Morgunblaðið - 10.02.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1993
Fríðhelgi rofin
eftir Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
Erfiðustu úrlausnarefni einstakl-
inga og samfélaga tengjast iðulega
spurningum um siðferði. Það vefst
yfirleitt ekki fyrir okkur að setja
fjarlægu fólki og þjóðum mjög skýr
siðferðileg mörk og viðmiðanir en
þegar kemur að okkur sjálfum vill
þetta verða teygjanlegt og afstætt.
Við eigum svo auðvelt með að finna
okkur sitthvað til málsbóta.
Mál Evalds Miksons stendur
núna þversum í íslensku þjóðinni —
sem vonlegt er. Aldraður íslenskur
ríkisborgari, sem hefur lagt samfé-
lagi okkar gott eitt til í tæpa hálfa
öld, er sakaður um alvarlega stríðs-
glæpi. Friðhelgi okkar, sem þekkj-
um seinni heimsstyrjöldina, og hel-
förina gegn gyðingum aðeins af
afspum eða sögubókum hefur verið
rofin. Við erum allt í einu í miðri
hringiðu atburða sem gerðust fyrir
50 árum og erum krafin um sið-
ferðilega afstöðu.
Þegjandi samþykki
Fyrstu viðbrögð flestra eru að
leiða málið hjá sér og láta tælast
tímabundið af þeirri óskhyggju sem
vill að ekkert af þessu hefði nokkru
sinni gerst. Þegar það gengur ekki,
vonumst við að til þess bær yfir-
völd taki á málinu með viðunandi
hætti og allt falli í ljúfa löð. Þegar
það gerist heldur ekki er engrar
undankomu auðið — þá verða al-
menningur og stjómmálamenn í
landinu að taka afstöðu til málsins.
Stríðsglæpir og glæpir gegn
mannkyni mega aldrei fymast né
verða mál einstakra þjóðríkja vegna
þess að ólíkt flestum öðrum glæpum
em þeir framdir að fyrirskipan og
í skjóli þeirra sem völdin hafa í til-
teknu samfélagi. Þó að völdin séu
gjaman tryggð með vopnum þá em
þau oft sótt til venjulegs fólks og
glæpimir viðgangast því aðeins að
til komi þegjandi samþykki fjöl-
margra einstaklinga. Af þessum
ástæðum getum við ekki hrist af
okkur kæmr á hendur Evald Mik-
son á þeirri forsendu að þetta sé
gamalt mál sem rangt sé að utanað-
komandi aðilar róti í.
En málið er alls ekki einfalt og
það snýr eikki bara að einstaklingn-
um Evald Mikson. Það snýr líka að
Simon Wiesental-stofnuninni og til-
gangi hennar með nasistaveiðum
sínum og það snýr að siðferðisvit-
und íslendinga og íslenskra stjóm-
valda.
Nasistaveiðar
Markmið og störf Simon Wies-
enthal-stofnunarinnar vom mjög
mikilvæg á ámnum eftir stríð.
Stofnunin leitaði uppi alræmda
stríðsglæpamenn, fékk þá dregna
fyrir lög og rétt og dæmda fyrir
misgjörðir sínar gagnvart mann-
kyninu. Þannig átti hún drýgstan
þátt í því að koma þeirri vitneskju
til heimsbyggðarinnar að seinni
heimsstyijöldin var í raun hræðileg
helför og óafmáanlegur blettur á
sögu Vesturlanda.
Engu að síður er ástæða til að
ætla að í dag hafi þessi stofnun
ratað á villigötur í starfsemi sinni,
og ímynd hennar hafi beðið nokk-
um hnekki. Það er ekki með neinum
rétti hægt að krefjast þess af stofn-
uninni að hún láti alla stríðsglæpi
til sín taka, en þegar hún eltir aldr-
aða menn á heimsenda til að rann-
skaka meinta stríðsglæpi þeirra
fyrir hálfri öld en fríar sig því að
taka afstöðu til stríðsglæpa ísra-
elskra stjómvalda, hættir hún að
vera trúverðug. í ljós kemur að sið-
ferðismat hennar er afstætt, þ.e.a.s.
það sem máli skiptir er ekki glæpur-
inn sjálfur heldur hver framdi hann
og gagnvart hverjum. Markmiðin
snúast í höndum hennar. Hún auð-
veldar fólki að snúa blinda auganu
að stríðsglæpum.
Simon Wiesenthal-stofnunin
virðist í dag öðru fremur þjóna því
pólitíska markmiði að styrkja áróð-
ursstöðu Israelsmanna í deilunum
fyrir botni Miðjarðarhafs. Hún auð-
veldar herveldinu ísrael að skil-
greina sig sem fórnarlamb sem á
kröfu á samúð umheimsins, en ekki
sem árásaraðila sem fer með báli
og brandi á hendur öðrum þjóðum
á svæðinu.
Hlutur stjórnvalda
íslendingum er lítið um það gefið
að aðrir séu að vasast í þeirra mál-
um. Við viljum hafa frítt spil í sam-
félagi þjóðanna og leika eftir þeim
skráðu og óskráðu reglum sem
henta okkur best hveiju sinni. Það
hljóta þó allir að sjá að þátttaka á
þeim forsendum er okkur ekki sam-
boðin og það er fráleitt að móðgast
þegar aðgerðir eða aðgerðaleysi ís-
lenskra stjómvalda eru gagnrýndar
á alþjóða vettvangi. Við eigum
miklu frekar að fagna þeim vitnis-
burði um að fleira skiptir máli en
stærð og völd þjóðríkja.
íslensk stjómvöld komast ekki
hjá því að taka á máli Evalds Mik-
sons. Þau geta m.a. gert það með
því að skipa nefnd dómara og sagn-
fræðinga sem tæki á efnisþáttum
málsins, aflaði sér gagna og upplýs-
inga og legði á þær sjálfstætt mat.
í slíkri málsmeðferð fælist alls eng-
in yfírlýsing um sekt Miksons, en
það er eins gott að gera sér ljóst
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
„Þegar allt kemur til
alls snýst mál Evalds
Miksons kannski ekki
um sekt hans eða sak-
leysi heldur um það
hvort við Islendingar
gerum sömu siðferð-
iskröfur til okkar
sjálfra og annarra.
Hvort ákveðin siðf erð-
ismörk eða viðmiðanir
eru algild eða afstæð?“
að úr því sem komið er kemst hvorki
hann né fjölskylda hans frá þessu
máli. Það er sorgleg staðreynd að
þau verða að lifa með því.
Slík rannsóknarnefnd ætti þó
ekki einvörðungu að kanna ákær-
umar á hendur Mikson heldur líka
þá vitneskju sem íslensk stjórnvöld
höfðu um mál hans allt fá því hann
kom til landsins í nóvember 1946
og þar til hann fékk ríkisborgara-
rétt í ágúst 1955. Sjálfra okkar
vegna er mikilvægt að upplýsa
hvaða vitneskju íslensk stjórnvöld
höfðu á þessum tíma um forsögu
Miksons í Eistlandi, yfirheyrslur
yfír honum í Svíþjóð á árinu 1946
og brottvísun hans úr landi í kjölfar
þeirra.
Siðferðiskröfur íslendinga'
í mínum huga skiptir þetta veru-
legu máli vegna þess að það gæti
hjálpað okkur íslendingum til að
átta okkur á eigin sögu og samfé-
lagi.
Hvers vegna vísuðu stjómvöd
gyðingum, börnum jafnt sem full-
orðnum, úr landi og í opinn dauð-
ann á árunum 1936 og 1937 en
lögðu hart að sér við að leysa úr
haldi erlendis og flytja hingað til
lands íslenska nasista sem voru
ákærðir og dæmdir fyrir mjög al-
varlega glæpi? Á hvaða forsendu
veittu íslendingar samstarfsmanni
Þjóðveija í Eistlandi dvalarleyfí,
eftir að honum hafði verið vísað úr
landi í Svíþjóð? Hvers vegna höfum
við ekki tekið á móti nema rétt um
einum tug flóttamanna (auk 20 ein-
staklinga sem hafa almennt at-
vinnu- og dvalarleyfí) frá fyrmm
ríkjum Júgóslavíu meðan Svíar hafa
tekið á móti a.m.k. 40 þúsund,
Ungveijar 50 þúsund og Þjóðveijar
275 þúsund? Þurfa flóttamenn að
vera liðtækir í íþróttum eða búa
yfír einhverri þekkingu sen nýtist
íslensku samfélagi umbúðalaust til
að öðlast hér hæli? Hvaða hug-
myndir höfum við um ábyrgð okkar
og stöðu í samfélagi þjóðanna og
framlag okkar til baráttunnar fyrir
mannúð og friði í heiminum öllum?
Þegar allt kemur til alls snýst
mál Evalds Miksons kannski ekki
um sekt hans eða sakleysi heldur
um það hvort við íslendingar gerum
sömu siðferðiskröfur til okkar
sjálfra og annarra. Hvort ákveðin
siðferðismörk eða viðmiðanir eru
algild eða afstæð?
Höfundur er þingkona
Kvennalistans.
Sveit Kristjönu íslandsmeistari
í fyrstu parasveitakeppninni
Brids
Arnór Ragnarsson
Sveit Kristjönu Steingrímsdótt-
ur varð íslandsmeistari í para-
sveitakeppni 1993 en 23 sveitir
spiluðu um þennan titil um helg-
ina. í sveitinni spiluðu ásamt
Kristjönu Soffía Guðmundsdóttir,
Sigurður B. Þorsteinsson og Jón
Ingi Björnsson.
Sveit Kristjönu hlaut 151 stig í 7
umferðum sem er u.þ.b. 21,5 stig
að meðaltali í leik sem verður að
teljast nokkuð sannfærandi í 16 spila
leikjum.
Lokastaða efstu sveita:
Kristjana Steingrímsdóttir 151
Suðurlandsvídeó 143
Keiluhöllin 128
Stefanía Skarphéðinsd. 114
Grethe íversen 114
Erla Siguijónsdóttir 113
Ámína Guðlaugsdóttir 113
JónínaogUna 113
Sigursveitin er blanda yngri og
eldri spilara. Kristjana Steingríms-
dóttir hefir verið lengi í eldlínunni í
bridsinu og hefir oft spilað í landslið-
inu. Þetta ár hefír verið henni afar
hagstætt. Meðal annars varð hún
íslandsmeistari kvenna í tvímenningi
fyrr í vetur. Soffía Guðmundsdóttir
er frá Akureyri og hefír verið meðal
bestu bridsspilara norðan heiða svo
lengi sem menn muna. Soffía, sem
nú er á 75. aldursári, tekur enn þann
dag í dag þátt í öllum bridsmótum
sem haldin á Akureyri og gefur
hvergi eftir. Hún hefur spilað í
kvennalandsliðinu og var síðast Ak-
ureyrarmeistari 1987 með sveit
Kristjáns Guðjónssonar.
Jón Ingi Bjömsson er frá Dalvík
en býr hér syðra. Hann og Soffía
hafa oft spilað saman með ágætum
árangri. Sigurður B. Þorsteinsson er
meðal okkar bestu spilara til margra
ára.
Helgi Jóhannsson, forseti Brids-
sambandsins, afhenti verðlaun í
mótslok. Hann sagði m.a. að með
þessu móti hefði verið lokað hringn-
um í flóru íslandsmótanna. Nú væri
spilað íslandsmót í öllum mögulegum
mótum. Hann lýsti ánægju sinni með
þetta mót. Búist hafði verið við 10-12
sveitum en þátttakan hefði verið tvö-
föld.
Keppnisstjóri og reiknimeistari var
Kristján Hauksson.
Bridsfélag Kópavogs
Staðan í sveitakeppninni eftir níu
umferðir:
Ragnar Jónsson 165
Sigurður ívarsson 156
Þórður Jörundsson 148
Sævin Bjamason 146
Valdimar Sveinsson 144
Helgi Viborg 140
JAZC 140
Bridsfélag Sauðárkróks
Úrslit í þriðju umferð aðalsveita-
keppninnar urðu eftirfarandi:
Ólöf Hartmannsd. - Ingibjörg Guðjónsd. 21-9
ElísabetKemp-EiðurM.Arason 21-9
BirgirEafnsson-GunnarÞórðarson 15-15
Einar Svavarsson - Bjami Brynjólfsson 23-7
Erla Guðjónsd. - Jón S. Tryggvason ■ 19-11
Staða efstu sveita:
Ólöf Hartmannsdóttir 61
Jón S. Tryggvason 58
GunnarÞórðarson 51
Næsta mánudag verður spilað um
Hauks- og Erlubikarinn í hjóna- og
parakeppni félagsins.
Vetrar-mitchell
Bridssambandsins
í vetrar-mitchell föstudagskvöldið
5. febrúar var spilað um fjögur sæti
í tvímenningi Bridshátíðar sem er
um næstu helgi (12.-15. febr.). 60
pör mættu til að spila og fylltist
húsið þannig að bæta varð við borð-
um svo allir gætu spilað. Þau pör sem
komust inn í Bridshátíðartvímenn-
inginn eru tvö efstu pörin í NS- og
AV-riðlum.
Úrslit kvöldsins urðu þannig í
NS-riðli:
Kjartan Ingvarsson/Ari Konráðsson 477
Guðbrandur Sigurbergss./Friðþjófur Einars. 446
Jón Ingi Bjömsson/Hróðmar Sigurbjömsson 407
Jón Stefánsson/Sveinn Sigurgeirsson 406
AV riðill:
Guðrún Jóhannesd./Ragnheiður Tómasdóttir 493
MagnúsÓlafsson/PállÞórBergsson 492
Þráinn Sigurðsson/Vilhjálmur Sigurðsson 465
RagnaBriem/ÞórannaPálsdóttir 422
Næsta föstudag verður spilað eins
og venjulega í Vetrar-mitchell og
byijar spilamennska kl. 19. Skráning
er á staðnum.
íslandsmót kvenna I
sveitakeppni
Helgina 27.-28. febr. verða und-
anúrslit í íslandsmóti kvenna spiluð
í Sigtúni 9. Skráning er hafin á skrif-
stofu Bridssambands íslands í s.
91-689360. Keppnisgjald er 10.000
kr. á sveit. Spilað verður í riðlum
allir við alla og fer fjöldi sveita í riðli
og spilafjöldi eftir þátttöku. Tvær
efstu sveitir úr hveijum riðli komast
síðan í úrslit sem spiluð verða helg-
ina 13.-14. mars.
Bridsfélag Hornafjarðar
Staðan eftir 8 umferðir af 9:
Gunnar Páll Halldórsson 181
Nesjamenn 145
Eskeyhf. 143
HótelHöfn 109
Ragnar Bjömsson 109
Átta efstu sveitimar komust
áfram í úrslitakeppni.
Næsta sunnudag 14. febrúar verð-
ur gert hlé á keppninni vegna Brids-
háttðar og spilaður Bridshátíðartví-
menningur.
Morgunblaðið/Amór
íslandsmeistarar í parasveitakeppni 1993. Talið frá vinstri: Sigurð-
ur B. Þorsteinsson, Kristjana Steingrímsdóttir, Soffía Guðmunds-
dóttir og Jón Ingi Björnsson.
Svipmynd frá parasveitakeppninni. Fyrirfram var búist við, 10-12
sveitum en 23 sveitir spiluðu og tvær sveitir boðuðu forföll á síð-
ustu stundu vegna veikinda.