Morgunblaðið - 05.06.1992, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C/D
126. tbl. 80. árg. FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1992 Prentsmiðja Morgunblaðsins
Utanríkisráðherrafundurinn í Ósló:
NATO fær frið-
argæsluhlutverk
Deiit um hernaðaríhlutun í Júgóslavíu
Ósló. Reuter.
Utanríkisráðherrar Atlantshafsbandalagsins (NATO) samþykktu
á fundi sínum í Ósló í gær að bandalagið skyldi annast friðargæslu
í Evrópu í framtíðinni. Bandalagið hefur allt frá stofnun þess
árið 1949 aðeins haft það hlutverk að verja aðildarríkin yrði ráð-
ist á þau. Heimildarmenn innan NATO sögðu að Bandaríkjamenn
hefðu lagt til að bandalagið íhugaði möguleikann á að það beitti
valdi til að framfylgja viðskiptabanni Sameinuðu þjóðanna á Serb-
íu og Svartfjallaland. Því hefði þó verið hafnað vegna harðrar
andstöðu nokkurra aðildarríkja, sem óttuðust að slíkt kynni að
leiða til hemaðaríhlutunar líkt og í stríðinu fyrir botni Persaflóa.
„Þeir sem efast um að banda- sögðu þó að ráðherrarnir hefðu
lagið hafi framtíðarhlutverki að
gegna fundu svarið í dag, þar sem
við höfum nú formlega fengið
nýtt verksvið," sagði Lawrence
Eagleburger, aðstoðarutanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, á fundin-
um. í samþykkt ráðherranna er
þó skýrt tekið fram að aðildarríki
NATO geti hafnað þátttöku í frið-
argæslu og að ríki utan bandalags-
ins geti tekið þátt í henni. Þar
segir einnig að bandalagið muni
íhuga beiðnir frá Ráðstefnunni um
öryggi og samvinnu í Evrópu
(RÓSE) um aðstoð við friðar-
gæslu.
Heimildarmenn innan banda-
lagsins sögðu að Bandaríkjamenn
hefðu viljað að í sérstakri yfírlýs-
ingu um fyrrverandi lýðveldi Júgó-
slavíu yrði setning þar sem þeim
möguleika væri haldið opnum að
bandalagið gæti beitt hervaldi til
að framfylgja ályktun Sameinuðu
þjóðanna um refsiaðgerðir gegn
Serbíu og Svartfjallalandi. Stjórn-
völd í aðildárríkjunum hefðu einn-
ig rætt að undanförnu sín á milli
möguleikann á hemaðaraðgerðum
til að tryggja að hægt yrði að
dreifa matvælum og lyfjum frá
Sarajevo, höfuðborg Bosníu-
Herzegovínu. Heimildarmennirnir
ákveðið að sleppa setningunni þar
sem nokkur aðildarríkjanna hefðu
óttast að hún skuldbyndi þau til
að beita hervaldi síðar ef þörf
væri talin á.
Utanríkisráðherrarnir sam-
þykktu hins vegar að bjóða aðstoð
vegna friðarumleitana í héraðinu
Nagorno-Karabak í Azerbajdzhan,
en hún yrði að mestu takmörkuð
við flutninga. Þetta er í fyrsta sinn
sem bandalagið ákveður.að veita
aðstoð við friðargæslu utan aðild-
arríkjanna.

Fjöldamorðanna í Peking minnst í Hong Kong
Um 35.000 manns söfnuðust saman í miðborg Hong
Kong í gær til að minnast þess að þtjú ár eru liðin
frá fjöldamorðum kínverska hersins á Torgi hins himn-
eska friðar í Peking. Fólkið hélt á hvítum kertum —
í Kína er hvítt litur syrgjenda — og sat þegjandi fyr-
ir framan eftirmynd af Lýðræðisgyðjunni, styttu sem
kínverskir námsmenn komu fyrir á torginu í Peking
áður en herinn var sendur á vettvang. „Eg tel að það
sé mjög mikilvægt að Hong Kong-búar minnist 4.
júní vegna þess að það liggur í augum uppi að fólkið
í Kína getur það ekki, þótt það vilji,“ sagði einn þeirra
sem stóðu fyrir minningarfundinum.
Poul Schliiter, forsætisráðherra Dana, um Maastricht-samkomulagið:
Hugsanlegt að biðja aftur
um álit danskra kiósenda
„ . .... ... . tf
Kaupmannahöfn, Ósló, London. Rcuter.
POUL Schlilter, forsætisráðherra
Danmerkur, sagði í gær að það
kæmi til greina að halda nýja þjóð-
aratkvæðagreiðslu um Maas-
tricht-samkomulagið, ef til vill
Skrifað undir í Ríó
Keuter
Eiður Guðnason umhverfísráðherra var meðal þeirra sem undirrituðu
samning um vemdun andrúmsloftsins á umhverfísráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna í Rio de Janeiro í gær. Ríki EFTA og Evrópubandalagsins
héldu í gær sameiginlcgan fund um helstu ágreiningsefni ráðstefnunn-
ar og stýrðu íslendingar þeim fundi. í gærkvöldi voru haldnir norrænir
tónleikar í tengslum við ráðstefnuna og voru þar flutt þrjú verk eftir
Jón Leifs. Á myndinni sést Fernando Collor, forseti Brasilíu, undirrita
samninginn.
Sjá fréttaskýringu um gróðurhúsaáhrif á bls. 23.
eftir hálft ár eða þegar viðræður
hæfust um inngöngu annarra
Norðurlanda í Evrópubandalagið
(EB). Utanríkisráðherrar EB
ákváðu á skyndifundi í Ósló í gær
að bera samkomulagið, sem kveð-
ur meðal annars á um sameigin-
lega mynt og póiitíska einingu
EB-ríkja, óbreytt undir önnur
bandalagsríki, en halda „opnum
dyrurn" fyrir hugsanlega þátttöku
Dana í því síðar meir.
Schluter sagði að ný þjóðarat-
kvæðagreiðsla yrði að vera á „nýjum
grunni", en hann hefur áður sagt
að það stríddi gegn stjórnarskrá
Dana að bera sama málefni oftar en
einu sinni undir þjóðina. Hann viður-
kenndi að það þyrfti að Ieysa bæði
lagalega og pólitíska hnúta til að
halda nýja atkvæðagreiðslu, en sagð-
ist sannfærður um að margir þeirra
sem felldu Maastricht-samkomulagið
myndu samþykkja „nýja skipan
mála“ um stöðu Dana í Evrópuband-
alaginu síðar meir.
Klaus Kinkel, hinn nýi utanríkis-
ráðherra Þýskalands, sagði í gær að
úrslitin í Danmörku væru ekki stór-
áfall og það væri óhugsandi að biðja
Dani að yfírgefa bandalagið. „Ef til
vill kemur sá tími að meirihluti Dana
telur sig geta samþykkt samkomu-
lagið,“ sagði Hans van den Broek,
utanríkisráðherra Hollands.
Fjórðungur þingmanna breska
íhaldsflokksins, yfír 70 talsins, bað
John Major, forsætisráðherra Breta,
í gær að semja upp á nýtt í stað
Maastricht-samkomulagsins. Ekki er
þó talið að þeir muni koma í veg
fyrir staðfestingu samkomulagsins á
þingi, því það gæti hugsanlega fellt
stjórn Majors. Skoðanakönnun í
Þýskalandi sem birt var í gær sýnir
að yfír 80 prósent Þjóðveija vilja
þjóðaratkvæðagreiðslu um framtíð
þýska marksins, sem á að víkja fyrir
sameiginlegum Evrópugjaldmiðli
samkvæmt Maastricht.
Þátttakendur á ráðstefnu í London
um Evrópska efnahagssvæðið (EES)
sögðu í gær að úrslitin í Danmörku
kynnu að fresta gildistöku EES. „Það
er forgangsverkefni EB núna að
ganga frá sínum innri málum eftir
úrslitin og staðfesting á EES-sátt-
málanum gæti dregist af þeim sök-
um,“ hafði fíeuíers-fréttastofan eftir
Kjell Eliassen, sendiherra Norð-
manna í London. Áður hafði talsmað-
ur EFTA í Genf hins vegar sagt að
dönsku úrslitin myndu engin áhrif
hafa á EES.
Fymim sovétlýðveldi
vöruð við ögrunum
Moskvu. Reuter.
RÚSSAR hafa varað ýmis fyrrverandi sovétlýðveldi, allt frá Moldovu
í suðri til Eystrasaltsríkjanna í norðri, við óþolandi ögrunum og segja,
að rússneskir hermenn muni snúast til varnar reynist það nauðsynlegt.
Pavel Gratsjev, varnarmálaráð-
herra Rússlands, sagði í fyrrakvöld,
að hermenn í 14. hernum rússneska,
sem hefur aðsetur í Dnestr-héraði í
Moldovu, myndu láta yfírlýst hlut-
leysi Iönd og leið yrðu þeir enn einu
sinni fyrir árás moldovskra sveita.
Dnestr-hérað er byggt Slöfum, aðal-
lega Rússum, sem ekki vilja lúta
rúmenska meirihlutanum í Moldovu.
Gratsjev gaf raunar í skyn, að árás-
um á Rússa yfirleitt yrði svarað.
Gratsjev var óvanalega harðorður
um Eystrasaltsríkin og sagði, að
rússneskum hermönnum þar hefði
þegar verið heimilað að skjóta yrði
á þá ráðist. í dagblaði hersins,
Krasnaja Zvezda, sagði í gær, að
rússneskir hermenn í Lettlandi og
Litháen byggju við óþolandi ástand.
„Stjórnlausir hópar, ölvaðir af þjóð-
erniskennd og vopnaðir sjálfvirkum
rifflum, eru á góðri leið með að eyði-
leggja samskipti ríkjanna," sagði í
blaðinu.