Morgunblaðið - 11.11.1994, Blaðsíða 23

Morgunblaðið - 11.11.1994, Blaðsíða 23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1994 23 AÐSENDAR GREINAR haft verulegan ávinning af EES- samningnum og sá fiskur sem afl- ast hefur úr Smugunni hefur átt greiðan aðgang að Evrópumark- aðnum. Hvað saltfiskinn varðar má sérstaklega benda á að áður en gengið var til samninga um EES höfðu Norðmenn náð mjög hag- stæðum samningi við ESB þar sem þeir skiptu á takmörkuðum aðgangi að fiskimiðum fyrir 25.000 tonna kvóta af Jjurr- og blautverkuðum saltfiski. 'Islenskir saltfiskútflytj- endur benda á að með EE_S hafi þetta forskot Norðmanna á íslend- inga þurrkast út og í því felist veru- legur ávinningur. Bættur hagur neytenda Þótt samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið hafi ekki bein tolla- leg áhrif á innfluttan neysluvarning hafa þó óbein áhrif orðið nokkur til verðlækkunar fyrir íslenska neyt- endur. Það hefur aukið kaupmátt launa og átt verulegan þátt í því að verðlag hefur haldist óbreytt hér á landi frá gildistöku samningsins. Verðbólga er nú hvað minnst hér á landi í öllum vestrænum iðnríkjum eða milli 1,5 og 2,5%. Sú innlend vara sem fær einna mesta óbeina samkeppni er græn- meti og þá einkum tómatar og agúrkur. Greinilegt er á tölum að markaðurinn er orðinn mun stöð- ugri. Athyglisvert er þó að í októ- ber 1994 er komin fram 6% lækkun á grænmeti miðað við 12 mánuði. í október fyrir ári hafði grænmeti hins vegar hækkað um 20,4% miðað við 12 mánuði. Lengri innflutnings- tími og væntanleg opnun markaða og þar með harðnandi samkeppni eru þegar farin að lækka vöruverð. Vegna ákvæða EES-samningsins hafa íslenskir neytendur nú fengið m.a. löggjöf um skaðsemisábyrgð, um húsgöngusölu, um neytendalán, um ábyrgð ferðaseljenda, um ör- yggi neysluvarnings og um mark- aðsgæslu. Þá gera Neytendasam- tökin sér vonir um að samkeppni muni aukast á sviði tryggingastarf- semi og bankaþjónustu, sem bæði dragi úr tiikostnaði og leiði til frek- ari verðlækkana. Nú gilda nýjar reglur um merkingar umbúða og viðmiðunarverð. Með reglum um samhliðaviðskipti er afnuminn einkaréttur innflutningsumboða. Það hefur eins og fyrr segir aukið fijálsræði og dregið úr milliliða- kostnaði og fært vöruverð hér miklu nær markaðsverði í Evrópulöndum. Höfundur er utanríkisráðherra og formaður Alþýðuflokks. I tilefni 1 árs afmælis verslunarinnar verda allar vörur meö 20% afslætti iostudag og laugardag. ÞÓTT ENN sé ekki liðið ár frá því samn- ingurinn um Evrópska efnahagssvæðið tók’ gildi og því ekki að vænta samanburðar- talna til að meta árangur hans til neinnar fullnustu, þá má sjá mörg teikn um það að ávinningur af samningnum sé þegar farinn að skila sér í þjóðarbúið. Skýrasta dæmið er saltfiskverkunin. 16-20% tollur var felldur niður af salt- fiskflökum og 13% tollur af blautverkuðum saltfiski til aðildarlanda EES strax við gildis- töku samningsins. Fyrstu átta mán- uði árins jókst útflutningur saltfisk- flaka um 16,4% frá sama tíma í fyrra og útflutningsverðmæti jókst um 31%. Sölusamband ísl. fiskfram- leiðenda hefur ekki greitt hærra skilaverð fyrir saltfisk í þrjú ár. Á sama tíma hefur óbreytt magn af frystum flökum verið selt til Bretlands og Þýskalands frá sama tíma fyrir ári, en vegna niðurfelling- ar 18% tolla hefur verðmæti þess aukist um liðlega fimmtung. Dregið hefur úr útflutningi á ferskum (isuðum) þorski, heilum til Bretlands á þessum tíma um 6-7% en verð hins vegar hækkað um 8%. Það þýðir meðal annars að hærra verð fæst fyrir minna magn og meira er selt til fullvinnslu hér inn- anlands, sem aftur skapar enn frek- ari útflutningsverðmæti. Þetta eru nokkur dæmi, sem hægt er að skoða í fljótu bragði. Heildarskoðun á beinum efnahags- legum ávinningi til skamms tíma fæst þegar allar tölur liggja fyrir á næsta ári. Það mikilvægasta er að áhrif EES-samningsins eiga um- talsverðan þátt í þeim efnahags- bata, sem nú er að verða vart hér á landi, en þeirra áhrifa á eftir að gæta í vaxandi mæli á næstu árum. I. Skammtímaáhrif Beinn ávinningur sem þegar hef- ur hlotist af EES-samningnum er margvíslegur og nær til fjölda þátta íslensks athafnalífs, efnahags og neytendamála. Auk þess hafa ís- lendingar hlotið margháttuð rétt- indi í Evrópuríkjum; til náms, at- vinnu og þátttöku í atvinnurekstri, sem og til þess að ávaxta fé sitt með þeim hætti, sem best verður gert hvetju sinni. Island er auk þess þegar orðið fýsilegri kostur en var fyrir erlenda fjárfesta að stofna hér til atvinnu- rekstrar, sem skapar störf íslensk- um höndum. Þegar Þjóðhagsstofnun lagði mat á áhrif EES-samningsins á þjóðar- búskap íslendinga árið 1991 voru þau lauslega talin myndu samsvara 0,6-1,4% af landsframleiðslu, en það jafngildir 2,5-6 milljörðum króna á ári. Þessi áhrif voru talin myndu koma fram á nokkru ára- Jón Baldvin Hannibalsson MEG frá ABET UTANÁHÚS FYRIRLIGGJANDI bili. í minnisblaði Þjóð- hagsstofnunar segir: „Nú er það svo að áhrif samninga af þessu tagi eru ákaflega vandmet- in. Einnig er erfitt að meta eftir á hvort áætlanir voru réttar. Og ekki einfaldar það málið að skammt er frá gildistöku samn- ingsins. Ekkert hefur hins vegar enn komið fram sem bendir til að athugun Þjóðhags- stofnunar frá árinu 1991 gefi ranga mynd af efnahagslegum áhrifum EES þegar til lengri tíma er litið.“ Nærtækast er að líta til áhrifa samningsins á sölu sjávarafurða til Evrópulanda tih að skoða þetta. Nákvæmnin verður þó ekki næg vegna þess hve fjölmargir flóknir þættir eru að verki á hinum alþjóð- lega fisksölumarkaði, svo sem sveiflur í framboði og eftirspurn, breytilegir tollar, verðlagshræring- ar og tískubylgjur i neysluvenjum. Það er hins vegar samdóma mat allra helstu útflutningsfyrirtækja í sjávarútvegi og samtaka þeirra, að EES-samningurinn hafi þegar bætt stöðu þeirra og sumir telja hann þegar hafa uppfyllt ýtrustu vonir sínar. Jöfn samkeppnisstaða — lækkandi vöruverð Mörg dæmi má nefna önnur en aukinn útflutning og hærra skila- verð. Með samningnum er ísland orðið hluti af alþjóðlegu viðskipta- umhverfi þar sem litið er á íslend- inga á jafnréttisgrundvelli og úr sögunni er tortryggni eða vand- kvæði vegna umreikninga og mis- jafnra staðla. Einmitt það hefur auðveldað íslenskum fyrirtækjum markaðsstarf og gert útflutnings- vinnu alla einfaldari. Viðurkenndar heilbrigðisreglur og samræming á gæðastöðlum skapar tiltrú neytenda á erlendum mörkuðum á íslenskum varningi. Stóraukið samstarf fyrirtækja á tæknisviði og aðild að áætlunum co Þ.Þ0RGRÍMSS0N & C0 Ármúla 29 - Reykjavík - sími 38640 Avinningur EES-samningsins knýr nú íslenskan efnahagsbata og samstarfshópum hefur þegar fært íslensk fyrirtæki langt fram og skilað þeim í jafna stöðu við erlenda keppinauta á ýmsum svið- um. Árangursríkt starf SÍF í Nord Morue í Frakklandi hefði ekki skilað þessum árangri án tilkomu EES- samningsins. Mörg önnur sam- starfsverkefni hafa þegar verið undirbúin og sum eru nú í fram- kvæmd. Islenskar útflutningsgrein- ar hafa komist beint inn á Evrópu- markað með skjótari hætti en mögulegt hefði verið án EES. Ætla má að skilaverð útflutnings héðan til ESB-ríkja verði í ár 500-1.000 milljónum króna hærra en það hefði orðið, segir Jón Baldvin Hannibalsson, og bendir á, að á sama tíma hafi verð á inn- fluttum vörum til • íslenskra neytenda lækkað. Áþreifanlegustu dæmin felast eins og fyrr segir í lækkun tolla á sjávarafurðum, einkum saltfíski og ferskum fiski. Samdráttur í útflutn- ingi þessara flokka á undanförnum árum, jafnhliða nokkurri tollalækk- un ESB, veldur því að tollgreiðslur íslenskra fyrirtækja til ESB hafa lækkað á undanförnum árum. Mjög lauslegt mat á því hvaða toílar hefðu verið greiddir af útflutningi til ESB á þessu ári gæti verið 1.000-1.500 milljónir króna. íslenskur neysluvörumarkaður er á allra síðustu árum að færast nær, meðal annars vegna áhrifa af EES-samningnum, þar sem einka- sala umboðsvarnings er verulega takmörkuð, jafnvel afnumin. Það hefur m.a. leitt til stórfelldra verð- lækkana á matvöru á kostnað fram- leiðenda og milliliða en til hagsbóta fyrir íslensk heimili, þegar íslenski smásalinn getur keypt beint inn frá erlenda framleiðandanum. Það við- skiptaumhverfi sem samningurinn leiðir af sér dregur úr áhrifum milliliða en eykur áhrif neytenda og getur hækkað skilaverð til fram- leiðenda eins og gerist hér. Miðað við fyrrnefnda forsendu Þjóðhagsstofnunar má ætla að skilaverð útflutnings héðan til ESB- ríkjanna verði í ár 500 til 1.000 milljónum króna meira en það hefði orðið án EES-samningsins. Á sama tíma hefur verð innflutts varnings til íslenskra neytenda lækkað. Þess má vænta að þegar fram líða stundir muni útflutningur auk- ast af þeim vörutegundum sem mest voru tollaðar. Aukinn útflutn- ingur á söltuðum flökum til ESB á þessu ári er vísbending um það, en útflutningur á ferskum flökum til sömu landa fyrstu átta mánuði þessa árs hefur einnig aukist nokk- uð frá sama tíma í fyrra. Bætt staða gagnvart Norðmönnum Það er skylda íslenskra stjórn- valda að reyna til hins ýtrasta að tryggja fyrirtækjum í útflutningi sjávarafurða sem besta samkeppn- isstöðu hveiju sinni. Helstu keppi- nautar íslendinga á sjávarútvegs- sviðinu eru Norðmenn. Þar hefur umræðuna borið lengra og þar snýst hún um þessar mundir m.a. um fullt tollfrelsi með aðild að ESB og aðgangi að styrkjakerfi sam- bandsins. Hjá norskum fyrirtækjum í út- flutningi sjávarfangs er gildi EES- samningsins ekki vefengt en með honum unnu Norðmenn upp það forskot sem íslendingar fengu á sínum tíma með tvíhliða samning- um, svonefndri „bókun 6“. Ef Is- lendingar byggju enn við bókun 6 en Norðmenn við EES-samninginn, þá stæðu þeir okkur feti framar í samkeppnisstöðu. Til skamms tíma litið liggur ljóst fyrir að saltfiskútflytjendur hafa

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.