Morgunblaðið - 21.05.1994, Blaðsíða 30
30 LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MINIMINGAR
+ Gyðríður Páls-
dóttir fæddist í
syðri bænum í
Þykkvabæ í Land-
broti 12. mars 1897.
Hún lést á Hrafnistu
í Reykjavík 15. maí
1994. Foreldrar
hennar voru hjónin
Páll Sigurðsson í
Þykkvabæ (d. 1939)
bónda í Eystra-
Dalbæ Sigurðsson-
ar og Margrét Elías-
dóttir (d. 1922)
bónda og smiðs á
Syðri-Steinsmýri
Gissurarsonar.
Gyðríður var elst sjö systkina.
Hin voru Elías Gissur, f. 1898,
Sigríður, f. 1899, Páll, f. 1901,
Guðrún Margrét, f. 1904, Gissur,
f. 1909, og Aðalheiður, f. 1912.
Páll missti konu sína árið 1922
en giftist síðar Gyðríði Sigurð-
ardóttur. Gissur er nú einn á lifi
af þeim þykkvabæjarsystkinum.
Gyðríður giftist 1918 Helga
Jónssyni, sem lést 1949. Þau áttu
fimm börn. Útför Gyðríðar verð-
ur gerð frá Prestbakkakirkju á
Síðu í dag.
GYÐRÍÐUR Pálsdóttir var af skaft-
fellsku bergi brotin m.a. af Híðarætt
í Skaftártungu. Einnig átti hún ætt
að rekja til Argilsstaða í Hvolhreppi.
Hún ólst upp á miklu myndarheimili
hjá foreldrum sínum í 'Þykkvabæ.
Hún gekk í barnaskóla í efri bænum
í Þykkvabæ hjá Elíasi Bjarnasyni
kennara frá Hörgsdal, sem giftur var
Pálinu móðursystur hennar. Árið
1913 lærði hún fatasaum í Reykja-
vík. Margir leituðu síðar til Gyðríðar
með að fá saumuð föt en við þá iðn
kom vel fram hin mikla snyrti-
mennska sem hún hafði til að bera
á svo mörgum sviðum. Á slíku mynd-
arheimili sem var hjá foreldrum
Gyðríðar, átti sér stað óvenju nota-
dtjúg uppfræðsla í hinni daglegu önn
sveitalífsins. Slíkt hefur að sjálf-
sögðu myndað jákvæð viðhorf barn-
anna í uppvextinum. Sagt var að
efni hefðu verið mjög af skornum
skammti á fyrstu búskaparárum
þeirra Páls og Margrétar. Þeim farn-
aðist samt vel og þegar
árin liðu var til þess tek-
ið hve mikil ráðdeild og
dugnaður hafi hjá þeim
ríkt í hvívetna enda fór
svo að bú Páls varð eitt
af stærstu búum þar um
sveitir. Húsbóndinn fór
vel með íjármuni og
þótt búið stækkaði stöð-
ugt með árunum þurfti
ekki að leita eftir lánum.
Talið var að Páll hefði
ekki þurft að taka nein
lán alla sína búskapar-
tíð.
Tuttugu og eins árs
giftist Sigríður Helga
-Jónssyni sem þá stóð fyrir búi móður
sinnar í Seglbúðum. Giftingardagur
þeirra hjóna var mikill hamingjudag-
ur í lífi þeirra. Jafnræði var með
þeim hjónum, bæði voru vel gefin
og glæsileg á velli og höfðu bæði til
að bera mikia mannkosti.
Þegar Helgi í Seglbúðum var 12
ára missti hann föður sinn, Jón þor-
kelsson, sem þá var 49 ára gamall.
Olöf Jónsdóttir móðir Helga gekk
þá með sjötta bam þeirra hjóna sem
upp komust. Helgi var elstur og
Sveinn bróðir næstur, þá 11 ára. Við
fráfall heimilisföðursins var því ekki
bjart framundan hjá Seglbúðaíjöl-
skyldunni. - Ailt fór þó betur en á
horfðist. Dugnaður Ólafar var mikill
og trúlega hefur það skipt sköpum
hve Heigi og bróðir hans Sveinn
sýndu fádæma dugnað, svo ungir
sem þeir voru, við að sjá heimilinu
farborða. Til marks um dugnað fjöl-
skyldunnar í Seglbúðum, þá náðu öll
börnin að afla sér góðrar menntunar
á þeirra tíma mælikvarða. Helgi varð
búfræðingur frá Hvanneyri, Sveinn
trésmiður, Þóranna lærði fatasaum,
Jón tók stúdentspróf og starfaði í
Landsbankanum, Guðríður var yfir-
hjúkrunarkona á Kleppsspítala í
fjöldamörg ár og yngsta barrnið Ólöf
varð húsmæðrakennari.
Á giftingarárinu 1918 tóku þau
Helgi og Gyðríður við búskap í Segl-
búðum. Venjuleg verkaskipting var
milli þeirra hjóna. Það kom í hlut
Gyðríðar að stjórna innanhúss. Hún
var mikil húsmóðir, gerði mikiar
kröfur til sjálfrar sín og lagði mikinn
metnað í að halda fagurt heimili,
þótt húsakynnin væru ekki mikil í
gamla húsinu í Seglbúðum. Hún
stjórnaði heimilinu af festu en líka
forsjálni. Allt var þar hreint og fágað
innan dyra, trégólfin sandskúruð og
hvít og í búrinu niðri í kjallaranum
var hægt að ganga á sokkaleistunum
á moldargólfinu. Þar stóðu á stokk-
um tunnur af súrmat en Gyðríður
var líka mikil matreiðslukona. Hún
bjó vel um vetrarforðann að haustinu
til. Þá var hún á undan sinni samtíð
að rækta grænmeti í mydarlegum
matjuragarði sem hún kom sér upp.
Einnig var plantað tijáplöntum sunn-
an við íbúðarhúsið og blómabeðin
voru svo snyrtileg að undrun sætti.
Heimilið í Seglbúðum var sérstakt
myndarheimili. Má í því sambandi
bera það saman, að eins og Margrét
móðir Gyðríðar lagði grundvöll að
merkilegri heimamenntun þá gerði
Gyðríður slíkt hið sama, enda þótt
böm hennar fengju öll framhalds-
menntun utan heimilis. Oft var hart
í ári á öðrum og þriðja áratugnum.
Þá kom sér það stundum vel að Segl-
búðaheimilið gat miðlað matföngum
og klæðum þegar verst var í ári.
Mikil gestrisni mætti hverjum þeim
sem bar að garði í Seglbúðum, enda
var heimilið og búskapurinn orðlagt
fyrir myndarskap. Árið sem Gyðríður
og Helgi giftu sig urðu þau þáttaskil
í verslun eystri hluta Vestur-Skafta-
fellssýslu, að vélbáturinn Skaftfell-
ingur hóf að fiytja vörur sem skipað
var upp við Skaftárós. Leið þeirra
sem sóttu vörur í Skaftárós, úr Land-
broti, Síðu og Fljótshverfi, lá fram
hjá Seglbúðum, sem varð áfanga-
staður flestra þeirra. Þar fyrir utan
áttu margir erindi að Seglbúðum.
líelgi var sérstaklega vinsæll maður,
enda tók hann mikinn þátt í félags-
störfum. Gyðríður húsfreyja hafði
því oft á tíðum mikið að starfa við
að sinna ijölmörgum gestum sem bar
að garði.
Gyðríður í Seglbúðum var mjög
trúuð kona og einlægni hennar í trú-
málum var einstök. Hún tók mikinn
þátt í safnaðarstarfi í sókninni, var
ein af stofnendum Kirkjukórs Prest-
bakkakirkju og söng reglulega í
kórnum. Eftir að hún flutti til
Reykjavíkur sótti hún reglulega
messur í Dómkirkjunni. Hún var líka
mikii bindindiskona og hafði ákveðn-
ar skoðanir á þeim málum. Hún var
hvatamaður að stofnun stúkunnar
Kiettafrú sem starfaði um 15 ára
skeið. Gyðríður var kona sem gekk
vasklega fram í því sem hún vildi
koma til leiðar. Góður vitnissburður
um það er minningarkaphellan um
séra Jón Steingrímsson eldprest á
Kirkjubæjarklaustri, enda var hún í
forustusveit þeirra sem söfnuðu fé
til þess að koma upp þessum minnis-
varða um sr. Jón. Hún bróderaði sjálf
dúk á altari kaphellunnar. Gyðríður
tók líka mikinn þátt í öðru félagslífi
sveitarinnar. Ung gekk hún í UMF
Ármann sem stofnað var 1908 er
hún var búsett í Þykkvabæ. Hún tók
virkan þátt í ritstjórn handskrifaðs
blaðs: LEIÐÓLFS. Hún var ein af
stofnendum Kvenfélags Kirkjubæj-
arhrepps og fljótlega formaður þess
í mörg ár og síðar heiðursfélagi. Þá
tók hún þátt í starfi Kvenfélagasam-
bands V.-Skf. kvenna og var fulltrúi
á mörgum þingum Kvenfélagasam-
bands Islands. Gyðríður var ætíð já-
kvæð í störfum og bjó yfir mikilli
starfsorku. Hún var vel iesin og vel
máli farin. Henni hlotnaðist sá heiður
að taka á móti hinni íslensku Fálka-
orðu.
Helgi í Seglbúðunt var góður
bóndi en jafnframt farsæll í hinum
margvíslegu störfum sem hann
gengdi á sviði félagsmála. Hann var
myndarlegur á velli , fríður sínum,
léttur í lund og góðviljaður, hafði
skemmtilega kímnigáfu, traustur og
prúðmannlegur. Einn af vinum hans
lét þau orð falla að skemmtilegri
samferðamann eða betri félaga væri
tæplega hægt að finna. Sá sem þess-
ar línur skrifar fékk að reyna það
sjáifur hve gott var að umgangast
Heiga.
Gyðríður og Helgi áttu fimm börn,
það fyrsta dó í fæðingu. Þau eru:
Margrét f. 1922, gift undirrituðum,
við eigum þrjú börn; Helgu, Eddu
og Einar, - Ólöf f.1924 d. 1990 var
gift Birni B. Björnssyni f.1918,
d.1986, þau eignuðust fjögur börn;
Ragnhildi, Helga, Erlend og Gyðu
Björk - Ásdís f. 1929 giftist Einari
Hauki Ásgrímssyni f. 1928, d.1989,
þau eignuðust tvö böm; Ásgnm og
Gyðu Sigríði - Seinni maður Ásdísar
1993 er Roger Hodgson, bandarískur
- Jón f. 1931 giftur Guðrúnu Þorkels-
dóttur, þau eignuðust tvö börn,
Helgu og Bjarna. Þau Seglbúðahjón-
in Gyðríður og Helgi ólu upp Harald
Bjarnfreðsson frá fimm ára aldri.
Helgi hóf byggingu á nýju íbúð-
arhúsi í Seglbúðum í lok síðara stríðs.
Var það fullgert árið 1946. Ekki fékk
hann þó að njóta þess lengi. Hann
lést langt fyrir aldur fram, eftir fjög-
urra ára veikindi hinn 22,maí 1949,
fimmtíu og fimm ára gamall. Bana-
mein hans var asmi. Með honum
gekk merkur maður og hans var
mikið saknað. Missir Gyðríðar var
mestur en hún bar harm sinn vel.
Hennar sterka trú hefur eflaust létt
henni þennan sára missi, sem var
mikið áfall fyrir alla fjölskylduna.
Þegar Helgi lést var Jón Helga-
son í menntaskólanum. Hann hafði
hlaupið yfir fimmta bekk enda góður
námsmaður. Þrátt fyrir ástæðurnar
heima, var ákveðið að Jón lyki stúd-
entsprófi, sem hann og gerði. Eftir
því sem ég best veit, þá ætlaði Jón
sér ekki að verða bóndi, heldur fara
í framhaldsnám í Háskólann. Fráfali
föður hans varð því mikill örlagavald-
ur . Gyðríður mat það mikils að Jón
hjálpaði henni við búreksturinn og
hann hiýddi kallinu og gerðist bóndi
í Seglbúðum, fyrst í umboði móður
sinnar til ársins 1958 en eftir það
stóð hann fyrir eigin búi.
Gyðríður dvaldi í Seglbúðum fram
yfir árið 1960 en eftir það fór hún
að dvelja hjá Ásdísi dóttur sinni, fyrst
á Siglufirði síðan í Reykjavík og svo
í Garðabæ. Hún kom þó heim á vor- ■
in og hugsaði um garðinn sinn í
Seglbúðum. En ferðunum austur
fækkaði smám saman. Árið 1983,
þá áttatíu og sex ára, flutti hún úr
litlu íbúðinni sem hún hafði haft hjá
Ásdísi dóttur sinni og manni hennar
Einari Hauki Ásgrímssyni að Móaflöt
í Garðabæ, - að Hrafnistu í Reykja-
vík. Þar átti hún nokkur góð ár. en
svo kom að því að heiisu hennar
hrakaði mjög og var hún lögð inn á
hjúkrunardeild. Síðustu árin þurfti
hún á mikilli hjálp að halda. Sú hjálp
var í té látin af mikilli nærgætni og
fórnfýsi af öllu því góða starfsfólki
sem á deildinni vann. Vii ég fyrir
hönd aðstandenda færa starfsólkinu
á Hrafnistu bestu þakkir fyrir frá-
bæra umönnun Gyðríðar, síðustu
árin sem hún lifði.
Með Gyðríði Pálsdóttur er gengin
mikilhæf kona. Þegar hún lést voru
liðin fjörutíu og fimm ár frá því hún
missti Helga. Biðin var löng, lengri
en hún sjálf vildi. En lögmálið er
samt við sig: Mennirnir vilja en það
er guð sem ræður. Nú er jarðlífs-
gangan á enda og eftir sitja bjartar
minningar um mikilhæfa konu.
Henni mun verða vel fagnað í nýjum
heimi. Megi guð blessa minningu
hennar.
Erlendur Einarsson.
GYÐRIÐUR
PÁLSDÓTTIR
STEFANIA
GUÐJÓNSDÓTTIR
BALTRYM
+ Stefanía Guð-
jónsdóttir Balt-
rym var fædd í
Keflavík 2. septem-
ber 1945. Hún lést I
Landspítalanum 13.
maí 1994. Foreldrar
hennar voru Guðjón
Jóhannsson sem lést
) 21. desember 1989
og Ólöf Pétursdótt-
ir. Stefanía átti þrjár
systur, Auði, Björk
og Ingibjörgu Guð-
jónsdætur. Eftirlif-
andi eiginmaður
hennar er Walter P.
Blatrym, þau gengu í hjóna-
band 13. september 1974 í
Sumter, South Carolina. Stef-
anía eignaðist son, Guðjón Fel-
ixson, fæddan 20. júní 1964,
dáinn 9. september 1978, og
dóttur, Heather Ann Baltrym,
fædda 4. október 1981. Stefanía
lauk námi í hárgreiðslu og
snyrtingu frá skóla I Phenoix,
Arizona, 1989. Útför Stefaníu
verður gerð frá Keflavíkur-
kirkju í dag.
SÓLIN í lífi systur minnar er til
viðar gengin, hennar tími hér í
þessu jarðlífi útrunninn, engin grið
gefin, allt búið á örfáum vikum.
Systir mín var gift bandarískum
hermanni Walter
Baitrym. Vegna
starfa hans dvöldu
þau langtímum er-
lendis og reyndist það
Systu ekki alltaf létt
að búa svo víðs fjarri
fjölskyldu sinni. Því
sóttust þau hjón eftir
að hafa sem mesta
búsetu á Keflavíkur-
flugvelli og var sú
raunin er Systa fékk
sjúkdóm þann er dró
hana til dauða.
Systa eignaðist tvö
börn en naut ekki
þeirrar gæfu að sjá þau vaxa úr
grasi. Guðjón sonur hennar, lést 14
ára gamall eftir ævilöng veikindi.
Heiður, 12 ára, syrgir nú móður
sína. Stundum hafði ég á orði við
Systu að sumir virtust vera útvalin
óskabörn ógæfunnar en þannig ieit
Systa ekki á málin. Hún hafði sína
eigin lífsspeki og vissi að ef hún
ætlaði til stjarnanna yrði hún fyrst
að fara í gegnum þrengingar. Lífið
beygði systur mína en braut hana
aldrei.
Systu þótti gaman að syngja og
að vera kát og oft var mikið fjör í
kringum hana. Ég minnist allra
stundanna er hún greip gítarinn
sinn og við systurnar sungum eins
og við ættum lífið að leysa, gömlu
slagarana og rödduðum þá í bak
og fyrir. Eg minnist þess er við
kepptum saman í sundi, fórum í
leikhús og ferðalög, að ógleymdum
öllum böllunum í „Krossinum“.
Margs er að minnast og á ýmsu
gekk er við systur tókum að okkur
fyrir kaup að vaska upp eftir kvöld-
matinn til að safna peningum fyrir
jólagjöfum. Fannst mér Systa helst
til of hæggeng við verkið og hafði
því ýmis ráð til að bæta þar úr,
mömmu til mikillar hrellingar. Að-
eins í eitt skipti minnist ég þess að
Systa hafi misst þolinmæðina en
það var að sjálfsögðu vegna mín,
litlu freku systurinnar sem öllu
ætlaði að stjórna með handafli. Þá
var ég barin svo um munaði. Ég
gleymi aldrei hversu hissa Systa
var á framkomu sinni, svona var
ekki hennar „taktik“, hún var nefni-
lega fædd „lady“.
Hinsta ósk Systu var sú að deyja
í móðurörmum. Hún treysti best
sterku kónunni sem gaf henni lífið
og hjúkraði henni í iangvarandi
veikindum í æsku og undir það síð-
asta, til að fylgja sér spölinn áður
en lagt yrði á brattann. Henni varð
að ósk sinni. Megi elskuleg systir
mín hvíla í friði og eftirlifandi barn
hennar verða gæfusamt.
Auður.
Nú þegar vorið er gengið í garð,
gróðurinn vaknar til lífsins og sum-
arið gefur fyrirheit um bjartar,
langar sumarnætur, lauk jarðvist
systur okkar, Stefaníu Guðjónsdótt-
ur. I allan vetur hefur fjölskyldunni
verið tíðrætt um komandi sumar,
síðasta sumarið sem Stebbaj Wait
og Heiður mundu eyða á Islandi
að sinni. Sumrinu skyldi, að svo
miklu leyti sem hægt væri, eyða í
sumarhúsinu okkar fyrir austan
með ijölskyldunni. Sú von getur
orðið að veruleika, en við verðum
án Stebbu. Það er ákaflega erfitt
til þess að hugsa að hún hafi lokið
sinni jarðvist, ekki eldri en hún var
og enn yngri í anda. Hún var elst
okkar systranna og kannski þess
vegna var hún gædd þessari miklu
þolinmæði sem einkenndi hana.
Hún var einstaklega skapgóð og
ljúf manneskja sem öllum sem
kynntust henni líkaði vel við.
í tuttugu ár hefur hún verið gift
Bandaríkjamanni, Walter Baltrym.
Hún kynntist honum þegar hann
gegndi herskyldu á íslandi fyrir
rúmum tuttugu árum og ákvað að
með honum skyldi hún eyða lífinu.
Þegar tveir einstaklingar aldir upp
hvor í sínu menningarsamfélaginu
ákveða að tengjast tilfinningabönd-
um, þarf oft að dansa mikinn línu-
dans til að ná samkomulagi um
hlutina. Þá kom sér vel fyrir Stebbu
að hún hafði mikla þolinmæði og
að húmorinn var aldrei langt und-
an. Þar sem Walt er í bandaríska
flughernum hafa þau dvalið á ýms-
um stöðum, þó mest í Þýskalandi
og hér á íslandi. Stebbu iíkaði vel
að dvelja í Þýskalandi og á hún þar
marga góða vini. Ég átti þess kost
að heimsækja Stebbu á alla þá staði
sem hún hefur búið á gegnum árin.
Minningarnar frá þeim heimsókn-
um eru margar ákaflega skemmti-
legar, enda voru það höfuðkostir
Stebbu að geta tekið lífinu með ró
og slegið á létta strengi. Þannig
var hún einnig í sínum veikindum.
Lífið er ekki sársaukalaust. Það
veit fjölskyldan okkar sem hefur
mátt þola áföll í lífinu og Stebba
ekki síst.
Sem ung kona hafði Stebba hug
á að læra hárgreiðslu, en einhverra
hluta vegna varð ekki úr þeim áætl-
unum, en draumurinn blundaði með
henni alla tíð. Hún bjó í Pheonix í
Arizona-fylki um tveggja ára skeið
og lét þá langþráða drauminn verða
að veruleika og dreif sig í hár-
greiðslunám. Þegar fjölskyldan
fiutti til íslands fyrir ijórum árum
var hún með alveg nýtt prófskír-
teini í farteskinu. Hún vildi að sjálf-
sögðu vinna við fagið þegar hingað
var komið og ákveðin lét hún ekki
aðstöðuleysið á Keflavíkurflugvelli
hafa áhrif á sig heldur kom sér upp
aðstöðu heima fyrir og hóf störf.
Hún var ánægð og sjálfstraustið
efldist, loksins var hún farin að
gera það sem hana hafði alltaf lang-
að til. Hún bókstaflega blómstraði.
Stebba var ákveðin í þviý að nú
væri kominn tími til eftir íslands-
dvölina að setjast að á Flórída. Þar
skyldi hún koma sér upp fyrsta
flokks hárgreiðslustofu. Ekki
gleymdi hún systrum sínum og
móður, hún bauð okkur alla sína
þjónustu á nýja staðnum. Það skyldi
ekki kosta okkur neitt — nema flug-
farið. En gæfan var ekki með
Stebbu að þessu sinni, hún varð að
láta í minni pokann í baráttunni við
krabbameinið. Veikindin tóku sig
aftur upp fyrir aðeins um tveimur
mánuðum. Hraðinn var ógnarlegur.
Móðir okkar annaðist Stebbu að
miklu leyti í veikindunum og til
hennar sótti Stebba þann styrk sem
hún þurfti á að halda til hinstu
stundar. Við Inga og fjölskyldur
okkar kveðjum nú yndislega systur,
mágkonu og frænku með þakklæti
fyrir svo niargar góðar stundir. Á
kveðjustundu kemur upp í hugann
sálmur sem sunginn var í jarðarför
Gauja litla og er fjölskyldunni kær.