Morgunblaðið - 22.07.1994, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 22. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐltí
H
AÐSENDAR GREINAR
Á SÍÐUSTU mán-
uðum hefur nokkrum
hugtökum verið haldið
mjög á loft hér á landi
í tengslum við um-
ræðu um framtíðar-
horfur í landbúnaði og
markaðssetningu ís-
lenskra landbúnaðar-
afurða. Rætt er um
umhverfisvænar og
lífrænar landbúnaðar-
afurðir og lögð áhersla
á sérstöðú okkar Is-
lendinga á því sviði.
Talverðar vonir hafa
vaknað hjá íslenskum
bændasamtökum um
möguleika á aukinni
framleiðslu hefðbundinna landbún-
aðarafurða sem þá yrði beint inn
á svokallaða „lífræna" og „um-
hverfisvæna" markaði erlendis.
í þessu sambandi ber að varast
tvennt, í fyrsta lagi rugling hug-
taka og í öðru lagi huglæga í stað
faglegrar túlkunar þeirra hugtaka
sem hér um ræðir. Mikið er nú
talað um að íslenskar iandbúnaðar-
afurðir séu almennt umhverfis-
vænar og þá ekki síst lambakjöt.
Þama er ruglað saman notkun
hugtakanna „lífrænt" og „um-
hverfisvænt“. Stað-
reyndin er sú að hvorki
kjöt né önnur neyslu-
vara getur í sjálfu sér
verið umhverfísvæn.
Framleiðsla kjöts felur
yfírleitt í sér mikið
álag á umhverfíð, ef
allt framleiðsluferlið
og aðföng er meðtalið.
Væri líklega nær að
segja að ákveðin fram-
leiðsla sé „umhverfis-
hæf“ fremur en „um-
hverfísvæn“. Þó hefur
kjötframleiðsla líklega
hvergi gengið eins
nærri umhverfínu og
gerst hefur hér á landi
síðustu aldimar. Að kalla íslenskt
lambakjöt „umhverfísvænt" eða
„vistvænt" er því einhver mesta
þversögn sem um getur. Allt tal
um stóraukna framleiðslu lamba-
kjöts hér á landi á þessum forsend-
um vekur því upp skelfíngu hjá
mér og öðrum sem horfa með
hryggð á þá gróðurtötra sem land-
ið klæðist. í rauninni er tilvist okk-
ar íslendinga, eins og íbúa annarra
iðnríkja í sjálfu sér, langt frá því
að vera umhverfísvæn. Tilvera
hvers og eins okkar leggur veru-
Minna má á, að flestöll
varhugaverð efnasam-
bönd og eiturefni, segir
Hermann Sveinbjöms-
son, eru lífræn efna-
sambönd, þ. á m. flest
krabbameins
valdandi efni.
lega byrði á okkar nánasta um-
hverfi og auðlindir heimsins.
Rétt er það að nokkrar íslenskar
landbúnaðarafurðir geta talist ná-
lægt því að vera „lífrænt ræktað-
ar“, þegar framleiðslan byggist
mjög óverulega á notkun tijbúinna
vamarefna eða áburðar. Á þetta
einkum við um íslenska „fjalla-
lambið", sem sumir kalla „veg-
kantalambið“, en mun síður um
aðrar íslenskar landbúnaðarafurð-
ir. Hugtakið „lífrænt" mætti einnig
að ósekju nota um veiðifang, hvort
sem er af sjó eða landi. Hafa ber
í huga að ákveðin afurð getur tal-
ist lífrænt ræktuð, þó svo að hún
sé hvorki heilnæm né vistvæn eða
umhverfísvæn. Einnig ber að hafa
í huga að öll framleiðsla matvæla
byggist á lífrænum efnahvörfum.
Gæði matvöru gagnvart neytand-
anum getur verið fyrsta flokks og
alls ekki síðri þó svo að tilbúin
efni séu notuð að einhveiju leyti í
framleiðsluferlinu. Þannig gæti líf-
ræn framleiðsla verið meira meng-
andi fyrir umhverfið og neytand-
ann í samanburði við afurðir þar
sem nýtísku framleiðsluaðferðum
og gæðaeftirliti er beitt. Dæmi um
slíkt gæti verið framleiðsla og
neysla á ógerilsneyddri mjólk en
heilbrigðisyfirvöld hljóta að standa
af hörku gegn slíkri bábilju og
forneskju.
íslenskar aðstæður eru þannig
að uppskera verður sáralítil nema
notað sé verulegt magn af köfnun-
arefnisáburði. Notkun tilbúins
áburðar dregur á engan hátt úr
heilnæmi afurða fyrir neytandann.
Ofauðgun vegna köfnunarefnis er
heldur ekki vandamál í íslenskri
náttúru nema síður sé. Ef draga
ætti mikið úr eða hætta notkun
tilbúins áburðar myndi það þýða
ekkert minna en afnám íslensks
landbúnaðar og stöðvun ræktunar
og uppgræðslu. í þessu sambandi
má einnig minna á að flestöll var-
hugaverð efnasambönd og eitur-
efni eru lífræn efnasambönd, þar
á meðal flest krabbameinsvaldandi
efni. Sum efnasambönd af því tagi
eru oft í miklum mæli í lífrænt
ræktuðum ávöxtum og grænmeti
sem náttúruleg vamarefni. Af
Lífrænt, heilnæmt,
vistvænt, umhverfisvænt?
Hermann
Sveinbjörnsson
Gail “T“ “i 1— , flísar i—p-
i—\~~\v > kif*
twm œitDílíE
Æ. "t Ti Stórhöfða 17, v sími 67 ið Gullinbrú, 48 44
Af hverju haustkosningar?
ÞÆR ríkisstjómir
sem boðað hafa til
kosninga fyrir lok
kjörtímabils hafa átt
það sameiginlegt að
vera vinstri stjómir.
Ástæðan fyrir því að
þær rofu þing var sú
að viðkomandi stjómir
réðu ekki við ástand
þjóðmála og sáu sér
ekki annan kost færan
en að boða til kosn-
inga.
Ríkissijóm Davíðs
Oddssonar á ekkert
sameiginlegt með
þeim stjómum. Hún
hefur náð þeim mark-
miðum sem hún setti sér í upp-
hafí. Stöðugleiki ríkir í þjóðfélag-
inu, verðbólga er engin, EES-
samningurinn er í höfn, vextir
hafa lækkað, viðskiptajöfnuður er
jákvæður, friður ríkir
á vinnumarkaði og
baráttan við fjárlaga-
hallann hefur skilað
árangri, þó að jöfnuði
sé ekki náð.
Þessi árangur hefur
náðst þrátt fyrir eitt
erfíðasta árferði sem
riðið hefur yfír ís-
lenska lýðveldið.
Því hljóta menn að
spyija: Áf hverju ætti
sú ríkisstjóm sem hef-
ur haft kjark og þor
til þess að takast á
við mikil verkefni í
erfiðu árferði að halda
kosningar fimm til
sex mánuðum fyrir hefbundinn
kjördag? Einmitt vegna þess að
árangur hefur náðst er nú rétti
tíminn til að byggja á þeim
árangri og takast á við næstu
Guðlaugur Þór
þórðarson
Algengt er í nágranna-
löndum okkar að gengið
sé til kosninga þegar
þjóðfélagsaðstæður
mæla með því, segir
Guðlaugur Þór Þórð-
arson, og telur slíkar
aðstæður nú vera fyrir
hendi hjá okkur.
verkefni með langtímastefnumót-
un í huga.
Framundan er stór verkefni.
Vinna verður bug á fjárlagahallan-
um, herða sóknina í atvinnumálum
þessum ástæðum er ljóst að gera
verður þá kröfu til hagsmunaaðila,
sem hyggjast flagga þessum lýs-
ingarorðum í ábata- og auglýs-
ingaskyni fyrir sínar vöror, að skýr
greinarmunur sé gerður á hugtök-
um eins og „umhverfisvænt", „líf-
rænt“, „vislvænt" og „heilnæmt".
Því ber að fagna ef umræða um
matvælaframleiðslu og umhverfis-
mál verður til þess að ekki verði
notað meira en þarf af tilbúnum
áburði eða varnarefnum í fram-
leiðslunni. Með þeim hætti er unn-
ið að því að takmarka umhverfis-
mengun vegna framleiðslunnar,
sem þá verður „vistvænni“ en áður.
Afurðin sem neytendur fá á borðið
getur þó vart talist „vistvæn“ eða
„umhverfisvæn" af þessum sökum.
Því er mikilvægt að greina á milli
viðhorfa og hugtaka sem eru ráð-
andi vegna framleiðsluaðferða,
annars vegar og hins vegar þeirra
hugtaka sem síðan koma til álita
til að lýsa framleiðsluvöranni og
gæðum hennar.
Hollustuvernd ríkisins mun.fyrir
sitt leyti reyna eftir fremsta megni
að gæta hagsmuna neytenda með
því að miðla upplýsingum um hinn
faglega sannleika í þessum efnum,
eins og hann er best þekktur hveiju
sinni. Að öðru leyti ber að fagna
því ef íslensk matvæli ná almennt
að styrkjast í sessi á erlendum
mörkuðum og hér innanlands
vegna sannra gæða og hreinleika.
Höfundur er framkvæmdastjórí
Hollustuverndar ríkisins.
og taka á breyttum forsendum í
alþjóðamálum. Málið snýst ein-
faldlega um það hvort að aðstæður
í þjóðfélaginu eiga að ráða hvenær
kosið er eða hvort að ríkisstjórn
eigi að bíta það í sig að ljúka kjör-
tímabilinu til þess eins að ljúka því.
Algengt er í nágrannalöndum
okkar að gengið sé til kosninga
þegar þjóðfélagasaðstæður mæla
með því. Slíkar aðstæður eru nú
fyrir hendi hjá okkur.
Fimm mánaða þing fyrir kosn-
ingar mun ekki gagnast til þess
að vinna að langtímastefnumótun
heldur mun einkennast af kosn-
ingabaráttu. Ríkisstjórnarflokk-
amir hafa nú þegar sýnt að sam-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks er farsæl stjórn fyrir
þjóðina og þeir geta óhræddir og
kinnroðalaust lagt árangur sinn
fyrir dóm kjósenda og endurnýjað
þar með umboð sitt til næstu fjög-
urra ára og ættu því að gera það.
Höfundur er formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna.