Morgunblaðið - 21.08.1994, Blaðsíða 28

<*#8 SUNNUDAGUR 21. ÁGÚST 1994
MINIVIINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORKELL BJÖRNSSON
+ Þorkell var
fæddur á
Skeggjastöðum í
Jökuldal í Norður-
Múlasýslu 3. febrúar
1905. Hann lést í
Borgarspítalanum
8. ágúst síðastliðinn.
Foreldrar Þorkels
voru Björn Þorkels-
son bóndi og hrepp-
stjóri í Hnefilsdal á
Jökuldal og Guð-
ríður Jónsdóttir hús-
freyja, kona hans.
„Þorkell átti tíu al-
systkini og komust
átta þeirra til fullorðinsára. Þau
voru: Jón bóndi á Skeggjastöð-
um á Jökuldal, kvæntur Onnu
Grímsdóttur. Guðný, gift Stein-
þóri Einarssyni frá Djúpalæk.
Olafur, ókvæntur. Stefán, fyrr-
verandi forstjóri Mjólkursam-
sölunnar í Reykjavík, kvæntur
Ingu Ólafsdóttur. Sigurður,
ókvæntur. Sigríður, gift Jóni
Þórarinssyni bónda á Smára-
grund á Jökuldal. Einar,
ókvæntur. Helga, ekkja Ingvars
Ingvarssonar, bónda á Desjar-
mýri í Borgarfirði. Öll eru þessi
systkinin nú látin nema Helga,
: sem búsett er á Egilsstöðum.
Þorkell ólst upp í Hnefilsdal.
Hann gekk í Alþýðuskólann á
Eiðum í tvo vetur og hóf búskap
með foreldrum sínum í Hnef-
ilsdal 1930. Þorkell kvæntist 15.
september árið 1932 Önnu Ei-
riksdóttur húsmóður, fæddri 8.
mars 1907 og látinni 19. mars
1993. Foreldrar Önnu voru Ei-
ríkur Sigfússon, bóndi á Skjöl-
dólfsstöðum á Jökuldal og
Ragnhildur Stefánsdóttir, kona
; hans. Þorkell og Anna hófu
búskap í Hnefilsdal og bjuggu
þar og víðar á Jökuldal til 1941
er þau fluttust til Eyjafjarðar
og síðar til Akur-
eyrar. Á Akureyri
starfaði Þorkell hjá
Ræktunarf élagi
Norðurlands og síðar
á vikublaðinu Degi.
Árið 1959 fluttu þau
hjónin til Reykjavík-
ur og starfaði Þor-
kell þar hjá Mjólkurs-
amsölunni meðan
aldur leyfði. Þorkell
var hreppsnefndar-
maður á Jökuldal,
gjaldkeri hreppsins
og prófdómari við
barnapróf. Þorkell
ritaði kafla í bókina „Faðir
minn bóndinn“ og bók um þjóð-
legan fróðleik „Af Jökuldals-
mönnum og fleira fólki“. Birst
hafa viðtöl við hann í „Aldnir
hafa orðið“ sem Erlingur Dav-
íðsson skráði og „Ef liðsinnt ég
gæti“ sem Valgeir Sigurðsson
skráði. Börn Þorkels og Önnu
eru: Björn, rafvirkjameistari á
Akureyri, kvæntur Oddnýju
Óskarsdóttur húsmóður. Börn
þeirra eru Þorkell, Sigrún Ósk,
Björn Óskar, Ingvi Þór og Ey-
dís Anna. Anna Þrúður, fyrr-
verandi flugfreyja, deildarstjóri
í öldrunarþjónustu hjá Reykja-
víkurborg, gift Gunnari D. Lár-
ussyni verkfræðingi. Börn
þeirra eru Ragnar Lárus, Ragn-
hildur Anna og Þorkell Máni.
Eiríkur Skjöldur, stöðvarstjóri
Mjólkursamsölunnar í Reykja-
vík, kvæntur Sigrúnu Skafta-
dóttur, hjúkrunarfræðingi.
Dætur þeirra eru Anna og Elín.
Ingvi Þór, framhaldsskólakenn-
ari, búsettur í Kópavogi, kvænt-
ur Hansínu Á. Björgvinsdóttur.
Börn þeirra eru Ingibjörg,
Anna Solveig og Björgvin. Út-
för Þorkels fer frain frá Bú-
staðakirkju á morgun.
ÞORKELL Björnsson frá Hnefilsd-
al, frændi minn, lést í Reykjavík
8. ágúst sl. 89 ára að aldri. Hann
kvaddi síðastur sinna bræðra 16
mánuðum eftir að kona hans, Anna
Eiríksdóttir frá Skjöldólfsstöðum,
var til moldar borin. Óll Hnefilsdals-
systkinin eru þá horfin til feðra
sinna utan Helga Björnsdóttir sem
býr austur á Egilsstöðum.
Þorkell fæddist á Skeggjastöðum
á Jökuldal 3. febrúar 1905. Foreldr-
ar hans voru Guðríður Jónsdóttir,
*?msfreyja í Hnefilsdal og Björn
Þorkelsson, bóndi þar og hrepp-
stjóri Jökuldælinga. Foreldrar Guð-
ríðar voru Sigríður Jónsdóttir Ein-
arssonar frá Snjóholti í Eiðaþinghá
og Jón Magnússon bóndi á Skeggja-
stöðum, Péturssonar. Björn var son-
ur Guðnýjar Ólafsdóttur Stefáns-
sonar, bónda á Gilsárvöllum og
Þorkels Björnssonar, bónda í Klúku,
Jónssonar.
Æskuheimili Þorkeis var nafn-
togað menningar- og myndarheim-
ili þar sem margs konar menntir
og fróðleikur voru í heiðri höfð. Þar
ólst Þorkell upp við algeng sveita-
störf ásamt tíu systkinum sínum
og lærði margt til munns og handa
eins og sagt er. Hann sat löngum
<
t
Ástkær eiginkona mín, móðir, dóttir
og systir,
GERÐUR BERGSDÓTTIR
GÍSLASON,
Birkihlið 13,
Reykjavík,
andaðist í Landspítalanum þann
18. ágúst.
Gísli Gestsson,
Ragnheiður Gisladóttir,
Bergur Gestur Gíslason,
Ingibjörg Gíslason, Bergur G. Gíslason,
systur og fjölskylda.
t
Faðir okkar, tengdafaðir og afi,
ÓSKAR PÁLL ÁGÚSTSSON,
Mánagötu 5,
Reykjavík,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju
mánudaginn 22. ágúst kl. 15.00.
Ágúst Óskarsson, Ragnheiður Guðjónsdóttir,
Guðmundur Óskarsson, Anna Lilja Kjartansdóttir,
Ingibjörg Óskarsdóttir, Geoffrey Shelton
og barnabörn.
við fótskör móður sinnar í eldhúsinu
í Hnefilsdal og rúmstokk Sigríðar,
ömmu sinnar, en þær mæðgur voru
fjölfróðar, kunnu frá mörgu að
segja og sögðu vel frá. Björn, faðir
Þorkels stundaði nám í Flensborg-
arskóla á sínum tíma og hafði alla
tíð sérstakan áhuga á stærðfræði
og erlendum tungumálum og lét sér
ekkert mannlegt óviðkomandi.
Hann reis iðulega úr rekkju eld-
snemma til að leysa stærðfræði-
þrautir eða glugga í franskar og
þýskar bækur um forvitnileg efni
áður en dagleg störf hófust á bæn-
um. Það þótti saga tii næsta bæjar
þegar Björn ásamt sonum sínum
reisti rafstöð í Hnefilsdal og raf-
lýsti bæinn. Hann teiknaði mann-
virkið og reiknaði allt út sem reikna
þurfti svo sem fallhæð og fleira.
En sennilega verður mönnum það
minnisstæðast hver flutti rafgeym-
ana hlaðna frá Hnefilsdal á bæina
í dalnum. Það var grá hryssa í
Hnefilsdal sem vann það verk ein
og óstudd eftir fyrstu ferðirnar. Það
þurfti aðeins að beina henni á braut-
ina. Hún var fljót í ferðum, því
góðgæti beið hennar á hverjum bæ,
og vinsælli var hún en nokkur önn-
ur hryssa á Jökuldal og bar nafnið
Radíógrána með rentu. Einnig var
það í frásögur færandi að Björn
útlistaði Einsteinskenninguna fyrir
bændum á Jökuldal.
Þá vakti það athygli á Jökuldal
og víðar hve miklir hagleiksmenn
þeir bræður voru, einkum Þorkell
sem var orðlagður eldsmiður. Mikið
var leitað til hans um nýsmíði og
viðgerðir margs konar. Saga sögð
af þýskum prófessor er var austur
á Jökuldal að sumarlagi fyrir mörg-
um árum, er táknræn fyrir Hnefl-
unga og aðra Jökuldælinga á borð
við þá. Þessi þýski háskólakennari
ku hafa sagt við kunningja sína í
Reykjavík, er hann kom að austan,
að þýskir bændur vissu allt um
landbúnað en harla lítið um önnur
efni en íslenskir bændur vissu lítið
um landbúnað en allt um allt annað!
Um tvítugt hleypti Þorkell heim-
draganum og fór í Eiðaskóla, stund-
aði þar nám í tvo vetur og snéri
að því námi loknu aftur til föður-
húsa og hafði góð not af þeirri þjálf-
un og þeim fróðleik er þar fékkst.
Þáttaskil urðu í lífi Þorkels er
hann kynntist Önnu Eiríksdóttur,
fríðri og föngulegri heimasætu á
Skjöldólfsstöðum á Jökuldal. Þau
felldu hugi saman og gengi í hjóna-
band 15. september 1932 eins og
Símon Dalaskáld hafði séð fyrir í
síðustu ferð sinni um Jökuldal er
þau Anna og Þorkell væru bæði á
bamsaldri. Anna var ágætiskona,
vel viti borin, ráðsnjöll, góðviljuð
og gestrisin. Jafnræði var með þeim
hjónum og mikið ástríki alla tíð.
Þau voru hamingjufólk eins og Þor-
kell komst að orði. Á þeim tíma var
erfitt að fá jarðir til ábúðar. Þau
hófu búskap í Ármótaseli á Jökul-
dal en bjuggu síðan félagsbúi bæði
í Hnefilsdal og á Skjöldólfsstöðum
þar til þau árið 1941 fluttust til
Eyjafjarðar og bjuggu þar lengst
af uns þau brugðu búi og fóru til
Reykjavíkur 1959. Þar bjuggu þau
á Laugavegi 162 í rúm 16 ár, síðan
15 ár í Keldulandi 9, en síðustu
ijögur árin í þjónustuíbúð fyrir aldr-
aða við Lönguhlíð 3.
Þorkell og Anna voru höfðingjar
heim að sækja. Gestagangur var
ætíð mikill á heimili þeirra, góðvild
einstök og allir voru þar aufúsu-
gestir. Unga fólkið, barnabörnin,
sóttu mjög til afa og ömmu og
undu sér hvergi betur en hjá þeim
og segir það sína sögu um mann-
heill þeirra Þorkels og Önnu.
Þau hjón áttu miklu barnaláni
að fagna og varð þeim ijögurra
barna auðið. Þau eru: Björn, raf-
virkjameistari á Akureyri, Anna
Þrúður, yfirmaður í öldrunarmálum
í Reykjavík, Eiríkur Skjöldur, stöðv-
arstjóri Mjólkursamsölunnar og
Ingvi Þór, framhaldsskólakennari.
Öll eiga þau systkini ágætis lífs-
förunauta og marga efnilega af-
komendur.
Þorkell Björnsson var maður há-
vaxinn og grannvaxinn, dökkur á
brún og brá en bjart yfir svipnum
og kímniglampi í augum. Hann var
bráðgreindur, minnugur og sjófróð-
ur um menn og málefni, sannkallað-
ur sagnaþulur eins og sjá má af
frásögnum hans í bókunum „Aldnir
hafa orðið“ og „Af Jökuldalsmönn-
um og fleira fólki.“ Þótt Þorkell
væri alvörumaður undir niðri var
kímnin þó ríkjandi þáttur í fari
hans. Hann sagði svo vel frá að
unun var á að hlýða og frásagnir
hans ieiftruðu oftast af óborgan-
legri gamansemi. Þorkell var ekki
ríkur af veraldlegum auði en komst
vel af. Andleg verðmæti voru aftur
á móti í heiðri höfð á hans heimili
eins og í Hnefilsdal forðum. Af
þeim hafði hann vænt vegarnesti
úr föðurhúsum og ávaxtaði vel sitt
pund.
Nú er þessi öðlingur horfinn af
sjónarsviðinu, ógleymanlegur öllum
þeim er kynntust honum. Þorkell
skilaði miklu og merku ævistarfi
og það mun seint fenna í fótspor
hans. Margir munu minnast hins
látna heiðursmanns með þakklæti
og virðingu á morgun þegar hann
verður borinn til hinstu hvílu, ekki
síst gamlir sveitungar af Jökuldal.
Við Rannveig og börn okkar send-
um nánustu ættingjum hans öllum
kærar kveðjur.
Ingólfur A. Þorkelsson.
Hann afi, Þorkell Björnsson, er
dáinn, tæplega níræður að aldri og
síðustu árin, farinn að líkamlegri
heilsu. Aðeins eru rúmir 16 mánuð-
ir, frá því að amma okkar var jarð-
sett. Háöldruð kvöddu þau, en
tómarúmið sem þau skilja eftir sig,
er mikið. Minningarnar eru sveipað-
ar geislandi birtu, glaðværð, hlýju
og spaugi.
Frá því við munum fyrst eftir
okkur, var heimili þeirra hjartastað-
ur íjölskyldunnar. Þar hittumst við
frændfólkið. Þangað komu háir sem
lágir, sumir komu af því að þeir
áttu erfitt, aðrir komu til að hlæja
og spjalla og hitta skemmtilegt fólk.
Alltaf var húsfyllir af ættingjum
og vinum frá morgni til kvölds.
Ekki spilltu óþrjótandi veitingar
ömmu, og afi hefði sómt sér sem
yfirþjónn á hágæðahóteli.
Aldrei vorum við fyrir, ætíð var
tími í dagsins önn. Aðstoð við nám
ef þurfti, bók að láni vegna ritgerð-
ar, frásögur, uppörvun og hlýja.
Alltaf var hann fús til að veita okk-
ur allt sem hann átti, hvort sem
það var andlegur eða veraldlegur
auður.
Fyrstu minningar okkar um hann
afa, eru þegar við frændsystkinin
kúrðum í hans hlýju kjöltu, með
appelsínflöskur og hlustuðum hug-
fangin á sögurnar hans. Hann var
eins og ævintýrabók að hluta á,
enda fróður mjög og frásagnarmað-
ur mikill. Uppáhaldssaga okkar
systkina var sagan af þúfukerling-
unni.
Afi var mikill ærslabeltur. Hver
einustu jól fram yfir áttræðisaldur,
lék hann jólasvein á heimili okkar.
Jólin byrjuðu ekki fyrr en bankað
var á útidyrnar og inn kom jóla-
Sendiráð Sambandslýðveldisins Þýskalands vill koma á
framfæri eftirfarandi tilkynningu:
Dr. MAIMFRED WÖRIMER, framkvæmdastjóri Atlants-
hafsbandalagsins, lést 13. ágúst 1994.
Fyrir þá, sem vilja votta samúð sína, mun liggja frammi bók
í þýska sendiráðinu, Túngötu 18, mánudaginn 22. ágúst
og þriðjudaginn 23. ágúst 1994, frá 9 til 12 og 14 til 16.
sveinninn trallandi, hlaðinn pokum
og pinklum. Þó að við barnabömin
værum orðin hálffullorðin síðustu
árin sem jólasveinninn kom, var
alltaf með eftirvæntingu og ákafa
beðið eftir jólasveininum káta.
Afi, sem hefur verið rúmfastur
síðastliðin ár, missti aldrei sinn
geislandi persónuleika, fylgdist með
okkur öllum, stoltur af sínum
„gallalausu" afkomendum. Ef hann
var spurður um líðan var svarið að
hann hefði það ljómandi fínt. Hvort
honum leiddist, að vera bundinn við
rúmið og oft einn. „Nei, mér hefur
aldrei leiðst og gamalli grenja-
skyttu, leiðist ekki að kúra einni í
góðu rúmi.“ En hann saknaði ömmu
og aðspurður, sagði hann að hún
væri ekki langt undan. Nú eru þau
saman á ný.
Elsku afi okkar, þakka þér þann
tíma sem við fengum að njóta með
þér. Þakka þér fyrir allar sögurnar,
þolinmæðina, hlýjuna og góða skap-
ið. Þakka þér fyrir allt sem þú
kenndir okkur og við munum búa
að alla tíð og kenna okkar börnum.
Þakka þér fyrir að vera afi okkar.
Það er eitt boðorð sem kemur
okkur alltaf í huga þegar við minn-
umst þín.
„Það er sælla að gefa, en að
þiggja.“
Hvíldu í friði, kæri afi.
Þín Ragnhildur
og Þorkell Máni.
Góður maður er fallinn frá. Þó
að Þorkell Björnsson frá Hnefilsdal
hafi látist þann áttunda ágúst síð-
astliðinn mun hann lifa áfram í
minningu þeirra sem hann þekktu.
Afi var af miklu menningar- og
framfaraheimili og var því bæði
víðsýnn og fróður. Hann var fyrir-
mynd annarra að vitsmunum og
hjartagæsku og lét aldrei styggðar-
yrði um nokkurn mann eða skepnu
af vörum falla, enda vildi enginn
honum illt. Hann mátti ekkert aumt
sjá svo ekki yrði bætt úr. Lund
hans var ljúf og heit.
Afi hafði rriikið yndi af náttúr-
unni og lífríki hennar. Sem fjár-
bóndi þótti honum illt að sjá lömb
sín dýrbitin og varð því að snúast
til varnar. Hann lá oft á grenjum
og lærði mál lágfótu svo vel að jafn-
vel yrðlingarnir heyrðu ekki mun.
Hann lagði einnig stund á ijúpna-
veiðar og renndi fyrir fisk. Veiðarn-
ar voru hluti af lífsbaráttu hans og
var hann sannur veiðimaður sem
bar virðingu fyrir bráð sinni og
umhverfi. Afi kenndi okkur afkom-
endum sínum og okkar fólki þetta
lífsviðhorf sem við höldum í heiðri.
Hann kunni margar sögur sem
voru af ýmsum toga; þjóðsögur,
veiðisögur, gamansögur, bundið
mál og óbundið. Frásagnarmáti
hans var blæbrigðaríkur og heill-
andi. Afi hafði einstakt lag á að
flytja áheyrendur sína, stóra sem
smáa, á þær söguslóðir sem við
áttu með ljóslifandi lýsingum sínum
og glettninni sem aldrei var langt
undan. Bók hans, „Af Jökuldals-
mönnum og fleira fólki“, sem útgef-
in var árið 1981, ber þessu glöggt
vitni.
Vandfundin eru önnur hjón sem
hafa þá djúpu samhygð er ein-
kenndi Þorkel afa og Onnu ömmu.
Gott var þau heim að sækja og fór
enginn frá þeim öðruvísi en sæll
og saddur. Þau voru ákaflega óeig-
ingjörn og gjafmild. Gat svo brugð-
ið við ef einhveijum þótti eitthvað
í þeirra eigu fallegt að sá hinn sami
fengi það með sér heim. Þá dugðu
engar mótbárur því þau tóku ein-
faldlega ekkert mark á þeim. Þeim
þótti mun sælla að gefa en þiggja.
Mesta ríkidæmið í þeirra huga var
stór og hamingjusöm fjölskyldan.
Við eigum öll eftir að sakna afa
og ömmu en vitum í hjarta okkar
að þau yfirgáfu þennan heim sátt
við líf sitt. Við vorum svo lánsöm
að fá að njóta þessa öndvegisfólks
og gerir það tilveru okkar innihalds-
ríkari.
Ragnar Lárus Gunnarsson
og Ingibjörg Sveinsdóttir.
ísland hefur alið af sér margan
merkismann. Einn þeirra var afi
minn, Þorkell Björnsson sagnaþulur