvaldur Magnússon
Seinni hluta 3. áratugarins og í
upphafi þess fjórða var mikið at-
hafnalíf á Sundbakka í Viðey, en
svo nefndist austasti hluti eyjarinn-
ar, þar sem Kárafélagið hafði rekst-
ur sinn. Undirstaða rekstursins
voru þrír togarar, sem gerðir voru
út þaðan og lögðu þar upp salt-
fískafla sinn, aðallega á vetrarver-
tíðinni. Á þessum tíma og fram á
sumar þegar fiskurinn var verkaður
og þurrkaður til útflutnings voru
um 200 manns starfandi við þennan
rekstur. Var um helmingur þeirra
búsettur á staðnum en hinir voru
aðkomnir og bjuggu þar um há-
annatímann.
Á þessu tímaskeiði fluttu 3 bræð-
ur til eyjarinnar og settust þar að.
Hétu þeir Bergþór, Þorsteinn og
Ólafur Magnússynir, og voru synir
séra Magnúsar Þorsteinssonar, sem
verið hafði prestur á Mosfelli í
Mosfellssveit en látist árið 1922,
og Valgerðar Gísladóttur. Bergþór
og Þorsteinn eru látnir fyrir nokkru
og nú kveðjum við hinn þriðja
þeirra, Ólaf, og af því tilefni eru
þessi kveðjuorð rituð.
Nær allir, sem störfuðu í Viðey
voru við einhver störf beint tengd
fiskinum. Ekki man ég_ það fyrir
víst hvort svo var um Ólaf þegar
hann sem táningur kom til eyjarinn-
ar en ég man fyrst eftir honum
þegar hann var orðinn búðarmaður
í einu versluninni á staðnum, sem
Kárafélagið rak. Þar sómdi hann
sér vel því hann var lipur og glað-
lyndur og hvers manns hugljúfi.
Mannlífið í Viðey á þessum tíma
var auðvitað mjög markað af salt-
fiskinum, sem allir lifðu á með einu.
eða öðru móti. En menn áttu líka
sínar frístundir og þá fann unga
fólkið sér alltaf sitthvað til skemmt-
unar. Voru þar dansleikir ofarlega
á baugi, eða skroppið var til höfuð-
borgarinnar í leit að skemmtunum.
Ólafur var meira en liðtækur á því
sviði því hann var ávallt hrókur
alls fagnaðar hvar sem hann var
og ekki dró það úr, að þá þegar
kom í ljós tónlistargáfa hans, sem
síðar átti eftir að þroskast svo eftir-
minnilega í söngnum, sem bar hróð-
ur hans víða. Á ég margar endur-
minningar frá glöðum samveru-
stundum með Ólafi á þessum árum.
Sérstaklega er mér minnisstæð
ferð, sem við fórum fímm strákar
saman. Farið var á reiðhjóli til Þing-
valla og áfram yfir Kaldadal og
niður í Borgarfjörð. Fórum við síðan
um Borgarfjörðinn í bliðu sumar-
veðri, gistum í hlöðum og skoðuðum
okkur um, en heim var svo farið
eftir viku með skipi frá Hvalfirði.
Vegir voru víða varla bílfærir og
hvað þá að þeir væru færir fyrir
reiðhjól en allt blessaðist þetta.
Þarna eins og ávallt var Ólafur sá
sem hélt uppi húmornum þegar á
móti blés og menn gerðust þreyttir
á puðinu.
Nú þegar vegir skiljast rifjast
þessar minningar frá æskuárunum
upp og fylla hugann þakklæti fyrir
margar skemmtilegu samveru-
stundirnar með Ólafi frá Mosfelli.
Fjölskylda Ólafs sendi ég innileg-
ar samúðarkveðjur.
Davíð Ólafsson
í dag fer fram jarðarför tengda-
föður míns Ólafs Magnússonar frá
Mosfelli, sem lést í Landakotsspít-
ala þann 25. febrúar.
Ólafur fæddist á Mosfelli í Mos-
fellsdal 1. janúar 1910. Foreldrar
hans voru hjónin Valgerður Gísla-
dóttir og séra Magnús Þorsteinsson,
er var prestur á Mosfelli 1904-1922.
Ólafur Magnússon var einstakur
maður og hvers manns hugljúfi.
Söngur og leiklist voru honum í
blóð borin og sinni fögru söngrödd
hélt hann fram á síðustu ár, enda
trúlega ekki margir sem hafa sung-
ið inn á einsöngshljómplötu á 75.
afmælisári sínu og það með slíkum
glæsibrag sem raun ber vitni.
Ólafur varð búfræðingur frá
Hólum í Hjaltadal 1927, starfaði
við verslunarstörf 1936-1953 og
var umsjónarmaður Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur 1955-1980 er
hann lét af störfum fyrir aldurssak-
ir. Ólafur kvæntist þann 21. janúar
1944 Rósu Jakobsdóttur, en for-
eldrar hennar voru hjónin Jakob
Sigbjörnsson sjómaður og Ingibjörg
Einarsdóttir.
Rósa oga Ólafur eignuðust þijú
börn, Valgerði, gifta undirrituðum,
Einar, kvæntan Ernu F. Oddsdótt-
ur, og Magnús, kvæntan Þórunni
Sigurðardóttur. Sonur Rósu frá
fyrra hjónabandi er Skúli Kjartans-
son, kvæntur Hrefnu Hákonardótt-
ur.
Barnabörn þeirra Ólafs og Rósu
eru orðin níu talsins og sakna nú
sárt afa sins og allra heimsóknanna
í „afasveit", en þangað var löngum
sótt fast að fara til að hjálpa afa
við garðyrkjustörfin. Sú „hjálp" var
ávallt vel þegin, því Ólafur hafði
yndi af börnum og sérstakt lag á
að umgangast þau. Afasveitin var
að sjálfsögðu í Mosfellsdalnum, því
þó Ólafur væri aðeins tólf ára þeg-
ar faðir hans lést, rofnuðu aldrei
tengsl hans við fæðingarsveitina.
Þar áttu þau Rósa sumarhús,
Víðihól, í næsta nágrenni fæðingar-
staðar Ólafs, þar sem hann undi
löngum stundum við garðrækt og
ýmiskonar gróðurtilraunir af eld-
legum áhuga og þar naut sín vel
gestrisni þeirra hjóna, því oft var
gestkvæmt á Víðihóli.
Ólafur var vinsæll og vinmargur
maður. Hann hafði einstæðan hæfi-
leika til að láta öllum líða vel í
návist sinni og þeim eiginleika hélt
hann fram í andlátið, þrátt fyrir
langa sjúkralegu. Rósa var Ólafi
mikill styrkur í veikindum hans og
annaðist hann af mikilli piýði með-
an hann gat dvalist í heimahúsum,
en frá því í júní sl. lá hann rúmfast-
ur á Landakotsspítala, þar sem
hann naut einstakrar umönnunar.
í þessari löngu sjúkralegu Ólafs
sýndu hinir mörgu vinir hans tryggð
sína í verki með tíðum heimsóknum,
sem glöddu hann innilega og styttu
honum stundirnar. Ólafur tók veik-
indum sínum af aðdáanlegri karl-
mennsku og æðruleysi og heilsaði
öllum sem til hans konu með sínu
hlýja brosi og gamanyrði á vör.
Það er erfítt að stilla sig um að
skrifa langt mál urn jafn mikinn
mannkostamann og Ólaf Magnús-
son, því stór er sá sjóður af góðum
minningum sem hann skilur eftir
sig, en ég vil enda þessi fátæklegu
orð með eftirfarandi línum eftir
Þorstein Valdimarsson:
Sumir kveðja og síðan ekki
söguna meir.
Aðrir með söng
er aldrei deyr.
Gylfi Sigurjónsson
Með nokkrum orðum langar mig
að minnast Óla frænda, en svo kall-
aði ég hann, þó óskyldur mér væri.
Hann var bróðir Kristínar
tengdamóður minnar en þau voru
börn séra Magnúsar Þorsteinssonar
og Valgerðar Gísladóttur konu
hans.
Síðastliðin 10 ár urðu kynni okk-
ar Óla aðallega, en 1981 vorum við
gestir í nokkra daga í Noregi á
heimili hjá þeim ágætu vinum okk-
ar Ásu og Leivs Vaage. Gleymist
seint Gluntasöngur Leivs og Óla,
bæði í Levanger og ári seinna í
bústað Óla og Rósu í Mosfellsdal,
þegar þau hjón komu frá Noregi
til okkar í heimsókn.
Óli kom oft hingað til mín á leið
upp í bústað eða þaðan ofan í bæ.
Við áttum margar góðar stundir
saman hér í eldhúsinu.
Óli hafði mikla tjáningarþörf. Oft
söng hann fyrir mig lög sem hann
hafði sungið á yngri árum og líka
kynnti hann fyrir mér lög sem
ýmsir þekktir söngvarar höfðu
sungið ýmist á tónleikum eða af
plötum.
Einnig sagði Óli oft frá þeim
Mosfellssystkinum, leikjum þeirra
og störfum í æsku og söngnum sem
var stór þáttur í lífí þeirra systkina
allra.
Ég á eftir að sakna heimsókna
Óla hingað, söngsins hans og frá-
sagna en allt hans fas og framkoma
einkenndist af góðu lunderni og
hlýju til alls og allra.
Oli frændi er kært kvaddur.
Halla
Leiðin þefur legið upp í Mosfells-
sveit til Óla og Rósu á hveiju vori
í svo ijöldamörg ár að minning mín
er engin önnur um vorið. Alltaf kom
hann fagnandi á móti okkur og
brást það aldrei. Sá mikli greiði að
fá afnot af landi undir kartöflugarð
í öll þessi ár er nákvæm lýsing á
góðvilja þeirra og hjarta. Allt í einu
fannst mér ég hafa misst af vorinu
þegar ferðirnar í Mosfellssveit tóku
enda.
Þegar mér barst sú fregn að Óli
hennar Rósu, eins og við kölluðum
hann alltaf, væri veikur, þá þótti
mér alveg sjálfsagt að honum batn-
aði aftur. Maður ætlast til svo mik-
ils af nútímanum, að manni finnst
allt mögulegt, líka hið ómögulega.
Kannski er það eigingirnin að vilja
aldrei sleppa þeim sem maður hef-
ur. Þó veit maður að öll förum við
einhvern tímann, en þeir bestu fara
á undan.
Fyrir hönd fjölskyldu minnar
votta ég Rósu og börnum fyllstu
samúð.
Hörður Bjarnason
í dag kveðja félagarnir í Karla-
kórnum Stefni_ einn af heiðursfélög-
um sínum, Ólaf Magnússon frá
Mosfelli. Hann átti að baki lengri
söngferil með karlakórum en flestir
aðrir íslendingar, lengst með Karla-
kór Reykjavíkur en síðustu árin
með Stefni. Hann var kjörinn heið-
ursfélagi í Stefni á 50 ára afmæli
kórsins 15. janúar 1990.
Karlakórinn Stefnir stendur á
gömlum merg en segja má að hann
hafí gengið í endurnýjun lífdaganna
árið 1975. Þá tók nýr söngstjóri við
kómum, Lárus Sveinsson trompet-
leikari, og margir nýir söngmenn
bættust í hóp þeirra sem áður höfðu
sungið með Stefni. Fæstir þessara
nýju manna höfðu mikla reynslu
af kórstarfi. Þess vegna var það
ekki lítils virði þegar svo reyndur
maður sem Ólafur frá Mosfelli gekk
til liðs við kórinn. Óli hafði lands-
kunna og góða söngrödd, sem
manni fannst eiginlega alltaf vera
að batna og mýkjast, og hann söng
stundum einsöng með Stefni, t.d. í
lögum eins og Bára blá, Nótt,
Stenka Rasin og Sverrir konungur.
Einnig tók hann þátt í tvísöng og
kvartettsöng í tengslum við kór-
starfið. Hann var auðvitað líka mik-
ilvæg kjölfesta í sinni rödd, fyrsta
bassa. Óli var ákaflega vel kunnug-
ur íslenskri karlakórshefð, kom
gjarna með uppástungur um laga-
val og lagði til nótur. Honum var
líka umhugað um það að farið væri
rétt með textann og leiðbeindi
stundum um það. Allt þetta kom
sér vel í kórstarfinu.
En við Stefnismenn minnumst
hans ekki aðeins fyrir sjálfan söng-
inn og þá reynslu sem hann miðlaði
okkur af heldur ekki síður fyrir það
hvað hann var hlýr og góður fé-
lagi. „Sæll, frændi," sagði hann
alltaf þegar við hittumst, brosti sínu
einlæga brosi og handtakið var hlýtt
og þétt. Okkur þótti vænt um hann,
fundum líka stundum að hann var
viðkvæmur eins og fleiri Mosfelling-
ar. Það er okkur mikils virði að fá
að þakka honum fyrir samstarfið
og vináttuna í dag með því að fylgja
honum síðasta spölinn óg kveðja
hann með söng á Mosfelli.
Höskuldur Þráinsson, for-
maður Karlakórsins Stefnis.
Ólafur Magnússon frá Mosfelli
er nú allur. Hann lést á sjúkrahúsi
í Reykjavík mánudaginn 25. febrú-
ár sl. Þessi fátæklegu minningarorð
verða ekki mörg eða íjölskrúðug.
Ólafur frá Mosfelli var þjóðkunnur
maður, vinmargur og vinsæll og
hefur verið á ijölum samkomuhúsa
þjóðarinnar í fimmtíu ár. Saga
slíkra mánna er nú þegar skráð i
hugum vina og aðdáenda og einnig
og ekki síður á síðum blaða og tíma-
rita. Umsagnir um list Ólafs og
framgöngu á farsælum ferli hins
sjálfmenntaða listamanns er kunn-
ari en svo að hér sé tækifæri til
þess að bæta miklu við.
Ólafur var fæddur á Mosfelli í
Mosfellssveit á nýársdag 1910, son-
ur prestshjónanna á Mosfelli, þeirra
Valgerðar Gísladóttur og séra
Magnúsar Þorsteinssonar sem þjón-
aði prestakallinu frá 1904 til dauða-
dags 1922. Séra Magnús dó um
aldur fram frá 8 stálpuðum börnum.
Vandi ekkjunnar var mikill, því nú
varð hún að hverfa frá jörðinni svo
sem tíðkast hefir alla tíð í landi
þessu við slíkar aðstæður.
Ólafur var 12 ára er þetta gerð-
ist, og það setti sitt mark á hinn
unga svein, þegar tilveran að því
er honum fannst hrundi til grunna
í einu vetfangi. Vonir um menntun
brugðust og fannst honum það erf-
itt hlutskipti en gáfur og andlegt
atgervi drengsins gáfu ástæðu til
þess að ætla að hann gengi mennta-
veginn.
Minningar um bernskuárin í
Mosfellsdalnum voru kristaltærar
og heillandi. a þessum árum var
sungið og spilað á hljóðfæri á menn-
ingarheimilum í Dalnum, einkum
þó hjá Guðjóni í Laxnesi, á Æsu-
stöðum og ekki síst á æskuheimili
Ólafs á Mosfelli. Presturinn var
söngvinn og nokkuð menntaður í
tónlist, orgel á heimilinu og mikið
sungið við alls konar tækifæri. í
þessu umhverfi ólst Ólafur upp og
sá menningararfur sem hann hlaut
í uppvextinum fylgdi honum alla tíð.
Móðir Ólafs flutti frá Mosfelli og
byggði upp nýbýli við Leirvogsvatn
sem hún nefndi Svanastaði. Ólafur
tók sig upp og settist í bændaskól-
ann á Hólum og lauk þaðan bú-
fræðiprófi 17 ára. Ásta systir hans
var þá á Hólum, gift Tómasi Jó-
hannssyni kennara, en þau voru
foreldrar Guðrúnar Tómasdóttur
söngkonu. Ólafur átti ekki kost á
meiri menntun eða skólagöngu, en
námið dugði honum vel seinna í
lífínu. Hann náði að sækja söngtíma
hjá ýmsum góðum kennurum, s.s.
Pétri Jónssyni og Sigurði Birkis,
sem var mikið átak hjá efnalitlum
fjölskyldumanni. Eftir dvölina á
Hólum var Ólafur vel gjaldgengur
á vinnumarkaðnum sem var þó æði
þröngur á þessum árum en hann
tók allt sem bauðst, jarðabótastörf,
almenn bústörf, vegavinnu og yfir-
leitt allt sem til féll. Hann var eftirs-
óttur mjög til vinnu, enda lagtæk-
ur, ötull og glaðsinna. I Viðey starf-
aði hann mikið bæði við búskap,