Morgunblaðið - 19.11.1995, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. NÓVEMBER 1995 17
JÓLAHÓF á vegum þýzka nazistaflokksins í kjallara ræðismanns-
bústaðarins við Túngötu 1939. Gerlach ræðismaður við borðs-
endann. „Maðurinn í svarta frakkanum", sem bankaði upp hjá
ræðismanninum hernámsnóttina, er nafngreindur í bókinni.
HERMANN Jónasson forsætisráðherra var vændur um að vera heldur hliðhollur Þjóðverjum, en
Bretar töldu hann sér vinsamlegan. Hér er Hermann, annar f. h. fremst, í samdrykkju í brezka
ræðismannsbústaðnum í Höfða. Lengst til hægri er John C. Bowering aðalræðismaður, en efst til
vinstri er Thor Thors, þá Stefán Þorvarðsson, Sigurður B. Sigurðsson og Hallgrímur Fr. Hallgrímsson.
FYRIRLIÐAR lögreglunnar í Reykjavík á skotæfingu á Lyngdalsheiði. Lögreglan var búin undir að
kljást við hjálparmenn þýzka hersins í Reykjavík. Erlingur Pálsson yfirlögregluþjónn (með hvíta
húfu) stjórnar æfingunni.
vetja á skipaflotann, en það var hin
eilífa martröð íslenzkra ráðamanna.
Skrif Þjóðviljans komu ríkisstjórn-
inni í mesta vanda gagnvart Þjóð-
veijum. Þeir hertu á hótunum sínum
við Islendinga og notfærðu sér
óspart skrif sósíalista til að herða
að íslenzkum stjórnvöldum.
Framhaldið af þessari sögu er
andspyrna Sósíalistaflokksins gegn
Bretum eftir 'að þeir stigu á land,
en það er kapítuli í næsta bindi verks
míns.“
Fundur Gunnars
Gunnarssonar með Hitler
Þór hefur við rannsóknir sínar
komizt yfir ýmis gögn, sem sýna
afstöðu þjóðþekktra persóna til
stríðsaðila í upphafi stytjaldarinnar.
Þeirra á meðal er Gunnar Gunnars-
son rithöfundur, sem er þess vafa-
sama heiðurs aðnjótandi að hafa
verið eini íslendingurinn, sem hitti
Hitler að máli svo vitað sé. Veturinn
1940 fór Gunnar í fyrirlestraferð um
Þýzkaland í boði Norræna félagsins
þýzka, sem var undir stjórn Nazista-
flokksins.
„Það hafa verið uppi alls konar
hugmyndir um ferð Gunnars og
hann verið mjög gagnrýndur fyrir
hana, bæði hér heima og í Dan-
mörku,“ segir Þór. „Orðrómur sagði
að hann hefði verið að ræða við
Hitler um að verða landstjóri á ís-
landi ef Þjóðvetjar tækju landið.
Þetta er hins vegar mesta firra.
Gunnar fór til Þýzkalands í alveg
sérstökum erindagjörðum: að fá
Þjóðvetja - og þá æðstu menn
Þýzkalands - til að veita Finnum lið
gegn Rússum í vetrarstríðinu. Þetta
kemur meðal annars fram í dagbók
Jóseps Goebbels, sem lenti í orða-
sennu við Gunnar vegna Finnlands-
málsins. .
Þegar að fundinum með Hitler
kom, var hins vegar búið að semja
um frið milli Stalíns og Finna. Fund-
urinn snerist því um allt önnur mál
en Finnlandsstríðið. Það, sem er
kannski merkilegast við fundinn, er
að Hitler gaf Gunnari eins konar
bendingu um að hætta steðjaði að
Norðurlöndum. Að minnsta kosti
skildi Gunnar ummæli hans á þá
leið og vildi hraða för sinni heim,
en frá því hafði Hitler ráðið honum.
Um tíma, á meðan Gunnar komst
ekki úr landi, virðist hann hafa talið
sig nokkurs konar fanga Hitlers.
Loks slapp hann heim frá Þýzka-
landi eftir krókaleið."
Hvað tónskáldið Jón Leifs varðar,
segist Þór hins vegar telja að höf-
undar kvikmyndarinnar Tár úr steini
hafí ekki lýst alls kostar rétt sam-
skiptum Jóns við nazista og afstöðu
hans til þeirra. „Skoðanir Jóns eins
og Gunnars Gunnarssonar fóru að
nokkru saman við nazismann. Jón
var óðfús að eiga samstarf við Þjóð-
veija, en þeir voru hins vegar afar
tortryggnir á hann vegna þess að
hann var kvæntur gyðingi. Það stóð
þess vegna á þeim að taka í útrétta
hönd hans. Ég tel að ekki sé hægt
að útskýra afstöðu hans að öllu leyti
með því að vísa til metnaðar hans
sem listamanns.“
Nazisti í ræðis-
mannsskrifstofu Breta
Það hefur vakið athygli, sem
greint hefur verið frá, að í bók Þórs
er upplýst að njósnari Þjóðveija í
brezku ræðismannsskrifstofunni
hafi gért Gerlach ræðismanni við-
vart um að innrás Breta væri yfirvof-
andi. Þór segir að það sé bezt að
nafnið bíði birtingar bókarinnar.
„Þjóðveijar náðu sambandi við mann
í brezku ræðismannsskrifstofunni.
Hann hafði gerzt nazisti eftir langa
dvöl í Hamborg og kom upplýsingum
til Þjóðveija. Heimildarmaður minn,
Schulze-Stentorp, hafði raunar milli-
göngu um það, hann tók við upplýs-
ingunum frá manninum og bar til
Gerlachs. Schulze-Stentorp segir að
daginn fyrir hernámið hafi njósnar-
inn greint frá því að ákveðið hefði
verið að hernema ísland og brezkur
her væri á leiðinni til landsins.
Gerlach trúði ekki fyllilega þessum
upplýsingum. Það, sem villti um
fyrir honum, var að bærinn var
fullur af orðrómi um væntanlegt
hernám.
Þegar þar kom að brezki ræðis-
maðurinn kallaði á starfsmenn ræð-
ismannsskrifstofunnar og nokkra
Breta, sem hér voru búsettir, til að
undirbúa með sér aðstoð við her-
námsliðið, gætti hann þess að- þeir
gætu ekki komið neinum upplýsing-
um út úr Höfða, sem var þá ræðis-
mannsbústaður Breta. Jafnvel þótt
njósnarinn hafi eflaust gjarnan viljað
koma upplýsingunum úr Höfða nótt-
ina fyrir hernámið hafði hann ekki
tök á því.“
ÞANNIG
VIRKAR
TÖLVAN
RON WHITE
Þannig virkar tölvan
er skemmtileg leið til
að kynnast tölvunni og
framar öllum í sinni röð.
Alfred Poor, PC Magazine
Sláandi... fræðandi... auðskilin.
L.R. Shannon, The New York Times
Hnökralaus samsetning texta og
mynda gera flókna eðlisfræði
einkatölvunnar eins sjálfsagða
og þyngdarlögmálið.
Larry Blasko, The Associa
Bé'/. vg geisladj/l'uti Piktóm