Morgunblaðið - 29.10.1991, Blaðsíða 22

Morgunblaðið - 29.10.1991, Blaðsíða 22
22 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1991 Ferðalangarnir ásamt fulltrúum Klais-orgelsmiðjunnar á tröppum íslenska sendiráðsins í Bonn. Orgelsmíðin er hafin, fyrsti hluti orgels Hallgrímskirkju á vinnu- borðinu. Á myndinni eru, talið frá vinstri: Guðjón L. Sigurðsson, Jóhannes Pálmason, Halla Bachmann, Hjálmar Hannesson, sendi- herra, Klaus Fliigel og Hörður Áskelsson. —• Að sjá draum sinn rætast í höndum þýskra orgelsmiða Safnaðarmeðlimir og velunnarar Hallgrímskirkju á ferð í Þýskalandi „Orgelsmiður er fyrst og fremst kirkjunnar þjónn,” sagði Hans Gerd Klais orgelsmíðameistari í Bonn og vísaði til þess að orgel eru og hafa lengi verið samofinn og snar þáttur í kristnu helgihaldi. Kristnar kirkjur einar tilbeiðslu- staða í veröldinni hýsa slík hljóð- færi. Hans Gerd Klais er þriðja kynslóð orgelsmiða sem rekur org- elsmiðju fjölskyldunnar í Bonn. Hann hefur tekið að sér að smíða orgel fyrir Hallgrímskirkju og í til- efni af því fór hópur safnaðarmeð- lima og velunnara kirkjunnar *til Þýskalands að skoða smiðju Klais óg sjá og heyra orgel sem svipar til þess orgels sem verður í Hall- grímskirkju. Hvemig sem á er litið er ljóst að smíði orgelsins fyrir Hallgríms- kirkju er sérstæður atburður. Áræði og kjarkur þess fólks sem ræðst í þáð verkefni að kaupa al- vöru hljóðfæri fyrir ísland hlýtur að vekja virðingu og aðdáun. Hljóð- færið sjálft er einstakt, aldrei áður hefur slíkt hljóðfæri verið byggt og aldrei aftur verður það gert, sérhver skrúfa, pípa og planki er unnið af handverksmönnum Klais- smiðjunnar fyrir þetta orgel sér- staklega. Enginn fjöldaframleiðsla, allt er unnið í höndunum og ekk- ert er staðlað nema alúðin sem lögð er í verkið og metnaðurinn sem blæs lífi í hljóðfæri Klais umfram mörg önnur. Sérhver skrúfa, hver viðarbútur og hljóm- pípa eru sérstaklega sniðin að að- stæðum í Hallgrímskirkju. Að brúa Atlantshafið Að smíða orgel er bæði tíma- frekt og dýrt. „Við erum ekki ódýr- ir, ” sagði Klaís við blaðamann Morgunblaðsins, „en við viljum vera bestir.” Orgelsmiðja Johannes Klais, eins og verkstæðið heitir, var stofnuð af afa Hans Gerd Kla- is, Johannes Klais, árið 1882 í Bonn. Johannes Klais nam orgel- smíði í Strassborg auk námsferða um Þýskaland, Sviss og Frakkland. Það þykir hafa einkennt orgel smíðuð af Klais-fjölskyldunni að þau sameina að hluta franska og þýska orgelhefð. í höndum hinna raunverulegu orgelsmiða er orgel- smíði listgrein, sérhvert hljóðfæri er smíðað fyrir tiltekið hús og að- stæður. Viður er valinn úr ná- grenni þeirrar kirkju eða hljóm- leikahúss sem á að hýsa orgelið. Tré sem hafa vaxið í sama lofts- lagi, raka og hita og hljóðfærið á að vera í reynast best. Fyrir ísland varð fyrir valinu 350 ára gömul virðuleg þýsk eik. Tré sem nota má til orgelsmíði hafa enn ekki Eikin í orgel Hallgrímskirkju er 350 ára gömul. Hér í þurrkgeymslunni hafa niðursagaðir trjábol- irnir beðið í mörg ár eftir því að ná réttu rakastigi, nú bíða þeir þess að orgelsmiðirnir geti lagt þá á hefilbekkinn. vaxið í íslenskum skógum. Aug- Ijóst er að Klais er stoltur af því að smíða orgel fyrir fólk uppi á íslandi. • „Auðvitað eru þetta viðskipti,” segir hann, „en þetta er miklu meira.” Hann talar af hlýju -og aðdáun um íslenska vini sína og finnst það skipta máli að hljómar Klais-orgels eigi eftir að brúa Atlantshafið á mörkum nýja og gamla heimsins. Gestrisni og hlýtt viðmót er honum minnisstætt úr heimsóknum til íslands. Hann talar sérstaklega um sendiherra íslands í Bonn, Hjálmar Hannesson, sem hafi sýnt málinu áhuga frá upp- hafí og lagt því lið. Þar fer greini- lega maður sem er Klais að skapi. Klais finnst það mikilvægt að vera aðili að fyrsta raunverulega sam- starfsverkefninu á milli Bonn og íslands. Island opnað fyrir gömlu meisturunum Á íslandi hefur ekki verið til konsertorgel sem gefur möguleika á því að flytja stórverk meistar- anna né heldur hljóðfæri sem gefur íslenskum tónskáldum færi á að spreyta sig á metnaðarfullum org- elverkum til flutnings á íslandi. Orgelið í Hallgrímskirkju er kon- sertorgel, kallað svo vegna þess að það orgelverk hefur vart verið samið sem ekki er mögulegt að leika á þetta hljóðfæri. Hallgríms- kirkja er stór kirkja og eina kirkjan á íslandi sem hýst getur hljóðfæri á stærð við konsertorgel. Með org- elinu skapast möguleikar á nýjum þætti í íslensku tónlistarlífi, orgelið sem verður með þeim stærri og betri í heiminum verður orgeliei- Það þurfti framsýni og einurð til að nýta tækifærið sem gafst til að kaupa alvöru hljóðfæri til íslands, aldrei áður hefur verið til hús á íslandi sem hentaði slíku hljóð- færi. Komandi kynslóðir hljóta að standa í þakkarskuld við það fólk sem réðst í þetta stórvirki en auð- vitað er saga Hallgrímskirkju saga fólks sem hvorki lætur smásálar- skap né skammsýni hafa áhrif á sig. Gott orgel er dýrt orgel Einhver hefur sagt að peningar séu afl þeirra hluta sem gera skal. Eftir stutt kynni af áhugafólki um orgelkaup fyrir Hallgrímskirkju finnst blaðamanni öllu nær að segja að peningar séu verkfæri þess fólks sem á sér göfug markm- ið að keppa að. Sigurður Elí Har- aldsson hefur haldið utan um fjár- mál til orgelkaupanna. Hann sagð- ist enn sannfærðari en áður um gildi þess að kaupa Klais-orgelið fyrir Hallgrímskirkju. Heimsóknin í smiðju Klais hefði verið ógleym- anleg, sú natni og nákvæmni í vinnubrögðum sem íslendingarnir hefðu séð þar væri stórkostleg. í sama streng tók Þorkell Sigur- björnsson, sonur fyrsta sóknar- nefndarformannsins, og annað samferðafólk. Það hafi verið mikil- vægt að sjá alúð þýsku handverks- mannanna en einnig að sjá og heyra konsertorgel í kirkjum í Þýskalandi, — eftir það er öllum Ijósara en áður að orgelið í Hall- grímskirkju verður í góðum hönd- um hjá Herði Áskelssyni, organista kirkjunnar. Orgelið í Hallgrímskirkju kostar 70 milljónir króna en auk þess er Jóhannes Pálmason, formaður sóknarnefndar, í tingeymslu Klais-orgelsmiðjunnar. Bróður- parturinn af þessu tini verður bræddur og breytt í orgelpípur Hallgrímskirkjuorgelsins. kurum um allan heim tilefni til að koma ti! íslands að flytja tónverk sem aldrei hafa verið flutt þar áður. Orgelið er fimmtán metrar á hæð og vegur um 25 tonn. Það hefur 72 raddir sem skiptast á fjög- ur hljómbórð og fótspil. Orgelpíp- urnar eru 5.200, sú stærsta er 10 metrar á hæð en sú minnsta 5 sentimetrar. Orgelið spannar að fullu mannleg heyrnarmörk frá hæstu til lægstu tóna. Orgelið í Hallgrímskirkju verður eitt full- komnasta orgel á Norðurlöndum. nauðsynlegt að gera nokkrar breytingar í innréttingum í kirkj- unni til að laga þær að hljómburði hljóðfærisins. Orgelsjóður hefur lengi verið starfræktur við kirkjuna og úr honum kom stór hluti fyrstu greiðslu vegna smíðinnar. Sérstakt söfnunarátak var undir kjörorðinu „gefum orgelpípu” en það byggist á því að fólki gefst kostur á að kaupa einhveija eða einhveijar af þeim 5.200 pípum sem orgelið stendur saman af. Pípurnar eru verðlagðar eftir stærð í 5 verð- flokka, þær minnstu á 2.000 krón- ur og þær stærstu á 100 þúsund krónur. Gefín eru út tölusett gjafa- bréf með nöfnum gefenda og þeirra sem verið er að minnast, sé um minningargjöf að ræða. Sigurður E. Haraldsson sagði að undirtektir almennings hefðu komið ánægju- lega á óvart en rúmlega 2/3 hlutar þeirra framlaga sem borist hafa koma frá einstaklingum. Enn vant- ar mikið upp á að nægilegt fé hafi safnast en Sigurður kvaðst vera bjartsýnn á að þegar nær afhend- ingu og vígslu orgelsins drægi myndi áhuginn eflast, hér væri ein- stakt verkefni á ferðinni. Pílagrímsferð til Þýskalands í ferð íslendinganna voru 29 manns, flestir úr söfnuðinum en nokkrir eru velunnarar kirkjunnar frá fornu fari, s.s. börn Sigurbjörns Þorkelssonar, fyrsta sóknarnefnd- arformanns Hallgrímskirkju. Megintilgangur ferðarinnar var að sjá orgelsmiðju Klais í Bonn þar sem verið er að vinna fyrstu hlut- ana í Hallgrímskirkjuorgelið og kynnast af eigin raun sambærileg- um orgelum í kirkjum á Þýska- landi. Hörður Áskelsson, organisti Hallgrímskirkju, var fararstjóri og lék fyrir íslendingana á orgel í Altenberg og Trier. Orgelið í klausturkirkjunni í Alt- enberg er 82 radda Kais-orgel, smíðað árið 1980. Hörður Áskels- son sagði að það væri um margt líkt Hallgrímskirkju-orgelinu, há- byggt og grannvaxið. Orgelið í Altenberg er þriðja stærsta orgelið sem Klais hefur smíðað, orgelið í Hallgrímskirkju verður fjórða stærsta. Mikla athygli íslending- anna vakti aukahljómborð sem staðsett er niðri á kirkjugólfi og notað til samleiks með hljómsveit. Aukahljómborðið er mikið notað enda er kirkjan í Altenberg með umfangsmikla hljómleikadagskrá, m.a. reglubundna tónleika organ- ista víðsvegar að. í dómkirkjunni í Trier er 67 radda Klais-orgel frá árinu 1972. Orgelið er svokallað „svöluhreiður” en það hangir í hvelfmgu nærri miðju kirkjunnar, orgelið vegur 30 tonn. Organistinn, Wolfgang Öhms, sagði íslendingunum sögu orgelsins og frá baráttunni fýrir smíði þess í tíu ár. „Maður á að trúa draumum sín- um þar til þeir rætast,” sagði Öhms. Viku áður en vígja átti org- elið kom forsætisráðherra Pfalz í heimsókn og afhenti ávísun fyrir orgelinu, forsætisráðherra Pfalz var á þessum tíma Helmut Kohl, núverandi kanslari Þýskalands. Það var bæði sérstætt og skemmtilegt að fá tækifæri til að fylgjast með löndum sínum þennan sólahring í Þýskalandi. Sérstætt vegna þess að erindi þeirra var ólíkt þeim erindrekstri sem blaða- maður á að venjast af hálfu íslend- inga í Brussel. Skemmtilegt vegna þeirrar bjartsýni og vissu um góðan málstað sem einkenndi allar um: ræður um kirkjuna og orgelið. í rauninni getur enginn verið ósnort- inn af einurð og áhuga þess fólks sem stendur að Hallgrímskirkju. Þau tækifæri sem bygging á borð við kirkjuna bjóða upp á má ekki láta ónýtt. Konsertorgel í Hall- grímskirkju færir ísland nær um- heiminum og umheiminn nær ís- landi í menningarlegum skilningi. Það kemur til með að auka á hátíð- leika helgihalds í kirkjunni og verða þannig kristnihaldi í landinu til framdráttar. Síðast en ekki síst er orgelið hljóðfæri sem hæfir reis- ulegri byggingu sem Hallgríms- kirkju. Kristófer M. Kristinsson
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.