Morgunblaðið - 03.07.1994, Blaðsíða 22
. 22 B SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Slaaiiin lá mlfti
sem varð „milli“ í Ameríku
NÝLEG mynd af Kristinu Guðmundsdóttur og Hilmuri $. Skogfield ó góóri stundu.
-^Texti og myndir Atli Steinarsson
MÖRGUM íslendingum, sem ílenst hafa í Bandaríkjunum, hefur vegnað
vel, en fáum betur en Hilmari S. Skagfield. Hann fór vestur um haf til
náms en ílentist og varð mikilvirkur iðnrekandi sem nú hefur um 270
manns í vinnu. Hann stofnsetti ekki aðeins verksmiðju sem blómstrar
heldur eiga hann og Kristín Guðmundsdóttir kona hans glæsilegt heimili
í höfuðborg Flórída; Tallahassee. Þar er vítt til veggja og óendanlegt
hjartarými, og vel fer um alla, enda hefur þetta heimili löngum verið vin
og miðstöð allra íslendinga á stóru svæði. Þar eru listir og fagrir munir
í hávegum hafðir og heimilið öðrum þræði eins og listasafn. Kristín er
bæði ljósmóðir og fatahönnuður að mennt og ferill hennar er efni í aðra
frásögn.
Húsbóndinn ber öll skag-
firsku einkennin, sem
hann hlaut í vöggugjöf,
er kvikur á velli, eygir vel
spaugsömu atriðin í tilver-
unni, setur saman vísur í
tíma og ótíma, og finnst
gott að hlæja hressilega. Hann er
Islendingur í húð og hár þó hann
hafí gerst Bandaríkjamaður vegna
viðskiptanna sem hann stundar.
Hann fékk ást á músík og listum
í vöggugjöf, smíðaði sér sjálfur
Hawaii-gítar og stofnsetti Haiwai-
kvartett á íslandi — og síðar stofn-
aði hann Jazzklúbb íslands með
nokkrum öðrum.
Hvernig hefur lífshlaup þessa
~ ymanns verið? Hann lét loksins und-
an þrábeiðni um að svara nokkrum
spumingum.
Ég fæddist að Páfastöðum í
Skagafirði í júlí 1923 og ólst þar
upp að mestu leyti, gekk þar til
prests og í skóla, en fór svo í Ingi-
marsskólann í Reykjavík og lauk
þar almennu prófi. Síðan var ég
gjaldkeri í Landsmiðjunni í mörg
ár. Ég kvæntist Kristínu Guð-
mundsdóttur 1946 en hún er dóttir
Guðmundar Þorvaldssonar bónda í
Ánabrekku á Mýrum, þar sem
Langá rennur um tún. Hann var á
einum tíma annar fjárflesti bóndi
landsins. Kona hans og móðir Krist-
ínar var Guðfríður Jóhannesdóttur,
~"'sem var ljósmóðir í sinni sveit og i
Borgarnesi í hartnær hálfa öld.
Kristín varð líka ljósmóðir en lærði
einnig fatahönnun og starfaði við
það. Ég fór snemma eftir giftinguna
að undirbúa framkvæmd þeirrar
hugmyndar að fara í framhaldsnám
í Bandaríkjunum. Tallahassee í
Flórída varð fyrir valinu af því
Ragna, systir Kristínar konu
minnar, var þar með manni sínum
og J)ar búa þau enn.
Ég kom hingað haustið 1950 og
fór í skólann og lagði aðallega stund
á endurskoðun og stjórnun fyrir-
tækja. Það var ákaflega gott að
vera hérna, því þá var Tallahassee
lítil borg með um 25 þús. íbúa og
35 þúsund í sýslunni sem heitir
Ljónssýsla. í háskólanum voru ekki
nema 2.500 nemendur, 500 karl-
menn og 2.000 stúlkur. I dag eru
íbúar Tallahassee um 150 þúsund
og 200 þúsund í sýslunni og um
30 þúsund nemendur í skólanum.
Ég hef því séð þessa borg vaxa -
og líka vaxið með henni.“
Ætlaði heim eftir nám
- Var það ásetningur þinn að
setjast hér að?
- „Nei. Ég ætlaði bara að vera
í skólanum í 2 ár og fara síðan
heim. En að námi loknu fékk ég
sæmilega vinnu hjá opinberu fyrir-
tæki sem endurskoðandi. Það var
heldur illa borgað, en okkur líkaði
vel hér og eftir 2—3 ár setti ég upp
mitt eigið endurskoðunarfyrirtæki
og sagði upp hjá ríkinu. Ég var
með það í ein 12 ár en þá kom upp
hugmyndin um það fyrirtæki sem
ég rek í dag ásamt syni mínum,
Hilmari Ólafi. Skandia Industries
var stofnað 1965 til að framleiða
gluggatjöld fyrir hreyfanleg hús,
sem voru þá í miklum uppgangi.
Það varð strax mikið að gera og
við gerðum stundum gluggatjöld
fyrir 200 hús á dag. Allt var þetta
þá saumað úr ofnum efnum eða
taui. Þá voru engar staðalstærðir
en allar pantanir með sérmálum,
þó við hefðum hugmynd um gerðir
þessara húsa og vissum í hvaða
farvegi við vorum að vinna.“
- En ekki dettur einhvetjum
hjónum allt í einu í hug og upp úr
þurru að stofna gluggatjaldafyrir-
tæki?
- „Nei, allt hafði þetta sinn að-
draganda. Kristín var og er mikil
hannyrðakona og meistari í hönd-
unum. Hún efndi til sýningar á út-
saumi 1952 eða 53, sótti framhalds-
námskeið fyrir fatahönnuði, tók upp
úr því að hanna kjóla. Hún varð
fljótt aðaltískuhönnuður kjóla í
Tallahassee og nágrenni og fljótt
kom að því, að engar frúr hér um
slóðir eða dætur þeirra þóttu nógu
fínar nema þær væru í kjólum frá
Kristínu. Hún var þá komin með
5-6 konur í vinnu við að sauma.
Um þetta leyti kom til mín
Bandaríkjamaður með þá hugmynd
að við stofnuðum fyrirtæki um
gluggatjaldaframleiðsluna. Ég var
til í tuskið, en eftir sex mánaða
samstarf hvarf þessi náungi með
allt lausafé fyrirtækisins, 1.500
dali, sem var talsvert fé í þá daga.
Samningur okkar hljóðaði hins veg-
ar upp á helmingaskipti. Mér tókst
þó síðar meir að ná mínum hluta
af þessu aftur með hörðum inn-
heimtuaðgerðum.
Þama stóð ég á tímamótum.
Auðveldast var að loka og gleyma
þessum gluggatjöldum. En mér var
farið að þykja vænt um fyrirtækið
og hafði gaman af að vinna að
þessu. Ég hafði þetta þá alveg við
hliðina á endurskoðunarfyrirtækinu
mínu, svo þarna var eiginlega allt
að yinna en engu að tapa.
Ég hélt því áfram og allt fór að
ganga betur. Fyrirtækið byijaði í
einu herbergi í byggingu, sem við
keyptum undir kjólasaum Kristínar
og tvær stúlknanna, sem saumuðu
fyrir Kristínu, fóru fyrstar í glugga-
tjaldasauminn. Húsið stóð nálægt
miðbænum og var ákjósanlegur
staður fyrir nýtt fyrirtæki. Þetta
fór svo að vaxa eins og snjóbolti í
fyallshlíð, án þess að ég ætlaði mér
beinlínis að láta það vaxa svona
hratt. Ég réði fleira fólk og jók á
fjölbreytni framleiðslunnar. Þá var
hér mikil byggingaralda því fólki
fjölgaði hér ótrúlega hratt og allir
þurftu gluggatjöld. Fyrirtækið
þandist út.
Á þessum tíma voru öll glugga-
tjöld úr taui, en sú tíska fjaraði síð-
LITIÐINN HJA
HILMARIS.
SKAGFIELD,
VERKSMIÐJU-
EIGANDA OG
AÐALRÆÐISMANNI
ÍSLANDS í FLÓRÍDA
an út og var eiginlega alveg búin
fyrir um átta árum. Við urðum þá
að breyta til og fylga kalli tímans,
ef við vildum hjara. Það skapaði
ýmsa erfiðleika að á þessum árum,
197-2-1973, hófst mikil kreppa í
bandarísku efnahagslífi út af olíu-
kreppunni í heiminum. En það var
um líf eða dauða að tefla. Við urð-
um að hefja framleiðslu á rimla-
gluggatjöldum. Á þessum erfiðu
tímum var ég kominn af stað með
byggingu 2.000 fermetra verk-
smiðjuhúss - sem nú er orðið næst-
um 5.000 fermetrar að stærð f
tveimur húsum.
Þetta voru erfiðir tímar, verð-
bólgan rauk upp og vextir fóru upp
úr öllu valdi eða yfír 20%. Ástandið
var eins og heljarkló á allar fram-
kvæmdir, verst um eins árs skeið
eða svo, en tók síðan að lagast. Það
bókstaflega stoppaði allt - og auð-
vitað var verst að vera með fram-
leiðslu sem byggðist á nýbygging-
um og góðri afkomu fólks.
Við gerðumst fyrst dreifendur
fyrir Levalor rimlagluggatjaldafyr-
irtækið. Levalor var Dani, sem kom
til Bandaríkjanna fyrir 50-60 árum
og sló í gegn með rimlagluggatjöld
sín. Hann hafði einkaleyfi á 1-2
atriðum varðandi tæknibúnaðinn,
en enginn getur fengið einkaleyfí
fyrir framleiðsluna í heild.
Levalor gerði þá reginskyssu að
fara í samkeppni við þá sem gerð-
ust dreifendur fyrir framleiðslu
hans eða sitt eigið fólk. Hann stakk
hníf í bak okkar með því að bjóða
smásölum og verktökum í bygging-
um og ýmsum öðrum meiri afslátt
en hann greiddi okkur í umboðslaun
fyrir dreifinguna og vorum við í
Skandia Industries þó orðnir
stærstu og mikilsverðustu dreifend-
ur hans í Bandaríkjunum. Ef við
hefðum unað þessu fyrirkomulagi
hefðum við smám saman þurrkast
út sem dreifendur. Okkur var ekki
nema ein leið fær - að heíja fram-
leiðslu rimlagluggatjalda.
Og allt gekk þetta einhvern veg-
inn og furðu vel, enda höfum við
komist út úr öllum kreppum og það
er eins og fyrirtækið hafi níu líf
eins og kettirnir. Við höfum alltaf
komið niður á jörðina standandi
hvað sem á hefur dunið.
Eiginlega á sama tíma og við
urðum að taka þá ákvörðun að fara
út í framleiðslu rimlagluggatjalda
buðu tveir reyndir menn í sölu og
framleiðslu gluggatjalda í Kalifor-
níu okkur þjónustu sína. Við réðum
þá til samstarfs, en þeir starfa al-
gerlega á vegum Skandia Industri-
es. Þeir höfðu áður unnið hjá öðru
firma, svipuðu okkar, og það firma
fór í mál við okkur fyrir að hafa
„stolið" bestu starfskröftum þeirra
og krafðist 10 milljóna dollara í
skaðabætur. Út af þessu urðu mála-
ferli, sem við unnum alfarið. En
málskostnaður var 75 þúsund doll-
ara. Svona eru málaferli í Banda-
ríkjunum - út af smáu og stóru -
og geta verið stórhættuleg.
En svo fór allt að ganga vel
Eftir sigurinn í þessu máli vorum
við í straumhvörfum. Ef við ekki
hæfum framleiðslu rimlatjalda
strax var fyrirtæki okkar dauðans
matur. Við völdum baráttuna og
hófum uppbyggingu nútíma fyrir-
tækis i framleiðslu rimlatjalda. Það
kostaði milljón dollara og það svo
að segja í einum hvelli til þess að
koma þessu í gang bæði í Flórída
og Kaliforníu.
í Kaliforníu eru viðskiptahættir
öðruvísi en í Flórída. Þar selja fram-
leiðendur aðeins dreifendum vör-
unnar þæ.a.s. heildsölum og smá-
sölum. í Flórída geta verktakar
farið fram hjá heildsölum og gert
samninga við framleiðendur. Við
nýttum okkur allar færar leiðir á
báðum stöðum og höfum stundum
verið með allt að 80 samninga í
gangi við verktaka víðsvegar um
Bandaríkin. Slíkir samningar eru
stundum ekkert smáræði - það get-
ur verið uppsetning gluggatjalda í
30 hæða hótel með öllu tilheyrandi.
En svo kom önnu kreppa 1985-
1986, því þá var búið að byggja
of mikið af verslunarhúsnæði alls
staðar í Bandaríkjunum. Um tíma
voru 30-60% af verslunarhúsnæði
fjölda borga ónýtt. Þetta hafði
smám saman áhrif um allan þjóðar-
líkamann og olli kreppu. Mörg fyrir-
tæki og verktakar fóru á hausinn
og það hafði víðtæk áhrif.
Þetta hafði að sjálfsögðu mikil
áhrif á sölu okkar fyrirtækis og
hæfileika til að verða við öllum kröf-
um viðskiptavinanna. Það varð okk-
ur til happs, að vinsældir rimla-
gluggatjalda fóru hratt vaxandi.
Fyrir kreppuna voru rimlaglugga-
tjöld í 60-70% húsnæðis, en það
hlutfall er nú komið í 90-95%.
En allt kostaði þetta mikið átak
og í ævintýrinu fólst mikil áhætta.
En við veðjuðum á þá þróun sem
varð. Við höfum líka verið heppin
með það að hafa afskaplega gott
fólk í okkar þjónustu. Það er dýr-
mætara en nokkuð annað. Við erum
núna með um 150 manna starfslið
í Kaliforníu og 110-120 manna lið
í Flórída."
Alinn upp hjá móður og afa
- En af hvaða rót óx þessi strák-
ur frá Páfastöðum í Skagafirði, sem
varð „milli" í Ameríku?
- „Ja, ég er sonur Sigurðar
Skagfields óperusöngvara og Lo-
vísu konu hans Albertsdóttur og
fæddist 1923. Pabbi fór til söngn-
áms 1919-20 og var eftir það ekki
heima nema af og til. Ég ólst því
upp hjá afa mínum Albert og Lo-
vísu móður minni - að föður mínum
fjarstöddum, þó við hefðum gott
samband við hann. Ég eignaðist
systur 1930, sem skírð var Edda
og hefur verið mikið í músík. Hún
hefur t.d. afskaplega fallega söng-
rödd og hefði átt að fara utan og
læra meira, en þess í stað tók hún