Morgunblaðið - 12.11.1993, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1993
Minning
PállKr.
Páll Kr. Pálsson er látinn. Um leið
og hann er til hvíldar lagður vildi
ég votta mínum gamla góða kennara
virðingu og þakklæti. Páll var vel
lesinn og víðlesinn í heimi tónbók-
menntanna. Hann var snjall organ-
leikari og laginn kennari, ekki ýtinn
eða aðgangsharður, en yrði hann var
við einlægan áhuga nemenda sinna,
sparaði hann hvorki tíma né fyrir-
höfn við að koma þeim til nokkurs
þroska. Persónulega reyndist hann
mér afar vel, var bæði ráðhollur og
raungóður og eru . mér sumar
kennslustundir hans ógleymanlegar,
einkum er hann lauk upp töfraheim-
um hinnar klassísku tónlistar. Þannig
útskýrði hann galdurinn í fúgulist
Bachs, benti á tröllaukin átökin í
sónötum Beethovens, kynnti ljúfsár
hljómasambönd Chopins og fínleg
blæbrigðin í verkum Debussys.
Það er hveiju ungmenni mikilvægt
að njóta leiðsagnar góðs fræðara er
skynjar. og skilur þarfir nemenda
sinna og miðlar þeim af þekkingu
sinni og reynslu. Eg tel mig iánsam-
an að hafa átt Pál að sem kennara
og vin. Er Tónlistarskóli Hafnar-
flarðar var stofnaður fyrir rúmum
Qórum áratugum breyttust aðstæður
tónelskra barna og ungmenna í Firð-
inum mjög til hins betra og tala ég
þar af eigin reynslu. Páll var fyrsti
skólastjóri skólans og stjórnaði hon-
um um tveggja áratuga skeið við á
margan hátt erfiðar aðstæður en
rejmdist farsæll í starfi. En ytri að-
búnaður segir ekki allt. Dýrmætasti
fjársjóður hverrar uppeldisstofnunar
er fólginn í fræðaranum sjálfum
hvernig svo sem umgjörðin lítur út
að öðru leyti og þar nýttust hæfiieik-
ar og þekkings Páls vei. Hann skip-
aði sér á bekk meðal fremstu organ-
ista landsins og starfaði við Hafnar-
fjarðarkirkju um langt árabil við
góðan orðstí. Hann tók og virkan
þátt í félagi organista og sat þar í
forystu um skeið.
Með þessum fáu og fátækiegu lín-
um kveð ég Pál Kr. Pálsson með
kærri þökk. Aðstandendum hans
sendi ég innilegar samúðarkveðjur.
Egill R. Friðleifsson.
Páll Kr. Pálsson var af góðu bergi
brotinn, sonur hjónanna Kristínar
Árnadóttur og Páls Árnasonar, sem
lengi var lögregluþjónn í Reykjavík.
Páll var bróðir Lýðs Ámasonar,
bónda í Hjallanesi á Landi, og er sá
ættbogi mikill og traustur.
Pálsson
Páli Kr. var óvenju mikið til lista
lagt. Hann var skarpgreindur, skrif-
ari ágætur, reikningsmaður með af-
brigðum, svo að nokkuð sé nefnt.
En kunnastur varð hann sem fjölhæf-
ur tónlistarmaður, organisti, tónlist-
arkennari, stjórnandi fjölda kóra og
virkur aðili að margþættum menn-
ingarmálum. Hann gerðist söngstjóri
Lögreglukórs Reykjavíkur, þegar sá
kór var endurvakinn og kallaður til
þátttöku í söngmóti lögreglukóra á
Norðurlöndum, sem haldið var í
Stokkhólmi í júlí 1950. Varð sú för
all fræg og upphafið að löngu og
farsælu samstarfí norrænna lög-
reglumanna í söng- og tónlistarmál-
um. Svo fór að Páll stjórnaði lög-
reglukórnum í sautján ár samfleytt.
Lögreglumenn eiga honum mikla
þökk og dijúga skuld að gjalda, því
að aldrei setti hann upp kaup fyrir
þessa vinnu, svo að mér sé kunnugt
um.
En vinir hans vissu, að þetta ómet-
anlega starf vann hann í minningu
föður síns og foreldra. Mun slíkt
harla fágætt, og verður seint full-
þakkað. En Páll lét sig ekki heldur
muna um að leika undir hjá „Leik-
bræðrum", ef á þurfti að halda eða
raddsetja lög, ef svo bar undir. Radd-
setningar hans voru frábærar að
anda og allri gerð. En Páll Kr. var
líka drengur góður og skemmtilegur
félagi.
Við fráfall hans hefur enn komið
stórt skarð í vinahópinn.
Að leiðarlokum er hann kvaddur
með kærri þökk fyrir eitt og alit.
Blessuð sé minning hans.
Friðjón Þórðarson.
Kveðja frá Tónlistarskóla
Hafnarfjarðar
í dag verður jarðsunginn frá Dóm-
kirkjunni í Reykjavík Páll Kr. Pálsson
organisti og fyrsti skólastjóri Tónlist-
arskóla Hafnarij'arðar. Árið 1950
stofnaði Tónlistarfélag Hafnarfjarð-
ar Tónlistarskólann og var Páll fyrsti
skólastjóri hans og stýrði skólanum
fram til miðs árs 1971. Þessi skóli
var einn af fyrstu tónlistarskólum
utan Reykjavíkur og kom það í hlut
Páls að marka stefnu hans og semja
reglugerð, sem mun líklega hafa
verið sú fyrsta hér á landi fyrir slíka
stofnun, enda sóttu skólarnir sem á
eftir komu fyrirmynd sína í hana.
Fyrsta árið sem skólinn starfaði voru
18 nemendur innritaðir í skólann,
sem þá hafði aðgang að einni
kennslustofu í Flensborgarskóla.
Þrotlaust starf Páls, oft við erfiðar
aðstæður, átti líka eftir að skilja
miklum árangri, því nú eru nærri
500 nemendur við skólann og kom-
ast færri að en vilja.
í öllu starfí sínu hvikaði Páll aldr-
ei frá þeirri skoðun sinni og stefnu
að Tónlistarskólinn ætti að vera sú
stofnun sem auðgaði og bætti allt
tóniistarlíf í Hafnarfirði. Það er því
ánægjulegt til þess að vita að Páli
auðnaðist að sjá afrakstur sinn í
blómlegu tónlistarlífí í Hafnarfirði.
Ég var svo lánsamur að leika
nokkrum sinnum með Páli þegar
hann var organisti við Hafnarfjarð-
arkirkju. Þetta var á þeim tíma þeg-
ar ég var rétt að hefja mitt tónlist-
amám. Þegar upp á kirkjuloftið var
komið og ég stóð andspænis þessu
stóra orgeli og virta organista fann
ég til smæðar minnar og vankunn-
áttu. Páll tók mér hins vegar fagn-
andi, settist við orgelið og yfir hann
færðist enn meiri reisn. Hann meist-
ari yfir þessum óteljandi hljómpípum
og ég aðeins með mína einu flautu.
Rétt í þann mund er við hófum leik-
inn brosti hann til mín og sagði þessa
setningu sem ég gleymi aldrei:
„Gunnar minn, við förum bara með
landi.“ Eftir þetta leið mér ávallt vel
í samleik með Páli.
Fyrir hönd Tónlistarskólans sendi
ég aðstandendum öllum innilegar
samúðarkveðjur.
Fyrir hönd Tónlistarskóla
Hafnarfjarðar,
Gunnar Gunnarsson
skólastjóri.
„Það er gott að leika fyrir Guði
vorum því að hann er yndislegur,
honum hæfír lofsöngur." (Pst. 147.)
Hinn 3. júlí árið 1955 var nýtt
forláta 30 radda pípuorgel vígt við
hátíðlega athöfn í Hafnarfjarðar-
kirkju. Djúpir og hlýir hafa tónar
þess borist um hvelfingar kirkjunnar
í fyrsta sinni og umvafið alla nær-
stadda fagurri lofgjörð, sem stefndi
jafnframt í hæðir enda kveikt af him-
ins eidi og Anda. Páll Kr. Pálsson
lék á orgelið, hinn íjölmenntaði org-
anisti kirkjunnar, sem þá hafði starf-
að við hana í fímm ár og fært með
sér nýja strauma erlendis frá sem
áttu sér uppsprettu í sígildum tónlist-
ararfi kristinnar kirkju og heims-
menningar. Nýja hljóðfærið og org-
anistinn hæfðu hvort öðru einkar
vel. Hann hafði haft veg og vanda
af vali þess og gerð, svo að hver
pípa fylgdi forskrift hans og óskum
og kunni svo vel með að fara að
unun var á að hlýða, er hann sló á
nótur þess öruggum höndum og
fingrum og laðaði fram meistara-
verkin. Páll Kr. var eflaust fremstur
organista sinnar kynslóðar hér á
landi, sýndi það og sannaði margvís-
lega. Nafni hans Isólfsson tileinkaði
honum nokkur sinna helstu orgel-
verka og sýndi þannig hve mikils
hann mat þennan verðuga arftaka
sinn sem leiðtoga íslenskra organ-
leikara. Hljómar orgels Hafnarfjarð-
arkirkju hrifu og heilluðu þegar Páll
lék á það á tónleikum en það var
þó við helgihaldið Drottins dagana
og á hátíðar- og minningarstundum
sem það gegndi þýðingarmesta hlut-
verkinu, boðandi blessun Drottins,
styrk hans, náð og elsku með mis-
munandi blæbrigðum sálmalaga og
orgelverka eftir því hvert tiiefnið var
hveiju sinni.
Páll var organisti Hafnarfjarðar-
kirkju drýgstan hluta prestskapartíð-
ar séra Garðars Þorsteinssonar við
kirkjuna og jafnframt í Kálfatjarnar-
og Bessastaðakirkjum sem séra
Garðar þjónaði einnig. Séra Garðar
var fyrirmannlegur og höfðinglegur
í fasi og tónaði öðrum prestum bet-
ur. Þeir hafa metið hæfni hvor ann-
ars presturinn og organistinn og
reynst samstiga við helgihaldið og
kórsöngur og tónlist öll í þessum
kirkjum vottaði mikínn metnað og
vandvirkni þeirra beggja.
Páll miðlaði tónlistarhæfni sinni
og þekkingu víða, helst þó í Hafnar-
firði þar sem hann vann að því ára-
tugum saman að vekja og þroska
tónlistaráhuga og -skilning bæj-
arbúa.
Tónlistarfélag Hafnarfjarðar, er
beitt hafði sér fyrir heimsóknum
heimsfrægra tónlistarmanna, eink-
um slagverksleikara sem léku á önd-
vegis flygil þess á sviði Bæjarbíós,
réð Pál sem fyrsta skólastjóra Tón-
listarskóla Hafnarfjarðar er það kom
á fót og gegndi hann lengi því starfi.
Tónlistarfélagið hafði plægt akurinn
fyrir tónlistaráhuga og grósku í
Hafnarfírði en upphaf þess áhuga
má þó helst rekja til starfa Friðriks
Bjarnasonar tónskálds er var fyrir-
rennari Páls sem organisti Hafnar-
fjarðarkirkju. Mörg lög Friðriks urðu
afar vinsæl og mat Páil þau mikils
og lék iðulega orgelverk hans og
sálmalög í kirkjunni og vann að veg-
legu minningarriti um hann sem kom
út fyrir fáeinum árum. En þrátt fyr-
ir brautryðjandaverk Friðriks og drift
Tónlistarfélagsins var mikið sáning-
arstarf framundan svo tónmenntir
fengju verulega mótað mannlíf og
menningu í firðinum fagra í framtíð.
Það var svo skammt liðið frá þröng-
um kreppukjörum og bætt lífsskil-
yrði fólu það í sér að eiga nú í sig og
á en gáfu enn vart svigrúm til að
huga að varanlegri og sígildari verð-
mætum.
Það þótti þá ekki sjálfsagt sem
nú að senda böm í tónlistarskóla.
Páll mótaði starf Tónlistarskólans í
Hafnarfírði af miklum metnaði og
framsýni, byggði það á traustum
grunni erlendra fyrirmynda sem
hann gjörþekkti, kom á átta stiga
kerfi og stigsprófum, sem síðar var
tekið upp í öðram tónlistarskólum
landsins. Hann reyndist þolinmóður
og góður kennari, laginn og lipur í
samskiptum við börn og ungmenni,
kunni enda vel að laða fram getu
og hæfni hvers og eins með nær-
fæmi og glöggri fyrirsögn. Skólinn
efldist mjög undir stjórn Páls þó
skortur á rekstrarfé væri oft erfið
hindran á framfarabraut. Sáningar-
og eljustarfið bar þó árangur sem
síðar átti eftir að koma glöggt fram
í hafnfirsku menningarlífi en sýndi
sig ljósast í hæfni þeirra nemenda
skólans sem létu er fram liðu stund-
ir vel að sér kveða á tónlistarsviðinu.
Auk starfa sinna í kirkju og skóla
stjórnaði Páll Kr. fjölmörgum kórum
og tókst á þeim vettvangi sem víðar
að koma góðu til leiðar með yfír-
burða fæmi sinni og lagni. Hann
glæddi alþýðusöng nýju lífi og kynnti
og flutti með kóranum viðameiri verk
tónbókmenntanna.
Þegar ég hafði verið valinn sem
eftirmaður séra Garðars við Hafnar-
íjarðarkirkju sagði Páll mér lítt
reyndum vel til í tóni og glæddi
næmi og tilfinningu mína fyrir
kirkjutónlist og miðlaði mér af þekk-
ingu sinni og lífsvisku.
Hann var reyndur í lífsins ólgusjó.
Það hafði á stundum brotið á honum
og hann fundið fyrir ólögunum, lag-
vís og næmur sem hann var, fíngerð-
ur að innri byggingu, en jafnframt
það raunsær að viðurkenna eigin
Vilhelm Kristíns-
son — Minning
Hinn 5. þ.m. andaðist á Borgar-
spítalanum einn af eldri borguram
Reykjavíkur, Viihelm Kristinsson,
Hringbraut 76, allnokkuð kominn á
tíræðisaldur. Fæddur var hann í
Reykjavík og ólst þar upp og starf-
aði allan sinn langa ævidag. Ætt
hans og uppruni verður eigi rakinn
hér. Verða því gerð nánari skil af
öðram. Útför Vilhelms er gerð frá
Fríkirkjunni í dag kl. 13.30.
Á æsku- og uppvaxtarárum Vil-
helms eða Villa, svo sem hann jafn-
an var ávarpaður af vinum sínum
og samferðamönnum, var það miklu
fátíðara en nú gerist að æskumenn
ættu þess kost að stunda langskóla-
nám til undirbúnings lífsstarfi sínu.
Naut hann því ekki slíks undirbún-
ings. Telja má þó nokkuð víst að
hugur hans hafí gjarnan staðið til
slíks, svo mjög sem hann jafnan
sýndi áhuga á því að ungt fólk nyti
menntunar og fyjgdist hann jafnan
af lifandi áhuga með gengi æskunn-
ar á því sviði. Tímarnir kröfðust
þess hins vegar að æskumenn tækju
til starfa við hin ýmsu viðfangsefni
lífsbaráttunnar. Starfsdagur Vil-
helms hófst því snemma við ýmis
störf bæði til sjós og Iands. Lengstan
starfstíma átti hann hjá Reykjavík-
urhöfn, en þar starfaði hann um
margra áratuga skeið uns aldurstak-
mörk bundu enda á. í störfum sínum
hjá höfninni naut Vilhelm mikils
trausts hjá þeim, er hann á vegum
hafnarinnar átti samskipti við, vin-
sælda samstarfsmanna og trausts
yfírboðara sinna er birtist í ýmissi
sæmd er honum hlotnaðist í viður-
kenningarskyni.
Á unga aldri stundaði Villi mikið
fþróttir, einkum fimleika á vegum
Iþróttafélags Reykjavíkur, með þeim
árangri að hann var einn þeirra, sem
valinn var í sérstakan sýningarhóp
félagsins. Sund stundaði hann til
hins síðasta. Var hann tíður gestur
sundlauga og naut hvors tveggja í
senn, hollustu íþróttarinnar og góðra
kynna við aðra reglulega sundlauga-
gesti.
í einkalífi sínu var Villi lánsmað-
ur. Árið 1928 kvæntist hann eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Sigríði Berthu
Þórðardóttur, Sigurðssonar stýri-
manns og konu hans Guðrúnar Ól-
afsdóttur. Dóttir þeirra hjóna er
Erla, er hún er gift Vilhjálmi Vil-
hjálmssyni stórkaupmanni. Þeirra
börn eru: Elísabet, lyijafræðingur,
dr. Vilhjálmur Örn, fornleifafræð-
ingur, í sambúð með Irene Bang
Möller, stjórnmálafræðingi, enn-
fremur Sigríður Bertha, viðskipta-
fræðingur, gift Gísla Jóni Kristjáns-
syni, viðskiptafræðingi, en þeirra
barn er Erla Dóra. Naut Villi í ríkum
mæli ánægju af barni og bamabörn-
um, enda var hann barngóður með
eindæmum.
Vilhelm var vinmargur og vinsæll
maður. Við heimili þeirra hjóna við
Hringbraut 76 er gríðarstór rósa-
ranni er á sumram blasti við þeim
er framhjá gengu með óvenjustóram
og fögrum rauðum angandi rósum.
Við runna þennan sat Villi oft á
góðviðrisdögum á efri árum og naut
útivistar og sólar. Ófáir stöldruðu
við og spjölluðu við hann, enda fór
þar saman að hann var einkar við-
ræðugóður og margfróður um menn
og málefni.
Er þá að lokum komið að því er
vera skyldi megintilgangur greinar-
skrifs þessa. Hann var sá fyrst og
fremst að bera fram sérstakar þakk-
ir til hins látna vinar og eftirlifandi
konu hans, Berthu, fyrir órofa
tryggð og hlýja vináttu er þau hafa
ávallt sýnt okkur hjónum og börnum
á umliðnum allt að 65 árum. Þar
bar aldrei skugga á. Skipti engu
hvort um heimboð allrar fjölskyld-
unnar var að ræða eða óvænta heim-
sókn einstaklinga, fleiri eða færri,
ávallt voru viðtökurnar þær sömu,
framreiddar af slíkri rausn og hlýju
viðmóti að seint mun þakkað sem
skyldi, en lengi verður minnst.
Jafnframt sem þessi langtímavin-
ur fjölskyldunnar er kvaddur að leið-
arlokum, með einlægu þakklæti og
virðingu, eru eftirlifandi konu, dótt-
ur og öðrum ástvinum sendar hug-
heilar samúðarkveðjur.
Góður drengur og traustur vinur
er genginn. Blessuð sé hans minn-
ing.
Stefán Jónsson og fjölskylda.
Afi minn er dáinn eftir stutta sjúk-
dómslegu á Borgarspítalanum. Éng-
inn hafði búist við því að svo stuttur
tími væri eftir, því að allir voru bún-
ir að tala um minnst 100 ár fyrir
afa. En vegir Drottins eru órannsak-
anlegir.
Þegar afí dó og ég fór að hugsa
um þær stundir sem við áttum sam-
an, varð mér ljóst að ég vissi í raun
eins lítið um afa og ég veit um sögu
þeirra sem bára þungann af lífinu í
landinu. Afi var ekki einn af þeim
mönnum sem sögðu frægðarsögur
af sér og sínum, enda engir stórhöfð-
ingjar eða stórbændur til að guma
af.
Hann fæddist í Reykjavík 23.
,mars 1903, á Laugavegi 18, en ólst
upp í litlu timburhúsi sem enn stend-
ur á Vatnsstíg 8 við hornið á Hverf-
isgötunni. Móðir hans var Pálína
Margrét Pálmadóttir (f. 1865, d.
1949) frá Eiði á Kjalarnesi og faðir
Kristinn Egilsson (f. 1870, d. 1938)
verkamaður úr Reykjavík. Bæði
kjarnafólk. Afi átti þijú alsystkini
og eina hálfsystur. Bróðir hans og
ein systir náðu ekki fullorðinsaldri.
Hinar systurnar vora Sveinsína Ásta
(d. 1965) og hálfsystirin Sigríður
Siguijónsdóttir Jensen, sem lengst
af bjó í Kaupmannahöfn og dó þar
á 101. aldursári á síðastliðnu ári.
Oft heimsótti ég tante Sigga meðan
ég bjó í Danmörku. Afi og tante
Sigga voru að mínu mati að mörgu
leyti lík. Afar minnug og mjög gest-
risin.
Afi giftist ömmu, Sigríði Berthu
Þórðardóttur, árið 1928. Þau hafa
sagt mér frá giftingunni. Þau vora
gefin saman heima hjá Fríkirkju-
prestinum og á eftir var bara farið
í bíó. Látlaust var það í dentíð. Þau
bjuggu fyrst á Laufásveginum en
lengst af bjuggu þau á Hringbraut-
inni. Ég var mikið heima hjá afa og
ömmu og á aðeins hinar bestu minn-
ingar þaðan. Þótt húsakynnin væru
lítil var alltaf miklu heimilislegra og
hlýlegra að fara í sunnudagsmatinn
heima hjá afa og ömmu.
Frá móður sinni fékk afí einkenni
Fremri-Háls-ættar, Kjósarmanna,
sem hann var stoltur af að tilheyra.
Að eigin sögn, og samkvæmt nokkuð
vafasömum ættarskrám, var afi líka
kominn af Agli Skallagrímssyni. Það
var ekki laust við að sum ættarein-
kennin kæmu oft í Ijós.