Morgunblaðið - 07.04.1994, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1994
Hæstiréttur
Bandaríkjanna
Blackmun
sest í helg-
anstein
Washington. Reuter.
BANDARÍSKI hæsteréttar-
dómarinn Harry Blackmun,
tilkynnti í gær að hann
hyggðist setjast í helgan
stein en hann er 85 ára.
Blackmun, sem þykir frjáls-
lyndastur hæstaréttardóm-
ara landsins, vakti mikla at-
hygli fyrir úrskurð sinn varð-
andi fóstureyðingar fyi-ir
tveimur áratugum. Með
þessu gefur Blackmun Bill
Clinton Bandaríkjaforseta
tækifæri til að skipa eftir-
mann sinn, en það er talið
afar mikilvægt fyrir forseta
að hafa áhrif á skipan dóm-
stólsins þar sem dómarar
hans hafa úrslitaáhrif á túlk-
un landslaga.
í yfirlýsingu sinni, sem var
aðeins þrjár málsgreinar, sagð-
ist Blackmun fyrir nokkrum
mánuðum
hafa gert for-
setanum og
William Rehn-
quist, forseta
hæstaréttar,
grein fyrir því
að hann hygð-
ist láta af
störfum er
starfsemi
hæstaréttar
Harry
Maraþonhlaup Lundúna auglýst
LÖGREGLUMENN frá Manchester og Essex hlaupa framhjá Tower-brúnni í Lundúnum til að auglýsa fyrirhugað maraþonhlaup í borginni. Maraþon-
ið verður 17. apríl og búist er við að þúsundir manna taki þátt í því.
Blackmun. lýkur í júní.
Þrátt fyrir
þetta hafði ekkert bent til þess
að Blackmun hygðist setjast í
helgan stein og gefa forsetan-
um þar með tækifæri til að til-
nefna annan hæstaréttardóm-
arann en Clinton er mikill aðdá-
andi Blackmuns. „Ég mun
sakna réttarins, starfsins og
því sem starfinu tengist. En það
verður í góðum höndum, sagði
Blackmun. Hann vakti mikla
athygli fyrir dóm sinn í máli
um fóstureyðingar árið 1973,
sem varð til þess að fóstureyð-
ingar töldust löglegar fyrir
landslögum.
Meðal þeirra sem taldir eru
líklegir til að hreppa hnossið
eru George Mitchell, leiðtogi
demókrata í fulltrúadeildinni,
en hann hefur tilkynnt að hann
hyggist láta af þingmennsku,
Mario Cuomo, ríkisstjóri New
York ríkis, Bruce Babbitt, inn-
anríkisráðherra, Drew Days,
ríkislögmaður og nokkrir alrík-
isdómarar.
Pekingstjórnin lætur handtaka þekktasta andófsleiðtoga landsins
Talið að mannréttíndadeil-
umar við Bandarödn harðni
Peking, Hong Kong. Reuter og The Daily Telegraph.
EINN þekktasti andófsraaður í Kína, Wei Jingsheng, var
á þriðjudag handtekinn og yfirheyrður vegna gruns um
„ný afbrot“, að sögn opinberu fréttastofunnar Xinhua í
Peking. Wei var á sínum tíma dæmdur í 15 ára fangelsi
fyrir andóf gegn stjórn kommúnista en látinn laus til
reynslu í september sl., mánuði fyrir tímann. Er talið að
reynslulausnin hafi verið tilraun sljórnvalda til að blíðka
almenningsálit í heiminum en Kínverjar reyndu þá ákaft
að fá að halda Ólympíuleikana árið 2000. Deilur Kina og
Bandaríkjanna vegna mannréttindabrota í fyrrnefnda rík-
inu hafa farið harðnandi að undanförnu og mál Weis bæt-
ir vart úr skák.
Jeltsín krefst sérstöðu
innan Friðarsamstarfs
Krafan sett fram vegna gagnrýni þjóðemissinna og harðlínuafla
Moskvu, Hclsinki. Reuter.
BORÍS Jeltsín, Rússlandsforseti, sagði í viðtali, sem birtist í
gær, að Rússar geri enn kröfu um sérstöðu innan Friðarsam-
starfs við Atlantshafsbandalagið (NATO). Forsetinn sagði í
samtali við Interfax-fréttastofuna að Rússar hyggðust undir-
rita rammasamning en sagði að tengsl NATO og Rússa hlytu
„vegna stærðar sinnar og styrks, að vera með öðrum hætti
en tengsl annarra landa við bandalagið".
Jeltsín sagði Rússa hafa í huga aðild Rússa að Friðarsamstarfinu
sétstakt samkomulag við NATO,
sem vísaði til stöðu og hlutverks
Rússlands í heims- og Evrópumál-
um, herstyrks þess og ástands í
kj arnorkumálum.
Friðar þjóðernissinna og
harðlínuöfl
Svo virðist sem krafa Jeltsíns
um sérstöðu Rússlands sé sett
fram til að slá á gagnrýni þjóðern-
issinna og harðlínuafla, sem telja
lítillækkandi. Jeltsín sagði að
Rússar hefðu farið sér í engu óðs-
lega, þeir hefðu ráðgast við önnur
ríki í Samveldi sjálfstæðra ríkja.
Sagði hann Rússa hafa gert sér
ákveðnar hugmyndir um öryggis-
mál í Evrópu byggð á þátttöku
Ráðstefnu um öryggi og samvinnu
í Evrópu (RÖSE) og Norður-Atl-
antshafssamvinnuráðsins, sem
stofnað var 1991. Sagði forsetinn
að RÖSE, sem megin stjómmála-
vettvangur, og Norður-Atlant-
antshafssamvinnuráðið, sem
framkvæmdavettvangur á sviði
hermála og stjórnmála, verði sam-
starfsvettvangur ýmissa annarra
bandalaga, þar á meðal NATO.
Undirritun 21. apríl
Pavel Gratsjov, varnarmálaráð-
herra Rússa, staðfesti að Rússar
myndu undirrita samning um Frið-
arsamstarf í mánuðinum og Vít-
alíj Tsjúrkín, aðstoðarutanríkis-
ráðherra landsins kvaðst á þriðju-
dag telja að undirritunin færi fram
21. apríl. Aður hafði náinn aðstoð-
armaður Borísar Jeltsín, Rúss-
landsforseta, lýst því yfir að Rúss-
ar kynnu að bíða með undirritun
í sex til sjö mánuði.
„Wei er nú yfirheyrður og stofnun
almannaöryggis í Peking sinnir laga-
legri skyldu sinni og fylgist með
honum vegna þess að hann braut
margsinnis lög og er grunaður um
að hafa drýgt nýja glæpi þegar hann
var sviptur pólitískum réttindum sín-
um og fékk reynslulausn", sagði í
frétt Xinhua. Wei er bannað að tjá
sig opinberlega og frelsi hans tak-
markað á ýmsan hátt en hann hefur
hundsað bannið og rætt við erlenda
fréttamenn og erlenda stjórnerin-
dreka.
Faðir lýðræðishreyfingarinnar
Wei, sem nefndur hefur verið fað-
ir lýðræðishreyfmgarinnar í Kína,
var handtekinn á föstudag er hann
reyndi að komast til Peking frá borg-
inni Tianjin. Fréttastofan sagði að
lögregla hefði látið Wei lausan eftir
rúman sólarhring en fjölskylda hans
og stuðningsmenn höfðu ekkert af
honum frétt á þriðjudag. I mars var
Wei mjög í sviðsljósinu er hann og
fleiri andófsmenn voru handteknir
og yfirheyrðir í nokkrar stundir en
síðan sleppt aftur. Þetta gerðist rétt
áður en Warren Christopher, utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna, kom í
heimsókn. Ráðherrann hafði fyrir
fram lýst vilja sínum til að ræða
mannréttindamál við kínverska leið-
toga sem brugðust hart við og sök-
uðu hann um að skipta sér af innan-
ríkismálum Kína.
Deilur harðna
Búist er við að deilur ríkjanna
verði enn harðari vegna máls Weis
en í júní verður tekin ákvörðun um
það hvort Kínveijar fá áfram óhindr-
aðan aðgang að bandarískum mörk-
uðum, svonefnd „Bestu kjör“, sem
eru þeim mjög mikilvæg. Alþjóða-
bankinn hefur varað við því að grípi
ríkisstjórn Bills Clintons forseta í
Washington og þingið til þess ráðs
að afnema bestu kjörin geti það
haft afar slæmar afleiðingar fyrir
efnahag beggja ríkjanna.
Ótti í Hong Kong
Kínverskur bankastarfsmaður
hefur verið dæmdur í 15 ára fang-
elsi og blaðamaður frá Hong Kong
í 12 ára fangelsi í Kína, ákærðir
fyrir að stela ríkisleyndarmálum.
Réttarhöldin voru leynileg. Mennirn-
ir voru handteknir í september og
sögðu þá kínverskir ríkisfjölmiðlar
að blaðamaðurinn hefði veitt upplýs-
ingar um vaxtastefnu stjórnvalda í
Peking upp úr bankamanninum og
hefði þetta haft „alvarlegar afleið-
ingar". Dómurinn yfír blaðamannin-
um hefur aukið mjög ótta manna í
Hong Kong um að tjáningarfrelsi
og önnur mannréttindi verði skert
þegar Kína yfírtekur bresku nýlend-
una árið 1997.
-------♦ ♦ ♦
Nelson Mandela
Útilokað að
fresta þing-
kosningum
Pietermaritzburg. Rcuter.
NELSON Mandela, leiðtogi Af-
ríska þjóðarráðsins (ANC), sagði
í gær algjörlega útilokað að fresta
þingkosningunum sem ráðgerðar
eru í Suður-Afríku 26.-28. apríl.
Áður hafði kjörstjómin lýst því
yfir að ógjörningur væri að efna til
frjálsra og lýðræðislegra kosninga í
KwaZulu vegna átakanna sem þar
hafa geisað að undanförnu. Forystu-
menn Inkatha-frelsisflokksins sögðu
yfirlýsinguna styðja þá afstöðu þeirra
að fresta bæri kosningunum í öllu
landinu.