Morgunblaðið - 16.05.1992, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. MAÍ 1992
B 3
liði í kjölfar væntanlegra brúðhjóna
og sérkennilegra fjölskyldna þeirra.
Borgardómaraembættið hefur geng-
ið í Iið með leikhópnum og Lista-
hátíð og einn dómaranna frá embætt-
inu mun gefa brúðhjónin saman.
Upphafið að öllu þessu tilstandi
er brúðkaup yngstu barna úr tveimur
fjölskyldum; brúðurin Odile af Chata-
igners-ættinni og brúðguminn
Philippe af Bellonættinni. Odile eng-
ist af ófullnægðri ástarþrá og henni
áhangandi eru Pierre frændi hennar
og fjárhaldsmaður, sjóarinn Momo,
Robert mágur hennar sem er rudda-
legur kvennabósi og amman gamla
sem er óseðjandi átvagl en bundin
við hjólastól — og loks pönkarinn,
vinur Odile. Bellonarnir eru síst betri;
brúðguminn er sannkallaður mont-
rass og móðir hans siðspiilt aðalsfrú
og hávaðaseggur hinn mesti.
Uppákomumar sem þessi litríki
hópur stendur fyrir þykja engu líkar
og hugmyndirnar fæðast af þeim
stöðum sem staldrað er við á leið-
inni. Til dæmis gefur dómari frá
borgardómaraembættinu hjónaleysin
saman en strax í kjölfarið fylgja
hjónabandserfiðleikar með óvæntum
afleiðingum.
Ertu svona kona? er dansverk
sem Auður Bjarnadóttir sýnir á
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins 14.
júní, klukkan 17.00 og 15.00, 18.00
og 19. júní, klukkan 20.30. Auður
er sjálf höfundur dansverkanna en
að baki sýningunni er hópur sem
nefnir sig Svöluleikhúsið.
Fyrra verkið nefnist Þær gætu
lifnað við og hið síðara Heilagur
andi í rólunni. Hið fyrra er sólóverk
sem fjallar um konu í leit að hlut-
verki og fullnægjú í lífi sínu. Leiðin
reynist krókótt og tekist er á við
karlaveldið, togstreituna við að gef-
ast öðrum, kynnast sér og týna.
Heilagur andi í rólunni fjallai' á ljóð-
rænan hátt um æsku og elli, tíma
og tóm, kyrrsetu og ferðalag. Þar
kemur Herdís Þorvaldsdóttir leik-
kona fram ásamt Auði. Tónlist við
bæði verkin samdi Hákon Leifsson í
spuna og samráði við danshöfundinn,
Elín Edda Ámadóttir hannar leik-
mynd og búninga og lýsingin er í
höndum Björns Bergsteins Guð-
mundssonar.
Islenska óperan efnir til tveggja
sýninga á Rigoletto í tilefni Lista-
hátíðar, þar sem aðalhlutverkin
verða í höndum þeirra Kristins Sig-
mundssonar, Sigrúnar Hjálmtýsdótt-
ur og Ólafs Árna Bjarnasonar. Efnt
er til þessarar sýningar til að veita
óperuunnendum tækifæri til að sjá
og heyra tvo af okkar fremstu ópem-
söngvurum sem _ starfa erlendis;
Kristin og Ólaf Árna. Báðir hafa
sungið þessi hlutverk við mikla hrifn-
ingu í óperuhúsum í Þýskalandi á
síðustu misserum. í hlutverki Gildu
er svo Sigrún Hjálmtýsdóttur, sópr-
ansöngkona, sem fékk framúrskar-
andi móttökur fyrir túlkun sína á
Gildu, þegar Rigoletto var sýndur í
Óperunni á síðasta ári.
Maguy Marin er vafalaust einn
þekktasti danshöfundur Evrópu um
þessar mundir. Dansflokkur hennar
hefur farið víða um lönd með sýning-
ar og Marin sjálf er eftirsótt sem
danshöfundur af öllum helstu ballett-
flokkum beggja vegna Atlantsála.
Cortex er nýjasta verkið úr smiðju
Maguy Marin og var frmsýnt á síð-
astliðnu hausti við framúrskarandi
viðtökur. Undirtitill verksins er: Þeg-
ar skilningarvitin fimm vakna til lífs-
ins. Cortex er stílfærð rannsókn á
mannlegu eðli, á ferð einstaklingsins
í gegnum lífið, frá vöggu til grafar.
Maðurinn býr yfír fímm skilning-
arvitum til þess að nálgast umheim-
inn. Marin hefur, auk framúrskar-
andi kunnáttu í dans- og sviðsetning-
arlist, til að bera meinhæðna kímnig-
áfu og einnig — sem ef til vill er
sjaldgæfara — væntumþykju gagn-
vart samferðamönnum sínum.
I Cortex birtast þeir í öllum sínum
fjölbreytileika; þeir sjá ekki aðeins,
heldur horfa, þeir heyra ekki ein-
göngu heldur hlusta líka. Þeir tala
einnig í fyrirfram mótuðum setning-
um og auðvitað dansa þeir. Hreyfíng-
ar þeirra eru fyrst í stað klunnalegar
en verða smám saman fínlegri. Lík-
amar þeirra færast hægt úr stað,
reyna að standa á fætur og skríða
á fjórum fótum. Þarna sést þróunin,
frumeðlið og svo fóstrið sem verður
að manni og þessi maður gengur,
hleypur og stekkur. Hann uppgötvar
kynfæri sín og Evudætur bíta í eplið
og falla í faðm drengjanna undir
setningum úr frægum ástarsenum
bíómyndanna.
Maguy Marin hóf dansnám í To-
ulouse undir handleiðslu ballerínunn-
ar Ninu Vyroubovu. Að formlegu
dansnámi loknu hóf hún feril sinn
sem klassískur sólódansari við bal-
lettflokk Strasborgaróperunnar. Hún
gekk síðan til liðs við Mudra, ballett-
skóla sem hinn þekkti danshöfundur
Maurice Béjart stofnaði. Hún fylgdi
Béjart síðan er hann stofnaði ballett-
flokk sinn Ballets of the Twentieth
Century og sökkti sér í hugmyndir
Béjarts um dansleikhús þar sem tón-
list, hreyfíngu og rödd er beitt til
að skapa heildstæða upplifun jafnt
flytjenda sem áhorfenda. Á þessum
árum starfaði Marin einnig með öðr-
um danshöfundum, svo sem Carolyn
Carlson og sýndi þar svo ekki varð
um villst að fram var kominn nýr
danshöfundur sem væri í senn frum-
legur, sjálfstæður og persónulegur.
Eftir að hafa unnið fyrstu verðlaun
sem danshöfundur tvö ár í röð, 1977
og 1978, á alþjóðlegu danshátíðunum
í Nyon og Bagnolet, stofnaði Marin
eigin dansflokk, Ballet Tétre de
l’Árche, í samvinnu við danshöfund-
inn Daniel Ambash. Verk þeirra
vöktu fljótt slíka athygli að franska
menningarmálaráðuneytið styrkti
flokkinn með árlegu framlagi. Þekkt-
asta verk Marin, May B, var frum-
sýnt 1981, en sama ár var dans-
flokknum boðið að taka upp fast
aðsetur í bænum Cretéil, utan við
París, og hefur svo verið síðan.
Árið 1984 tók flokkurinn upp nú-
verandi nafn, Compagnie Maguy
Marin, og hefur farið víða um lönd
og álfur og hvarvetna safnað að sér
verðlaunum og viðurkenningu. Marin
hefur einnig hlotið æðstu viðurkenn-
ingar franska ríkisins fyrir framlag
sitt til franskra lista og menningar.
Sýningin á Cortex verður á Stóra
sviði Borgarleikhússins, þriðjudaginn
16. júní, klukkan 20.00.
Á Listahátíð fáum við einnig tæki-
færi til að bera hið fræga dansverk
May B augum. Verkið var frumsýnt
árið 1981 og hefur síðan verið sýnt
nærri 300 sinnum og hlotið fádæma
góðar viðtökur. Það er talið eitt af
merkari verkum dans- og leikhúslist-
arinnar sem komið hafa fram á síð-
ari árum. Verkið er byggt á skrifum
írska skáldsins Samuels Becketts og
titillinn sjálfur er leikur að orðum,
hljóðum, í anda skáldsins. Orð banda-
ríska gangrýnandans þykja lýsa
þessu verki (og öðrum eftir Maguy
Marin) einna best, þar sem hún seg-
ir: Líkt og margir franskir danshöf-
undar hefur Marin auðugt ímyndun-
arafl, hún hefur unun af fáránleikan-
um og í leikritum Becketts hefur hún
fundið fullkomna sýn á fáránleika
tilverunnar. Eins og Beckett vinnur
Marin með frumpersónur — persónur
hans reyndar — og með því að beita
almennum vísunum tekst henni að
gera aðstæður mannskepnunnar
býsna sérstakar.
En krafturinn í May B er auðvitað
fólginn í því að Marin eignar sér
ekki texta Becketts, heldur túlkar
hann snilldarlega í öðrum miðli —
dansinum.
Sýningin á May B verður á Stóra
sviði Borgarleikhússins sunnudaginn
14. júní, klukkan 20.00.
ROBERT A. OTTOSSON
ÁTTATÍU ár eru liðin frá fæð-
ingardegi hans. Sá dagur rann
upp í Berlín 17. maí árið 1912
og 17. maí á þessu ári er liðin
hálf öld frá brúðkaupsdegi
þeirra Guðríðar Magnúsdóttur
og Róberts Abrahams Ottóss-
onr.
Jttatíu ár og hálf öld eru þó
nokkurt skeið, þegar ungur
horfir fram, varla nema ör-
skotsstund, þegar horft er um öxl
og speki Jónasar skálds var íslend-
ingum hugstæð:
Hvað er langlífi?
Lífsnautnin fijóva,
alefling andans
og athöfn þörf.
margoft tvítugur
meira hefur lifað
svefnugum segg
er sjötugur hjarði
Dr. Róbert átti raunar hvorki
bernsku né æsku á íslandi, nema
í anda sínum. Og fæstir vina hans
eða kunningja munu kunna margt
að segja frá uppvexti haris. Einni
og einni endurminning skaut þó
upp í samræðum á góðum stund-
um. í ágúst sumarið 1963 komu
þau hjónin, Guðríður og dr. Ró-
bert, austur í Tungur, boðin í fagn-
að með Skálholtskór. Þá voru varla
liðnar þrjár vikur frá vígslu Skál-
holtskirkju. Róbert lék á als oddi,
gáskinn og og gleðin sindruðu af
honum, svo að enginn sat ósnort-
inn. Kvöldið varð eitt hinna beztu
og fegurstu, sem orðið geta á ævi
manns. Þá vildi hann láta syngja
ljóðið um kanónuna. Sá söngur var
auðheyrilega í dáleikum hjá hon-
um. Og hann sagði frá því, hvern-
ig hann þefði nauðað í móður sinni
um að fá að heyra þetta fallbyssu-
kvæði: „Mutti, spiel Mal das Lied
von der Kanone.“
Og Margrét á Miðhúsum, sem
ættuð var sunnan af Lúnuborgar-
heiði, varð að koma upp á sviðið
°g syngja, því að hún kunni söng-
inn. Hún var enn ung og hafði
heillandi þýða altrödd. En þar var
raunar engin fallbyssa í söngnum
góða, þótt verið hefði í hugarheimi
lítils snáða, heldur var þar angur-
vær og fagur kvöldsöngur:
Goldne Abendsonne
wie bist du so schön
Nie kann ohne Wonne
deinen Glanz ich sehn.
Orðin „kann ohne“ urðu að kan-
ónu.
Þegar heimsstyijöldin dundi á
meginlöndum, var drengurinn
Róbert löngu orðinn útlagi og
flóttamaður. Svo fjarri var hann,
að eyru hans þurftu ekki að venj-
ast fallbyssudrunum eða sprengj-
ugný. Faðir hans, Ottó Abraham,
læknir og hámenntaður tónlistar-
fræðingur, hafði verið gyðinga-
ættar. Hann var að vísu fallinn frá
er nazistar komust til valda í Þýzk-
alandi, en fjölskyldu hans var ekki
lengur vært heima. Sumarsetur
hafði hún átt á Borgundarhólmi.
Frá Danmörku tókst Róbert að
komast til íslands í tíma. Og hér
gerðist hann landnemi liðlega tví-
tugur, árið 1935. Má fara nærri
um, að hann hafi þá þegar verið
lífsreyndur nokkuð. Hér varð hann
svo að hefja nýtt líf, yrkja ónum-
inn akur, verða íslendingur. Hvar
varð atvinna fundin á slíku landi
í kreppu og stríði, atvinna fyrir
ókunnan tónlistarmann, sem þó
hafði numið hjá beztu kennurum
í heimsborgunum Berlín og París?
Hann fór norður, í höfuðstað
Norðlendinga. Þar stritaði hann
og barðist, stóð þannig að verki,
að virðing hans óx með hverjum
degi. Þar nyrðra fann hann þá
gæfu sem honum varð æ síðan
drýgst og bezt. Guðríður var þar
Dr. Róbert Abraham Oltósson
Collegium Musicum í
Skálholti efnir til minn-
ingarhátíðar um Róbert
A. Ottósson söngmála-
stjóra og frú Guðríði
Magnúsdóttur sunnudag-
inn 17. maí. Hátíðin
hefst klukkan 14.00
með söng Hamrahlíðar-
kórsins undir stjórn Þor-
gerðar Ingólfsdóttur.
Klukkan 16.00 leikur
Marteinn Hunger Frið-
riksson dómorganisti og
klukkan 17.15 verður
aftansöngur undir stjórn
Hilmars Arnar Agnarsson-
ar organista í Skálholts-
kirkju.
í sumarvinnu. Þau urðu vinir,
felldu hugi saman og bundust heit-
um. Hún gerðist bakhjarl hans,
traust og skörp, heillynd og hug-
rökk, meira að segja gædd hinu
bezta eyra og ágætri söngrödd.
Þegar suður kom, urðu verkefn-
in ærin, sum að vísu lýjandi og
helzt til fjarri sinni hans. Önnur
voru stærri. Einna fyrst sá ég
hann og heyrði, er hann stjórnaði
Árstíðunum eftir Haydn. Þá hefur
hann varla verið kominn langt
yfir þrítugt. En unglingur hreifst
svo af honum, að Róbert varð einn
af vormönnum íslenzkrar listar, æ
síðan. Enn lifa hendingar og stef
í hugskotinu, og ómur er þar af
stefjum sem Guðmundur Jónsson
söng, þá varla korninn heim frá
söngnámi.
Seinna lágu leiðir saman í há-
skólanum. Hann bauð guðfræði-
stúdentum, sem áhuga kynnu að
hafa, leiðsögn í gregórskum söng.
Þar var hann einnig heillandi, sjór
af fróðleik og lærdómi. Meira að
segja fjallaði hann þar um íslenzka
tungu, orð og málfar, með þeim
hætti, að ekki líður úr minni. Þar
voru tekin af öll tvímæli um mun
þess sem fagurt er eða einungis
fallegt.
Og enn var hann ekki nema lið-
lega fimmtugur, þegar fundum
bar saman hér eystra. Vegur hans
hafði vaxið til muna. Hann hafði
lokið doktorsritgerð sinni urn Þor-
lákstíðir, var orðinn söngmála-
stjóri Þjóðkirkjunnar og kennari
við Háskólann. En nú var að því
komið, að vígja skyldi Skálholts-
kirkju með helgum og fagnandi
söngvum og tónum.
„Séra Guðmundur," kallaði
hann — og síðan kom höndin heit
og þétt ellegar faðmurinn opnað-
ist, breiður og traustur. Eins heils-
aði hann Önnu: „Anna mín,“ sagði
hann. Þannig kom hann fagnandi
í hvert sinni, fyrst að Torfastöðum,
síðan að Skálholti, árum saman, —
eins og skólapiltur, sem væri að
koma heim og nyti af hjarta endur-
fundanna við allt og alla. Ætíð
sama hýran og gáskinn í augum
og munnvikjum. hann var svo
barnslegur og ljúfur að ylur og
hátíð færðust um allt húsið. Því
voru kveðjur hans eins og
klukknahringing í eyrum sveita-
prests.
í kirkjunni voru veðrabrigðin
meiri. Þau minntu á Árstíðirnar
forðum. Stormar og sterkviðri
andans skullu á, þótt hvergi virtist
blika. Þá hrikti í hurðum og stoð-
um. En fyrr en varði, bærðist svo
blíður blærinn einn, og bros voru
sótt í vasa.
Um margt var hann öðrum ólík-
ur, en barnslund hans og heitar
kenndir hans og ljúflyndi gleymast
seint. Og svo vandur var hann að
virðing sinni og heillyndur að hann
gat ekki kastað höndum til nokk-
urs verks. Því vann hann hvert
stórvirkið öðru meira og lækkaði
aldrei segl. Því var það svo einnig,
að hann vildi ekki flana að neinu.
Svo miklar mætur sem hann hafði,
bæði á Beethoven og Bach, vildi
hann þó enn geyma sér átökin við
mestu verk þeirra, taldi naumast
tímabært að ráðast í þau, fyrir
átján árum.
Á átján árum er mikið vatn til
sjávar runnið. Bylting hefur orðið
í íslenzkri menning, e.t.v. hvergi
fremur en í kirkjutónlist þó. Sá
er þetta ritar, trúir því, að dr.
Róbert Abraham Ottósson hafi
verið gjöf Guðs til þjóðar og kirkju
á íslandi, en ekki vogrekið sprek
af hending. Og væri hann enn
meðal vor, væri ljúflyndið samt,
og þá kynni hann enn að bjóða
námfúsum lærisveinum í félag
það, sem þeir Magnús, tengdafað-
ir hans, stofnuðu með sér og köll-
uðu SSM, Samtök sjálfumglaðra
mikilmenna.
Guði einum sé dýrð.
Texti: Guðmundur Óli
Ó1 a f s s o n