Morgunblaðið - 08.10.1995, Blaðsíða 30

<
Ljósmynd: Vignir
HÖFÐABORG við Borgartún árið 1942.
Horfnir timar
i Höföaborg
NOKKRIR veislugestir. F.v. Sigríður Eyrún Guðjónsdóttir, Sólveig Guðjónsdóttir, Borghildur Guðjóns-
dóttir, Ingibjörg Harðardóttir, Einar Gunnarsson, Gerður Benediktsdóttir, Sæmundur Pálsson,
Dabjört Flórentsdóttir, Soffía H. Bjarnleifsdóttir og Hilmar N. Þorleifsson.
VIÐ HVASSAHRAUN stendur þetta einmanalega hús sem eitt
sinn var Höfðaborg nr. 1 og 2 og helmingur af íbúð nr. 3. Öll
hin húsin hafa verið rifin.
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
Eitt laugardagskvöld fyrir
skömmu var ég stödd í
anddyri Hótels Sögu.
Prúðbúið fólk var sem
óðast að þyrpast að. „Hæ, er þetta
ekki Hilmar."
„Sæl, elsku vinan, langt síðan ég
hef séð þig.“
„Svakalega er gaman að hitta
ykkur.“
Lóa mín, þú ert eins og í gamla
daga.“
Fólkið beygir sig niður til þess
að skrifa í gestabók eftir að hafa
keypt sér miða inn á skemmtikvöld-
ið sem í hönd fer. Allur bragur þessa
mannfagnaðar ber yfír sér svip átt-
hagamóts og ekki að ófyrirsynju.
Gamlir íbúar hins horfna verka-
mannahverfis Höfðaborgar í Reykja-
vík eru þarna að halda fagnað sinni.
Þeir hittust raunar síðast 17. mars
sl. eftir langan aðskilnað. Það eru
„krakkarnir" úr Höfðaborginni sem
standa fyrir þessari skemmtun nú.
Það eru André Bachmann og
Gleðigjafarnir sem sjá um fjörið á
þessari Höfðaborgarskemmtun.
André er einn úr hópi „krakkanna"
úr Höfðaborginni. „Ég flutti í Höfða-
borgina fimm ára gamall, fyrir 41
ári,“ segir André þegar mér hafði
tekist að draga hann afsíðis í hljóm-
sveitarpásu. „Pabbi vann hjá Stræt-
isvögnum Reykjavíkur. Við bjuggum
í Höfðaborg 11, fimm börn og pabbi
og mamma. Þetta var mjög þröngt
húsnæði fyrir sjö manna fjölskyldu.
Við systkinin sváfum í kojum með-
fram veggnum og svo var rúm í
miðjunni, öll systkinin í einu her-
bergi.“
Það er létt yfir Andra þegar hann
riflar upp endurminningamar úr
Höfðaborginni. „Mér fannst æðis-
lega gaman að búa þar,“ segir hann.
„Það var ekki nein sérstök fátækt á
fólki þama og flestallir sem áttu
heima þar hafa spjarað sig. Þarna
kynntist maður lífsgleði og lærði að
berjast. Mér er eftirminnilegt hvað
við lékum okkur mikið krakkarnir.
Við vorum í kýló og yfir og í íþrótt-
um hjá Armanni og Fram. Ég fór
að fíkta við að spila á gítar í Höfða-
borginni. Maður sem átti heima þar
og hét Garðar Karlsson kenndi mér
fyrstu gítargripin þegar ég var níu
ára gamall. Nú spila ég ekki á gítar
heldur er með hljómsveitina Gleði-
gjafa og svo keyri ég strætó, feta
þar í fótspor föður míns.“
Þeir Sæmundur Pálsson (Sæmi
rokk) og Jóhannes Bachmann sýndu
báðir þetta kvöld rock’n’roll-dans,
dansfélagi þeirra var Rósa Jónsdótt-
ir danskennari. Jóhannes Bachmann
er bróðir Andra Bachmann. „Jó-
hannes er fæddur í inni í stofu í
Höfðaborginni. Þegar að fæðingunni
kom var ég beðinn að hlaupa út og
sækja konu sem Munda var kölluð.
Hún átti að hjálpa mömmu í sængur-
legunni,” segir André. Hann rifjar
líka upp viðskipti sín við kaupmenn-
ina í hverfmu. „Við krak-karnir feng-
um oft að aðstoða í búðinni sém hét
Þróttur, fyrst hjá Hermanni Krist-
jánssyni, seinna Jóni Þórðarsyni og
enn seinna Jóni Júlíussyni. Þeir voru
hver á eftir öðrum með búðina. Ég
var að vigta í poka rúsínur og fleira
og fékk borgað með kók og prins
póló,“ segir André. „Mér fínnst frá-
bært að þessi skemmtun varð að
veruleika," bætir hann við.
Það voru margir auk André Bach-
mann sem lögðu því lið að gamlir
íbúar Höfðaborgarinnar gætu hist
þetta kvöld á Hótel Sögu. Sæmund-
ur Pálsson veislustjóri, Guðmundur
Bjarnleifsson, og systurnar Borg-
hildur og Dagbjört Flórentsdætur
létu ekki sitt eftir liggja í undirbún-
ingnum og Vilhelmína Ragnarsdóttir
undirbjó ásamt fleirum fyrra mót
Höfðaborgaríbúanna.„Það voru um
300 manns sem keyptu sig inn á
skemmtunina á Hótel Sögu og dans-
inn dunaði þar til klukkan að verða
fjögur um nóttina. André fékk sig
ekki til að hætta enda voru margir
enn í miklu dansstuði klukkan þijú,“
segir Borghildur þegar ég hitti fyrr-
nefnt fólk daginn eftir heima hjá
Sæmundi Pálssyni til þess að heyra
þau rifja upp gamla daga í Höfða-
borginni. „Höfðaborgin dró nafn sitt
af Höfða, hinu myndarlega húsi sem
í okkar minningu var aldrei kallað
annað en Konsúlatið, þar hafði
breski sendiherrann aðsetur á stríðs-
árunum og nokkurn tíma þar á eft-
ir. Seinna stóð húsið autt lengi og
þá áttum við krakkarnir margar
ferðir þangað á daginn. A kvöldin
þorðum við ekki að vera þar vegna
þess að við trúðum því að þar væru
draugar. Seinna áttaði ég mig á að
umgangur sem við heyrðum var
ekki af völdum drauga heldur róna.
Alls kyns útigangsmenn komu sér
fyrir í Höfða á nóttunni," segir Borg-
hildur. „Ég klifraði einu sinni upp í
mastrið við Höfða, manaður af félög-
unum,“ segir Sæmundur. „Þegar ég
var kominn upp hvein allt í einu
skot rétt við eyrað á mér og fór í
stólpa sem ég sat við. Ég var ofsa-
hræddur. Það var bifreiðastjóri
sendiherrans, sem gætti hússins,
sem skaut að mér með rifli og
öskraði um leið eitthvað á ensku.
Ég var ekki höndum seinni að koma
mér niður en hann náði mér þegar
niður kom og snéri upp á eyrað á
mér. Þetta var mikil lífsreynsla þótt
maður slyppi með skrekkinn."
Talið berst að stríðinu. *„Ég og
tvíburabróðir minn, Magnús, vorum
í Iok árs 1946 lokaðir einu sinni inni
í skotvarnarbyrgi sem var fyrir neð-
an Höfða,“ segir Sæmundur. „Þetta
var jarðhús með rimlum fyrir glugg-
unum, við kölluðum þetta vígi. Gunni
með bláu húfuna, sem kallaður var,
og fleiri strákar bundu okkur og
lokuðu okkur þarna inni í heilan
sólarhring og það var verið að leita
að okkur á meðan. Við lentum í
ýmsu tvíburarnir. Einu sinni vorum
við t.d. nærri drukknaðir á kajak sem
við smíðuðum okkir sjálfir. Við ætl-
uðum að heimsækja elsta bróður
okkar vestur í Helgafellssveit. Þetta
var á stríðsárunum. Farkosturinn
var með seglum en því miður tjör-
guðum við hann ekki. Smátt og
smátt fór að seytla vatn inn í bátinn
og þegar við vorum komnir þó nokk-
uð langt út á sundið vorum við að
sökkva. Þá komu hermenn og björg-
uðu okkur. Við tókum þátt í mörgum
svaðilförunum bræðurnir á þessum
árum. Ekki síst voru bardagarnir
við strákana á Skúlagötunni háska-
samlegir. Einu sinni vorum við að
skylmast uppi á þaki og runnum í
miðjum bardaga niður af þakinu,
Karl og Olgeir Einarssynir, sem nú
eru báðir látnir, fóru einnig niður
af þakinu, annar fékk í bakið en
hinn fótbrotnaði. Þetta voru eigin-
lega mannskæðir bardagar."
í dag er Sæmundur lögregluvarð-
stjóri. „Ég á miklu betra með að
skilja krakka sem eru með prakkara-
strik vegna alls þess sem upp á kom
í Höfðaborginni. Maður hugsar þá
til baka og minnist þess að maður
var ekki fullkominn." Við þessi orð
Sæmundar reka félagar hans upp
skellihlátur. „Sæmundur var senni-
lega einn sá allra uppátektasamasti
í krakkahópnum, og er þá mikið
sagt,“ segir Guðmundur sem í æsku
sinni leit mjög upp til Sæma, sem
hann kallar, enda sá síðamefndi
nokkuð eldri í tilveruhettunni.
Talið beinist aftur að hernum.
„Maður var alltaf að flækjast
í kringum Defensorskampinn, þar
sem nú er Vöruflutningamiðstöðin.
„Please give me gam-gam“, sagði
maður við hermennina. Við voram
ekki gömul krakkarnir þegar við
lærðum að segja það,“ segir Borg-
hildur. „Maður var alltaf svangur á
þessum áram. Hermennirnir gáfu
okkur oft ristaðar brauðsneiðar með
marmelaði og sultu. Þeir vora svo
góðir við okkur þessir menn og hjá
þeim Iærði maður heilmikið í ensku,“
segir Sæmundur.
„Krökkunum" úr Höfðaborginni
sem sitja hér með mér ber saman
um að þau hafi haft geysimikið at-
hafnasvæði til leikja sinna. „Það var
líka svo margt að gerast í kringum
okkur, það var meira að segja
breiddur út saltfiskur út á Kirkju-
sandi. Við vorum alltaf úti að leika
okkur. Það var svo þröngt innandyra
að við urðum að vera úti. Þetta sam-
einaði krakkahópinn og varð til þess
að við vorum mikið í alls kyns fjöl-
mennum útileikjum, einkum var
kýlóbolti vinsæll. Það var óskaplega
gaman fyrir krakkana að eiga heima
í Höfðaborginni,” segir Sæmundur.
En tilveran hlýtur að hafa litið
öðruvísi út fyrir hina fullorðnu. A
þeim árum sem Höfðaborgin var
byggð var mikil húsnæðisekla í
Reykjavík. Mjög margt fólk utan af
landi flutti þá í bæinn og það þótti
ekki tiltökumál þá að búa þröngt.
„Ég man vel þegar verið var að
byggja Höfðaborgina. Við strákarnir
fórum oft með pabba og mömmu til
þess að fylgjast með hvernig fram-
kvæmdum miðaði, við vorum svo
óþolinmóð að geta flutt,“ segir Sæ-
mundur. Þau era sammála um að
fólkið í Höfðaborginni hafi ekki ver-
ið neitt sérstaklega fátækt.....En
þetta var verkafólk, það hefur aldrei
átt neina aura,“ segir Guðmundur.
„Líklega höfum við samt verið fá-