Morgunblaðið - 01.12.1993, Blaðsíða 34

Morgunblaðið - 01.12.1993, Blaðsíða 34
34 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1993 Nýi sáttmáli 1918 i HfiliC'l mcil ild Ulanilslcc MiniilcHonu allcrcdc nM "cl,aa<Midc Konlor i Kftbenlmvn - l.ar lil Op- fiave al sikrc San.srbcjdrt ■ucllcm UcBcri..cer..e oe al vflrrtajj* ,,c e«nc llor«eres Inlcrcsier. Del stilles imidlerlM l.verl af Llndene fril for st bcslemme. hvilken Forin drt n.nslle ðnske sl Kive denne sin Hepncsenlslion. Til {{ IC og 17. »er er opnaael ful.l Knlfibed om Oprellelsen og SammcnsKlninficn ilels af el raadfiiven.lc X«vn. in.s Opgavc cr nl fren.mc Samvirken u.cllein Ijiu- dcnc. lilsl,.Tbc l-nssrlelhed i dcrc. Ij.vfiivni..fier o« vaflgc over. nl ,|cr Ikkc vcdlagcs Foranslnll- n.nficr. som kundc vrere Ul Ska.lc íor dcl andct Ijnid, — dels af el Voldeiflsna-vn lil Afgúrclsc af mul.« opslaaende Uenigl.eder om Forbundsloren. rorstaaelse. Til § ID. Islands F.rkla.rin« of sledsevnrende Neulralllel forudwellcr I Ovcrcnsslcn.melse med denne For- bundslovs Karakler, al dcn ene af de lo Sl.ler kan forbbve neulrsl. »el, om den snden indvikle. I Til 5 20. i V|e»d al al I-oven Inedcr i Krafl den I. Decc.nbcr d. A.. forn.enes del, al der vil v*rc ""I. ,""dd* ™ *' J*" .*" bliv. vniUjtd af Allliinf>et, itoJltendl .f d. I.l.nd.l, Vctan n. vedlagel af Uigsdagen. *ml. .knfslofu .Ijdm.fr.J. I,|.nd, , K.npm.nn,. - “"* ''*» !>*» 'dn'v.fk nð i^„|, d™”f."i' ' 3,aP“"“ “í «'«'* ji*B*niuna liorp.u «ln. l'.n hvotl lond cr lálið .júlfrílt «S SSh!' “ l“‘a “s ,"J“ h,|!‘ i*»* . Um 10. og 17. gr. a heflr niðsl fullkomið snmkomulog um stofn- un og skipiiu Ivcggja nefnda, annarar riðfijafar- ne .nlar. ,cn, beflr |iafl bldlverk nð efla „mvinnu mill landani.a, sluðla oð samr*ml I löfigjftr þeirra ccr1,afa r\UT Ú, l’V1, “ð en«ar rdflslafanir sjeu fvrirJr|,iN .' "."a la,,<JÍ"u- *cn' fifli liMjóns bc« 'an',,a- ~ l"n,,ar Bífðsrdftmsncfndsr lil J.CSI að skcra ur ftgreiningi. er risa kynni um sk.ln.ng sambandslaganna. Um 10. fir. Yflrlysiufi fslands wvarandl blullevsi hvilir i þii. oð sauikvRu.l eðli þessara lambandilafia cet- ur aunað rik.ð verið hlullaust. þft ,ð hill lendi I Um 20. gr. , r *«m ákvcðið er að lögin gangi | gildi |. des- b!” ð t " Vlð' *• llnrl verði III nð löRln ficit orðrð unrþpkl I t.t. nS ,f uíSfkSr. ' "S *' f'H.þingi He/kj.vlk. J8. Jull jflifi. /7 Æ,/y r rb rír...d4 /f /?/# '$uj. .Jy Undirskrlft sambandslaganna 1918. ■ - ■ „ .4 —4 , 1 • H. ■ 0*°e Undirskrift sambandslaganna 1918. Nefndarmenn: C. Hage, Jóh. Jóhannesson, Erik Arup, Bjarni Jónsson frá Vogi, F.J. Borgbjerg, J.C. Christensen, Einar Arnórsson, Þorsteinn Jónsson. Ráðuneytis- menn: Jón Magnússon, Sig. Eggerz, Sigurður Jónsson. Alþingi Islendinga var slitið í gær (rétt væri: í dag), en búizt er við því, að það komi saman aftur í sept- embermánuði til þess að ræða frum- varpið. Og þegar Alþingi hefur sam- þykkt það, verður það borið undir þjóðaratkvæði." Annað fékkst ekki birt opinber- lega um samningana, fyrr en danska nefndin væri komin heim. Undirtektirnar — Byggt á grunninum frá 1908 Þegar blöðin höfðu birt frumvarp nefndanna, varð uppi fótur og fit í Reykjavík, svo að naumast var ann- að rætt manna á meðal. Árangurinn af nefndarstarfmu blasti við hvers manns augum, og var gerð hins nýja sáttmála af flestum Islending- um ágæta vel tekið. Lögrétta, blað forsætisráðherra, mælir 31. júlí hiklaust með frum- varpinu óbreyttu, telur efni þess svo margrætt, að ekki þurfi á því mikl- ar skýringar. Segir blaðið, að at- hugasemdirnar beri með sér, að byggt sé á grundvellinum frá 1908, en stigið í verulegum atriðum fram úr því, sem þá var í boði, og þann- ig sé ísland nú berlega viðurkennt fijálst og fullvalda ríki. Eru síðan upp talin þau atriði, sem helzt beri af uppkastinu 1908. „í frumvarpinu er bent til nánari samvinnu milli Norðurlanda en verið hefur, eða hugsanlegs Norðurlandasambands, og er líklegt, að sú hugsun eigi sér mikla framtíð." Þá segir Lögrétta, að frumvarpinu verði ekki breytt, þjóðin eigi að segja til um það við atkvæðagreiðslu, hvort hún vilji taka því, eins og það er, eða hafna því. Sé enginn vafí á, að hér á landi verði það samþykkt með yfirgnæf- andi atkvæðafjölda. Fullkomið jafnrétti Tíminn, blað atvinnumálaráð- herra, mælir 3. ágúst jafneindregið með samningunum og ræðir það, hvað framundan sé, ef þjóðin tekur þennan kost: „Fyrir nýárið munu öll íslenzk skip draga að hún ís- lenzkan siglingafána, hvar sem þau eru stödd í heiminum... Þá er tryggð hin farsælasta andleg og verkleg sambúð Íslands og sam- vinna við hinar nánustu frændþjóð- ir, sem bundnar eru landinu ótal sameiginlegum böndum sögu og frændsemi, þær þjóðir heimsins, sem einna lengst eru komnar áleið- is um fijálst stjómarfar, almenna menntun og eru líklegastar til að standa einna bezt að vígi allra Norð- urálfuþjóða, um það er styijöldinni lýkur. Og grundvöllur þeirrar sam- búðar og samvinnu er fullkomið jafnrétti og jafnar skyldur á allra herðar lagðar hlutfallslega...“ Frón, blað fjármálaráðherra, styður samninginn einnig ákveðið, enda þótt það viðurkenni, að það hefði kosið 6. og 7. greinar öðru- vísi. Fullveldisviðurkenningin sé al- veg skýr og ótvíræð og agnúar þessara greina henni óviðkomandi. Allra skýrasta fullveldismarkið sé á 18. gr. (uppsagnarákvæðin), enda sé sú grein mikilsverðasta atriði samningsins. Um þegnajafnrétti 6. greinar segir Frón, að það sé í raun og veru aðeins framlenging á því ástandi, sem verið hefur, og auk þess séu íslendingar einráðir að hafa um það takmörk í löggjöf sinni, hvaða skilyrði þeir setji fyrir at- vinnurekstri og kosningarétti, o.s.frv., enda mundu þau skilyrði auðvitað eins binda danska ríkis- borgara. Frelsi og fullveldi Fréttir, sem gerast eitt allra öflugasta stuðningsblað frumvarps- ins, segja strax hinn 27. júlí í ítar- legum athugasemdum sem vafalítið eru eftir Bjama frá Vogi sjálfan, um megindeiluefni 6. greinar: „Er þar með leyst hið gamla deilumál um jafnrétti þegnanna, þar sem hér verður samkvæmt þessu algerlega aðskilinn þegnréttur og tvenns kon- ar: íslenzkur og danskur fyrir þegna hvors ríkis um sig. Um sameiginleg- an fæðingarétt verður eigi lengur að ræða, og ráða íslendingar því sjálfir, hver ákvæði þeir setja í lög sín um skilyrði fyrir því að öðlast og missa hér ríkisborgararétt. Og hin gagnkvæmu ríkisborgararétt- indi eru samningsatriði, er breyta má eftir árslok 1940.“ Telur blaðið það höfuðatriði fmmvarpsins, að Island sé viðurkennt frjálst og full- valda ríki í konungssambandi við Danmörku, ráði sjálft að öllu leyti sínum málum og hafði engan her þaðan í frá. í lögunum felist ekkert það ákvæði, er fari í bága við full og sönn einkenni og réttarstöðu fullvalda ríkis, og það sé viðurkennt jafnrétthátt hinu sambandsríkinu, Danmörku, í öllum greinum. Landið, blað Bjöms Kristjánsson- ar og fyrrverandi stuðningsblað stjórnarinnar, segir kost og löst á samningnum og telur einsætt að samþykkja hann, enda muni vart til annars koma. Auðvitað sé ekki á honum handbragð íslendinga einna, svo sem 6. greinin beri með sér, enda sé þess ekki að vænta, þegar tveir eigi hlut að máli, að komizt verði hjá tilslökunum af beggja hálfu. Innanlandsmálin orðið útundan Morgunblaðið fagnar samningn- um í ritstjórnargrein hinn 28. júlí. Segir þar, að lengra hafi verið kom- izt en menn hugðu í fyrstu, því altal- að hafi verið fyrstu dagana, er við- ræðumar stóðu, að slitna mundi upp úr samningunum. Lýsir blaðið höf- uðkostum frumvarpsins, en segir síðan, að þungri byrði verði létt af þjóðinni, að þessu fmmvarpi sam- þykktu. Sífelld þræta um sam- bandsmálið hafi staðið öllum fram- kvæmdum innanlands fyrir þrifum. Flokkaskiptingin hafi aðallega snú- izt um utanríkismálin, en innan- landsmálin, sem í rauninni ættu að sitja í fyrirrúmi, hafi orðið útundan. Loks sé einn höfuðkosturinn við þessa samninga sá, að sátt og sam- lyndi komist á milli íslendinga og Dana. Þeir hafí nú rétt hvor öðrum bróðurhönd, og þar með eigi allar gamlar væringar að gleymast, en náin samvinna þessara frændþjóða að koma í staðinn. Dagsbrún er sammála því, að tími sé til kominn að snúa sér meira að innanlandsmálunum, sem séu ólíkt þarfara viðfangsefni fyrir Al- þingi en sambandsmálið. Um frum- varpið sjálft er niðurstaða Dags- brúnar sú, að með mikilvægustu ákvæðunum sé millilandanefndin, sem á að ræða sameiginlega hags- muni beggja ríkja og vinna að sam- eiginlegri norrænni löggjöf. Gæti þetta, ef vel væri á haldið, orðið vísir að Bandaríkjum Norðurlanda, en sú hugsjón sé hjartans mál hundraða þúsunda hugsandi manna víðsvegar um Norðurlönd. „Enginn vafi er á því, að það verður úti í heimi skoðað Dönum til stórheiðurs, að þeir hafi haft frjálslyndi og þrek til þess að setja réttinn hærra en valdið og viður- kenna okkur, vopnlausa smáþjóð, sem fullvalda ríki, í miðjum geiragný heimsstyijaldarinnar." Jóni Magnússyni þakkað Þjóðólfur, nýkominn undan stjórn Sigurðar Guðmundssonar, mælir með samningunum, segir þá framar öllum vonum og hafi betur rætzt úr Dönum en á horfðist í fyrstu. Skeggi í Vestmannaeyjum (fyrsta blað þar, ritstjóri Páll Bjarnason) telur ólíklegt, að þjóðin láti nú æsa sig móti svo góðri úr- lausn málsins, að nokkur hætta , stafi af, enda þótt einhveijir gerð- ust svo ófyrirleitnir að reyna það bragð. Dagur, hið nýstofnaða blað Framsóknarmanna á Akureyri, styður samningana fast og er ófeimið að þakka forsætisráðherra hlutdeild hans í samningagerðinni. Telur blaðið óhugsandi, að þeir, sem voru með uppkastinu 1908, snúist gegn þessu frumvarpi, og einnig sé ósennilegt, að andstæðingar frumvarpsins frá 1908 geti ekki sætt sig við nýja frumvarpið, þar sem misfellurnar, sem þá þóttu á vera, séu lagaðar. „En mjög er lík- legt, að við kærum okkur ekkert um skilnað, þegar sambandið er orðið fijálst og réttur okkar viður- kenndur... Allir, sem unnið hafa að framgangi þessa máls, eiga heið- ur skilið, og þá ekki sízt sá maður- inn, sem öðrum fremur hefur borið það fram til sigurs, íslenzki for- sætisráðherrann." Allt er gott, þá endar vel Blöð stjórnarandstöðunnar eru fullskyggn á kosti frumvarpsins og reyna fæst að gera agnúa þess að árásarefni á landsstjómina, enda einn helzti maður stjórnarandstæð- inga meðal höfuðsmiða frumvarps- ins. Ólafur Bjömsson gerir brátt Isafold að einu harðskeyttasta bar- áttublaðinu fyrir samþykkt samn- inganna. Eftir samanburð blaðsins á upp- kastinu 1908 og nýja frumvarpinu segir svo: „Óskýrt er, og því mjög um-þráttað meðal fræðimanna, hvort Island hefði orðið fullvalda eftir frumvarpinu 1908. Eftir frum- varpinu 1918 er fullveldi landsins glöggt og samband landanna þjóð- réttarlegt, en eigi ríkisréttarlegt." íslendingur á Akureyri segir 2. ágúst, að allt sé gott, þá endirinn sé góður. Með þessu frumvarpi sé kröfum vorum fullnægt, alfa og ómega frumvarpsins sé viðurkenn- ing fullveldis vors og tilkynning þess öllum heimi. Vonandi sé, að málið strandi ekki á sundrungu og þvergirðingshætti sjálfra vor. Vísir fjallar mjög rækilega um frumvarpið grein eftir grein og seg- ir augljóst, að með því fáum við allar okkar réttarkröfur uppfylltar. Frekari kröfur hafi aldrei verið gerðar í aðalatriðum. Helztu gall- arnir eru, sem í öðrum blöðum, tald- ir meðferð utanríkismálanna og jafnréttisákvæðið. Ekki getur blað- ið með öllu stillt sig um að hnýta í landsstjórnina. Islendingar eigi nú Baráttan fyrir fullveldinu Samning-amenn ásamt riturum sínum SITJANDI, talið frá vinstri: Jens C. Christensen, Einar Arnórsson, Jóhannes Jóhannesson, Þorsteinn M. Jónsson, Bjarni Jónsson frá Vogi, Christopher Hage, Erik Arup, Frederik J. Borgbjerg. Standandi, talið frá vinstri: Þorsteinn Þorsteinsson, Gísli ísleifsson, Svend Funder, Magnús Jónsson. en einnig um samband landanna. Skýrsla hans var í aðalatriðum á þá leið, að hann hefði átt tal við forsætisráðherra Zahle um fánann. Hefði hann tekið því fálega og talið svo hafa verið álitið, að með því fyrirkomulagi, sem nú væri, hefði fánamálinu verið ráðið varan- lega (varig) til lykta. En er ráð- Jierra mótmælti að svo hefði verið frá íslands hálfu, hefði hann ekki móti því borið, en að svo hefði verið af Dönum álitið. En aðallega kvaðst ráðherra hafa snúið sér til konungs um er- indi þetta og tjáð honum, að íslend- ingar mundu með lítt skiptum sam- hug stefna að því marki, að sam- bandið yrði konungssamband eitt og getið við hann áskorunar þeirr- ar, er flokksstjórnin hefði sent honum, og þótt það væri ekki kom- ið frá meirihlutaflokki, þá mundu Iflokkar þingsins samhuga um þessi efni og almenn hrifning um sigl- ingafánann. Hefði konungur tekið máli hans vel og látið í ljós, að breyttar mundu verða orðnar skoð- anir að heimsstyrjöldinni lokinni um ýmislegt, er að stjórnarháttum lyti, og heitið því að taka fánamál- ið til yfirvegunar, en talið þó ekki mundu hægt að koma því í fram- kvæmd, meðan það ástand væri sem nú er.“ Forysta Jóns Magnússonar og heimastjórnarmanna er hafin. Margir höfðu kastað fjöreggi þjóð- arinnar á milli sín í langvarandi og oft æði þreytandi valdabaráttu, aðrir reynt að gæta þess eins og kostur var. Nú hefur Jón Magnús- son fjöreggið í sinni hendi. Og með því að allir lögðust á eitt undir forystu þessa vitra og varkára stjórnmálamanns, tókst íslenzku þjóðinni loks - að unga því út, svo að notuð séu orð Bjöms Jónssonar við annað tækifæri. Jón Magnús- son hafði í ríkum mæli þá hæfi- leika sem Lao Tze telur mesta prýði á miklum leiðtoga: Góður foringi kemur sínu fram með hægð. Mætti jafnvel segja að Jón Magnússon hafí verið hugsun þess- ara orða holdi klædd. Hann starf- aði eins og dómari: hlustaði í hveiju máli á rök beggja aðila - og kvað síðan upp sinn dóm. Og þegar hann hafði gert upp hug sinn, var hann flestum fastari fyrir. Hann var, eins og samþingsmaður hans, Jörundur Brynjólfsson, kveður að orði, er hann lítur yfir farinn veg, „ákaflega vel gefinn maður og einkar gætinn og slyngur samn- ingamaður. Sennilega kom það aldrei eins berlega í Ijós og í samn- ingunum við Dani 1918. Hann hafði undirbúið samningaviðræður bæði heima og erlendis og sagt konungi, er hann sigldi til Kaup- mannahafnar, að ekki þýddi að bjóða íslendingum upp á annað en fullt sjálfstæði. Þetta var aðalhug- sjónamál sjálfstæðismanna og raunar heimastjórnarmanna einn- ig, þótt menn greindi á um leiðir að markinu."
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.