Morgunblaðið - 16.06.1991, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÚNI 1991
Stefna Heilsu-
hælisins í
Hveragerði er
oróin viður-
kenndur lífs-
stíll manna, en
nú næðir um
hælið og reynt
grundvöll ffyrir
starfsemi þess
i f ramtiðinni
eftir Kristínu Marju Baldursdóttur
Heilsuhælið sem stofnað var af hugsjónamönnum og reyndar al-
menningi, sem gaf aurana sína til byggingar þess, hefur verið í
sviðsljósinu vegna deilna lækna og forráðamanna hælisins. Upphaf-
lega var deilt um hver ætti að sjá um fræðslu og ráðgjöf sjúkling-
um til handa, en deilan harðnaði, yfirlæknum hælisins var sagt upp
störfum, Læknafélag íslands varaði lækna við að sækja um starf á
hælinu, og að lokum var tæplega 140 starfsmönnum hælisins sagt
upp. Líklega eru þessar aðgerðir ekki í anda læknisins og stofn-
anda Náttúrulækningafélags Islands, Jónasar Kristjánssonar, sem
boðaði samræmi og rétta lífshætti.
dóma nú komnir velmegunarsjúk-
dómar.
Heilsuhæli höfðu þá reyndar
þekkst erlendis öldum saman og
voru t.d. orðin hluti af lífsstíl Mið-
Evrópubúa strax á 18. öld.
Oft hefur verið deilt um starf-
semi Heilsuhælisins í Hveragerði,
enda þótti hún byltingarkennd í
upphafi þótt boðskapurinn hafi ver-
ið viðurkenndur síðustu árin. Deilur
hafa þó sjaldan eða aldrei verið
jafn harkalegar og núna. Augu al-
mennings hafa beinst að hælinu
og menn spurt sig hvers konar
stofnun þetta sé og hvert upphaf-
legt hlutverk hennar hafi verið.
Brautryðjandinn
Maðurinn á bak við þessa merki-
legu stofnun var Jónas Kristjáns-
son læknir, sem fæddist á Snær-
Nú eru þeir famir
að éta gras fyr-
ir austan,
sögðu menn
með þunga
þegar Heilsu-
hælið í Hvera-
gerði var stofnað í júlí 1955. Fyrir-
bæri eins og heilsuhæli þar sem
menn neyttu jurtafæðu ogstund-
uðu böð þótti mikil sérviska, eink-
um hjá þjóð sem nærst hafði á
saltkjöti og súrmat frá upphafí
byggðar.
Það var N áttúrulækningafélag
íslands sem stofnaði heilsuhælið
og var tilgangurinn sá að beita
náttúrulegum heilsuverndar- og
lækningaaðferðum í meðferð dval-
argesta. Tilgangur félagsins mun
enn vera hinn sami þótt þjóðfélagið
hafi breyst og í stað fátæktarsjúk-
ingsstöðum í Húnavatnssýslu 20.
september 1870.
Jónas telst líklega til þeirra
manna sem voru á undan sinni
samtíð. Árið 1923 hélt hann fyrir-
lestur um skaðsemi áfengis, kaffis
og tóbaks, tveimur ámm seinna
um óhollustu verksmiðjumats,
1930 um skammdegisþunglyndi,
og 1935 um tengsl rangs matar-
æðis og afbrotahneigðar.
Um þessa þætti hefur einmitt
verið ijallað mikið um síðustu árin.
Jónas missti móður sína þegar
hann var ellefu ára gamall og hét
því við dánarbeð hennar að verða
læknir. Atvik það sem dró móður
hans til dauða hefur sennilega haft
áhrif á hugsjónir hans og lífsstarf.
Skip hafði strandað með full-
fermi af kjöti í tunnum og keyptu
bændur þær kjöttunnur sem töld-
ust ekki skemmdar. Kjötið var þó
hálfóætt af salti eftir að hafa velkst
í sjónum. Tvær tunnur voru keypt-
ar á heimili Jónasar og var það
einkum vinnumaður einn á bænum
sem borðaði kjötið. Um svipað leyti
kom upp pest á því svæði sem
menn borðuðu hið saltskemmda
kjöt, bólguveiki eins og hún var
kölluð, og tók vinnumaðurinn veik-
ina. Að sögn manna rotnaði hann
beinlínis í sundur og lagði þefínn