Morgunblaðið - 26.03.1993, Blaðsíða 34
34
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 26. MARZ 1993
'Minning
Anna Eiríksdóttir
frá Skjöldólfsstöðum
Fædd 8. mars 1907
Dáin 19. mars 1993
Hún amma Anna er fallin frá.
Hún andaðist hinn 19. mars sl. eft-
ir stutt veikindi. Amma Anna var
mikil sómakona og eftirlifandi eig-
inmaður hennar, afi Keli, er mikill
sómakarl. Þau hjónin voru svo sam-
rýnd og samhent að erfítt er að
tala um annað þeirra án þess að
tala í sömu andránni um hitt. Er
nú sjaldgæft orðið að hitta hjón sem
þykir eins innilega vænt hvoru um
annað og þeim þótti. Amma og afí
bjuggu víða um langa ævi, en aðal-
lega þó á Dalnum, í Eyjafírðinum
og loks í Reykjavík. Alls staðar
voru þau rómuð fyrir einstaka góð-
mennsku og höfðingsskap. Ekkert
bágt máttu þau sjá og enginn fór
frá þeim án þess að þiggja af þeim
gott atlæti, enda söfnuðu þau ekki
miklu af veraldlegum auðæfum á
lífsleiðinni, allt var öðrum gefíð.
Amma Anna var alin upp á
Skjöldólfsstöðum á Jökuldal. Á
þeim tímum voru Skjöldólfsstaðir
mikið stórbýli og var það vani ferða-
langa að koma þar við áður en
haldið var á öræfín enda bærinn
síðasti áningarstaðurinn áður en
haldið var út í óbyggðimar. Gesta-
gangur var því með eindæmum
mikill og allir, háir sem lágir, hlutu
höfðinglegar móttökur. Afí Keli
kemst svo að orði um andann á
Skjöldólfsstöðum að sjaldan hafí
hann hitt annan eins jafnaðarmann
og stórbóndann þar, jafnvel þótt
stórbóndinn sjálfur teldi sig sjálf-
stæðismann! Höfðar hann þannig
til gjafmildi þeirrar og höfðings-
lundar sem einkenndi Skjöldólfs-
staðafólkið.
Amma Anna átti þannig ekki
langt að sækja góðmennskuna og
höfðingsskapinn, hún var einfald-
Iega alin upp við þetta. Á heimili
ömmu og afa voru allir velkomnir
og öllum var gert jafnhátt undir
höfði. Amma steikti hrygg a la
amma Anna og meðlætið var ekki
af verri endanum. Svo mátti náttúr-
lega ekki heyra á annað minnst en
að allir fengju sveskjugraut á eftir
og helst pönnukökur, jólaköku og
súkkulaðidöðluköku líka. Og ef ein-
hveijum varð það á að dást að fal-
legum hlut í eigu þeirra hjóna, var
víst líklegra en hitt að sá hinn sami
hlyti hlutinn þann að gjöf.
Eins og eðlilegt er, þegar fólk á
von á svo góðum móttökum, var
gestagangur á heimili þeirra hjóna
alla tíð með eindæmum mikill, vinir
og vandamenn gengu út og inn og
gistu þegar þeir vildu. Sumir stopp-
uðu stutt en aðrir lengur, jafnvel
allt upp í nokkur ár, svona eins og
gengur og gerist. En svona vildu
amma og afí hafa þetta og öðruvísi
ekki. Enda öfunduðu margir mig
af því að eiga þvílíka ömmu og
þvílíkan afa. Til dæmis tvær móður-
systur mínar, sem ekki eru nema
fáum árum eldri en ég. Þeim fannst
ég með eindæmum heppin. Og á
tyllidögum þegar mamma þeirra,
hin amma mín, spurði þessar ágætu
frænkur mínar hvort þær vildu nú
ekki gera eitthvað skemmtilegt í
dag, eins og til dæmis að skreppa
niður á Tjörn og gefa öndunum eða
jafnvel út í ísbúð þá var viðkvæði
jafnan það sama „förum til Önnu
og Þorkels". Ekkert í heiminum var
jafn gaman og að fara til þeirra
og fá ís og súkkulaðifrosk og svo
eins og eina Búkollusögu a la afí
Keli í kaupbæti. Og annað dæmi
má taka. Einn sonarsona ömmu og
afa að norðan, sem staddur var í
bænum, hringdi til þeirra og tjáði
þeim að hann kæmi nú við áður en
hann færi aftur til baka. Sökum
þrýstings frá vini sínum, sem heyrt
hafði miklar sögur af þessum ágætu
hjónum, hafði hann á því orð að
hann væri reyndar ekki einn i för.
Þar með var ekki við annað kom-
andi en að þeir kæmu báðir í mat.
Amma töfraði fram alla undrarétt-
ina sína og þegar þeir voru orðnir
saddir og pattaralegir, báðir tveir,
hafði amma á því orð að vinurinn
væri víst eitthvað fölur. Með það
sama var hún búin að draga upp
hitamælinn og úrskurða vininn
veikan. Hann fengi sko ekkert að
ferðast norður í dag, lengra færi
hann ekki en beint inn í rúm. Og
með það sama var honum snarlega
pakkað ofan í rúm og þar skyldi
hann dveljast uns hann væri orðinn
ferðafær að mati ömmu. Aðra eins
sæludaga kveðst vinurinn aldrei
hafa upplifað. Hann var vakinn með
súkkulaði og kók á morgnana og
leið hreinlega eins og prinsi. Heim
fékk hann ekki að fara fyrr en að
þremur dögum liðnum, enda fyrr
ekki fullbata að mati ömmu.
Já, það er óhætt að fullyrða að
leitun er að slíku sómafólki. Allt
gert fyrir aðra, sjálf sátu þau á
hakanum. Ömmu var ekkert illt í
fætinum, hún var bara með svolít-
inn bjúg, þótt alla tíð væri hún slæm
í öðrum fætinum eftir Akureyrar-
veikina. Afí var heldur ekkert blind-
ur, hann sá bara svolítið illa, þótt
hann sæi varla glóru nokkra hríð
áður en hann gekkst undir augnað-
gerð.
Þau voru svo sannarlega sköpuð
Höfum reist sýningarhús frá VUOKATTI
í Finnlandi á flötinni
gegnt skrifstofu okkar aö Skúlagötu 26.
SÝNINC Á MORGUN LAUGARDAG
FRÁ KL. 10:00 TIL 17:00
Dcemi um verö: Húsiö hér aö ofan: 1.450 þús.
-Uppsett og frágengiö meö raflögn og
eldhúsinnréttingu: 2.295 þús.
ÍSMOLI
Vuokatti á Islandi
Skúlagötu 26 s. 13999
WórtrfyH’r 'átoíáðpAíín'á! og !Þór-I-
kell, enda sá Símon Dalaskáld það
fyrir þegar þau voru aðeins börn
að aldri. En um það segir af Keli
svo í Aldnir hafa orðið IV:
„í síðustu ferð sinni um Jökuldal-
inn kom hann í Skjöldólfsstaði í
annað sinn, eftir gistinguna í Hnef-
ilsdal. Þá sagði hann við fjögurra
ára heimasætu þar, Önnu að nafni,
að hann væri búinn að sjá manns-
efnið hennar, það var hann Þorkell
í Hnefílsdal. En áður hafði hann
haft orð á því heima, að konuefnið
hans Þorkels litla héma, væri hún
Anna á Skjöldólfsstöðum. Ég var
þá aðeins sex ára og hafði víst
ekki fyrr verið orðaður við kven-
mann, enda gerði ég mér ekki háar
hugmyndir um stúlkur á þeim árum
og var meinilla við spásögn karls-
ins.“
Og ömmu Önnu var víst lítið
betur við spásögn karlsins, enda var
hún á þeim árunum ekkert á því
að gifta sig, vildi helst bara eltast
við vini sína ferfætlingana alla tíð.
En spásögnin gekk eftir og Anna
og Þorkell urðu hjón. Hjón sem
gáfu öðmm allt og helst dálítið
meira. Og öll félög styrktu þau,
sama hvort þar var Blindrafélagið
eða Kvennaathvarfið á ferð. Ja, öll
nema kannski Tófuvinafélagið.
Gamlar grenjaskyttur svíkja varla
málstaðinn þótt þær hafí samúð
með tófunni!
Með þessum fátæklegu orðum
kveð ég öðlinginn hana ömmu mína
og votta afa mínum, sem nú á um
sárt að binda, samúð mína. Móður-
bróður ömmu, Örn Arnarson, læt
ég um lokaorðin.
Mörpm þykir vel sé veitt,
vinnist gullið bjarta,
láta í búksorg ævi eytt,
ágimdinni skarta.
En þeir flytja ekki neitt
yfir djúpið svarta.
Þangað fylgir aðeins eitt
ást frá vinarhjarta.
F.h. sonabarna,
Ingibjörg Ingvadóttir.
Anna Eiríksdóttir frá Skjöldólfs-
stöðum lést í Reykjavík 19. mars
sl. á björtum vetrarmorgni 86 ára
gömul. Foreldrar hennar voru
Ragnhildur Stefánsdóttir húsfreyja
og Eiríkur Sigfússon bóndi á Skjöld-
ólfsstöðum á Jökuldal. Faðir Ragn-
hildar var Stefán Ámason frá
Hjálmárströnd í Loðmundarfirði og
bróðir hennar var Magnús Stefáns-
son skáld, öðru nafni Örn Arnar-
son. Móðir hennar var Ingveldur
Sigurðardóttir frá Svínafelli í Út-
mannasveit. Faðir Eiríks var Sigfús
Eiríksson frá Kolsstöðum á Völlum
og móðir hans Anna Halldórsdóttir
var frá Egilsstöðum á Völlum.
Anna Eiríksdóttir óx úr grasi á
Skjöldólfsstöðum ásamt fimm
systkinum við gott atlæti og um-
hyggju foreldra sinna. Skjöldólfs-
staðir voru í þjóðbraut og þar um
hlað fór Tjöldi manna. Gestagangur
var því mikill og ekki skorti gest-
risnina. Æskuheimili Önnu var alla
tíð orðlagt fyrir rausn og myndar-
skap og menntir og margskonar
fróðleikur voru þar í heiðri höfð.
Sextán ára gömul hleypti Anna
heimdraganum og fór í Kvennaskól-
ann á Blönduósi og nokkrum árum
síðar lá leið hennar í Mjóanes á
Völlum til hinna nafntoguðu Blön-
dalshjóna sem þar ráku skóla með
myndarbrag. Var sá skóli upphafíð
að Húsmæðraskólanum á Hallorms-
stað. Anna hugði á frekara nám
og 1930 brá hún undir sig betri
fætinum og hélt til Reykjavíkur.
Þar var hún ekki lengi að þessu
sinni enda leitaði hugur hennar
löngum austur á æskustöðvarnar.
Margir ungir menn munu hafa
rennt hýru auga til þessarar fríðu
og föngulegu heimasætu á Skjöld-
•BLOM&ÁVEXTIR
HAFNARSTRÆTI 4 SÍMI 12717
Skreytíngar
unnar af
fagmönnum
OPIÐ KL. 9- 19
ólfsstöðum, ekki síst bændasynir á
Jökuldal. Þar var fremstur í flokki
frændi minn, ungur maður, hár
vexti, grannvaxin og dökkur yfirlit-
um með kímniglampa í augum,
Þorkell Björnsson frá Hnefilsdal.
Það er skemmst frá því að segja
að þau Anna felldu hugi saman og
gengu í hjónaband 15. september
1932 og var til þess tekið hve glæsi-
leg hin ungu brúðhjón voru. Jafn-
ræði var með þeim hjónum og mik-
ið ástríki alla tíð. Eitt sinn hafði
ég orð á því við Þorkel hve miklu
barnaláni þau Anna ættu að fagna.
Satt segirðu frændi sagði hann.
Við erum hamingjufólk. Búskap
hófu þau í Hnefilsdal í félagi við
foreldra Þorkels, þau Björn Þorkels-
son, hreppstjóra, og Guðríði Jóns-
dóttur, sem þar bjuggu rausnarbúi.
Var það alþekkt menningar- og
myndarheimili þar sem hreppstjór-
inn reis iðulega úr rekkju fyrir miðj-
an morgun til að leysa stærðfræði-
þrautir eða lesa franskar skáldsög-
ur.
Þau Anna og Þorkell fluttust af
Jökuldalnum norður í Eyjafjörð og
bjuggu þar lengst af uns þau
brugðu búi og héldu til Reykjavíkur
1959. Þar bjuggu þau á Laugavegi
162 í meira en 20 ár en nú síðustu
árin í þjónustuíbúð fýrir aldraða í
Lönguhlíð 3.
Jafnan var gestkvæmt á heimili
þeirra, ekki síst á Laugaveginum
enda var géstrisni mikil og góðvild
einstÖk. Allir voru þar aufúsugestir,
ungir sem aldnir háir sem lágir.
Næturgestir voru tíðir og áttu það
til að ílendast, jafnvel árum saman.
Þeim hjónum varð fjögurra barna
auðið. Þau eru: Björn rafvirkja-
meistari á Akureyri, kvæntur
Oddnýju Óskarsdóttur húsmóður og
eiga þau fimm börn; Anna Þrúður,
yfirmaður í öldrunarmálum hjá
Reykjavíkurborg, gift Gunnari D.
Lárussyni verkfræðingi og eiga þau
þijú börn; Eiríkur Skjöldur stöðvar-
stjóri Mjólkursamsölunnar, kvænt-
ur Sigrúnu Skaftadóttur hjúkrunar-
fræðingi og eiga þau tvær dætur,
og Ingvi Þór framhaldsskólakenn-
ari, kvæntur Hansínu Ástu Björg-
vinsdóttur grunnskólakennara og
eiga þau þrjú börn. Öll eru þessi
börn þeirra Önnu og Þorkels vel
gefið dugnaðarfólk eins og þau eiga
kyn til og hafa hið besta veganesti
úr föðurhúsum þar sem ætíð ríkti
ástúð og umhyggja að ógleymdri
einstakri kímni sem kryddaði dag-
legt líf þessarar ágætu fjölskyldu
og gerði gestum og gangandi glatt
í geði. Margs konar fræði voru í
hávegum höfð á heimilinu og menn-
ingaráhugi mikill sem börnin
drukku í sig með móðurmjólkinni.
Sem fyrr segir var Anna fríð
kona og fönguleg. Hún var grann-
vaxin og beinvaxin, ljóshærð, björt
yfírlitum og augun voru himinblá.
Hún var hæglát og höfðingleg í
framkomu, hnyttin í tilsvörum og
gat lætt út úr sér smellnum vísum
þegar sá gállinn var á henni. Hún
var vel að sér til munns og handa,
fróð um menn og málefni, minnug
og sagði vel frá, gjafmild og greið-
vikin. Nú er Anna horfin af sjónar-
sviðinu og Þorkell frændi situr einn
eftir í Lönguhlíðinni. Líf hans hefur
nú annan lit en áður og söknuður-
inn sár. En það er huggun harmi
gegn að eiga góða og umhyggju-
sama afkomendur og ljúfar minn-
ingar um látinn ástvin. Þær lýsa
upp ævikvöldið.
Anna verður ógleymanleg öllum
er kynntust henni. Hún skilaði
miklu og merku ævistarfí. Margir
munu því minnast hinnar látnu
heiðurskonu með þakklæti og virð-
ingu í dag þegar hún er til grafar
borin. Yið Rannveig og börn okkar
sendum Þorkeli frænda, bömum
hans og barnabörnum og öðrum
vandamönnum kærar kveðjur.
Ingólfur A. Þorkelsson.
Amma okkar, Anna Eiríksdóttir
er látin, látin eftir langa vegferð.
Eftir stendur björt og ljúf minning
um konu sem var stór í umhyggju
og örlæti, stolt og glaðleg í fasi þó
undir byggi alvara og einlæg trú.
Hún átti rætur að rekja til Aust-
urlands,var fædd á Skjöldólfsstöðum
á Jökuldal í Norður-Múlasýslu hinn
8. mars 1907. Hún var næst elst
fimm systkina. Elstur var Sigfús,
næst amma, þá Ingveldur,Þórdís og
Jón Skjöldur. Fóstursystir ömmu er
Hulda Jónsdóttir, yngst í hópnum.
Öll systkinin nutu skólagöngu
ýmist á Eiðum, í Reykholti, við
Menntaskólann á Akureyri, Lauga-
vatni, og í Mjóanesi en þangað fór
amma auk þess sem hún var í Hús-
mæðraskólanum á Blönduósi. Hugur
ömmu stóð til þess að læra hjúkrun,
en veikindi og skyidurækni við
bernskuheimili hennar komu í veg
fyrir það.
Hinn 15. september árið 1932
gengu amma og afi, Þorkell Björns-
son frá Hnefilsdal, í hjónaband, sem
hefur varað í rúm 60 ár og aldrei
skugga á borið. Þau hófu búskap
austur í dalnum sínum, fluttust norð-
ur í Eyjafjörð og frá 1959 hafa þau
búið í Reykjavík. Börn þeirra eru:
Björn, Anna Þrúður, Eiríkur og Ingvi
Þór. Fyrstu minningar okkar eru frá
þeim tíma er þau bjuggu að Lauga-
vegi 162, en þar var heimili þeirra
í þjóðbraut eins og Skjöldólfsstaðir
fyrrum. Oft var gestkvæmt og glatt
á hjalla. Árið 1975 fluttust afi og
amma í nágrenni við okkur hér í
Fossvoginum, í Kelduland 9, þar sem
þau bjuggu í 15 ár eftir að launuðu
starfí lauk. Þar var ekki sést í helg-
an stein, það var bakað og eldað,
kaffikannan kólnaði sjaldan og ilm-
andi heitt súkkulaði var ætíð til
reiðu. Rósirnar hennar ömmu blóms-
truðu hver í kapp við aðra á litla
blettinum við húsið. Afi skrifaði bók,
sinnti áhugamálum sínum, einkum
áhuga á íslensku máli, Ias og grúsk-
aði. Gestir komu og fóru, háir sem
lágir. Litlir pollar úr nágrenninu fóru
að leggja leiðir sínar tii afa og ömmu
þvi að þangað var gott að koma.
Pollarnir fengu kakó, brauð og sögu
í kaupbæti. Fyrir okkur var stutt
að skreppa til þeirra og ætíð nægur
tími fyrir veitingar og uppörvun hjá
þeim.
fjölskylduboð afa og ömmu eru
ógleymanleg, krásum hlaðin borð,
eldamennska ömmu var toppurinn,
glaðværð og heimilisleg hlýja, engar
kvaðir. „Þið komið ef þið viljið."
Allir komu og þröngt var setið. Fyr-
ir þremur árum fór að halla undan
fæti, heilsan að bila. „Æ, þetta er
bara elli,“ sagði amma og vatt sér
fimlega hjá spurningum er minnið
fór að gefa sig.
Þau fluttust í íbúð fyrir aldraða
í Lönguhlíð 3 fyrir þremur árum.
Þar leið þeim vel og voru þau þakk-
lát fyrir góða umönnun. Elli kerling
sótti að en amma fékk óskir sínar
uppfylltar að fá að vera hjá afa til
æviloka og að vera ekki öðrum byrði
lengur en kostur væri. Hún lést að
morgni 19. mars síðastliðins.
Eftir situr hann afi, þessi öðling-
ur, sem aldrei hefur af ömmu getað
séð, þakklátur fyrir langa og ljúfa
samveru. Amma efaðist ekki augna-
blik um framhald eftir að tilveru
okkar hér á jörðu lyki. „Svona ódýrt
sleppur enginn frá lífinu,“ sagði
hún. Amma mun því standa bjart-
leit og broshýr í varpa og fagna
komu afa þegar hans tími kemur.
Hún mun einnig fylgjast með öllum
sem henni þótti vænt um og hugga
og bæta.
Og er það ekki mesta gæfa manns
að milda skopi slys og þrautir unnar,
að finna kímni í kröfum skaparans
og kankvís bros í augum tilverunnar.
Örn Arnarson.
Ragnar, Ragnhildur
og Þorkell Máni.