Morgunblaðið - 12.09.1997, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
OLAFUR STEINAR
VALDIMARSSON
+ Ólafur Steinar
Valdimarsson
fæddist í Reykjavík
11. ágúst 1931.
Hann lést á heimili
sínu 4. september
siðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Ki-istín Ól-
afsdóttir, klæð-
skeri, f. 6.1. 1891, á
Efstu-Grund í V-
Eyjafjallahreppi,
> Rangárvallasýslu,
d. 2.3. 1979, og
Valdimar Albert
Jónsson, verkamað-
ur, f. 1.3. 1897, í Þverárhlíð,
Mýrasýslu, d. 14.4. 1964. Ólafu-
ar Steinar átti einn bróður,
Axel, sem var öryrki, f. 15.4.
1935, d. 1996.
Ólafur Steinar giftist 12.12.
1953 eftirlifandi eiginkonu sinni
Fjólu Magnúsdóttur, antikkaup-
manni, f. 19.9. 1934. Foreldrar
maka: Ingveldur Jóhannsdóttir,
húsmóðir, f. 4.10. 1891, d. 1986,
og Magnús Guðmundsson, bóndi
og sjómaður, f. 20.9. 1870, d.
1960. Fjóla og Ólafur Steinar
^ eignuðust fjögur börn: 1) Magn-
ús, framkvæmdastjóri hjá
EFTA, f. 18.2. 1954. Kvæntur
Steinunni Harðardóttur, líf-
fræðingi, börn þeirra eru: Fjóla
Kristín, f. 9.9. 1987, og Hörður
Páll, f. 3.1. 1992. 2) Kristín, rit-
sljóri á rás 2, f. 20.11. 1956.
Gift dr. Gesti Guðmundssyni,
félagsfræðingi, börn þeirra eru:
Ólafur Steinar, f. 13.8. 1989, og
Ég hef engum kynnst jafn ríkum
af fjórri lífsorku og Ólafi Steinari
Valdimarssyni. Hann var ötull emb-
ættismaður með mikla ábyrgð, en
um leið hamhleypa til ótrúlegustu
verklegra starfa, húmaisti með
breiða þekkingu, traustur og mikill
félagi sinna nánustu, maður sem
kunni að njóta lífsins - og stór sál.
Ólafur Steinar kom af verka-
mannaheimili, en þegar miklir náms-
hæfileikar hans komu í ljós strax í
barnaskóla, var ákveðið að styðja
hann til náms. Enda hafði fjölskylda
hans enga minnimáttarkennd, held-
ur var til þess tekið að fólkið hans
bar sig eins og höfðingjar og móður-
fjölskylda hans hafði m.a. þann sið
að fara einu sinni á ári saman spari-
^ búin á fínustu matsölustaði borgar-
innar. Faðir Ólafs Steinars hafði
lært ensku og móðirin var klæðskeri
að iðn, en helgaði sig þó heimilinu,
og réð þar miklu, að yngri sonur
hennar, Axel, varð fatlaður og krafð-
ist mikillar umönnunar. Heimilis-
bragurinn mótaðist af því að faðirinn
var strangur, en réttsýnn, og móðir-
in hlý og djúpvitur.
Ólafur Steinar stóðst inntökupróf
í Menntaskólann í Reykjavík 1945,
en til að létta undir vann Ólafur
Steinar langan vinnudag við erfiðis-
vinnu öll sumur frá bamsaldri. Bekkj-
arfélagar hans minnast „Steina" sem
trausts félaga, mikils námsmanns og
húmorista, en samt veit ég að það
var ekki alltaf auðvelt að koma frá
■'A'erkamannaheimili inn á þetta höfuð-
ból yfirstéttarinnar í landinu.
Ólafur Steinar varð einn hinna
efstu á stúdentsprófi og fékk þar
með „stóra styrkinn", námsstyrk í
fjögur ár. Hann var bókhneigður og
mikill íslenskumaður og velti því nor-
rænum fræðum fyrir sér, en afréð
að sameina praktísk sjónarmið og
vísindalegan áhuga og hóf því nám
í hagfræði við Óslóarháskóla. Þegar
Ólafur Steinar var að fara til Óslóar
annað árið, hitti hann á förnum vegi
stúlku sem hann hafði stundum hitt
^hjá skyldfólki sínu, og tókst að yfir-
vinna feimnina og stinga upp á því
að hún færi með frænku hans til að
vinna í Ósló. Fjóla Magnúsdóttir fór
að þessu ráði, og þau hittist oft þann
veturinn. þó aldrei á þriðjudagskvöld-
um en þá var hann upptekinn við
leyndardómsfulla iðju. Reyndar var
hann þá í danstímum, eins og Fjóla
^ komst að síðla vetrar þegar hann
taldi sig fullmenntaðan og bauð henni
Anna Karólína, f.
21.7. 1991. 3) Stein-
unn, leikkona, f.
25.1. 1962, en barn
hennar með Jakobi
Bjarnari Grétars-
syni, fyrrum sam-
býlismanni er
Nanna Elísa, f. 21.9.
1990. 4) Ingi Þór,
læknanemi, f. 19.10.
1968. Sambýliskona
hans er Linda As-
geirsdóttir, leiklist-
arnemi.
Ólafur Steinar
Yaldimarsson lauk
stúdentsprófi frá MR.1951 og
cand. oecon.-prófi frá HÍ 1957.
Hann var fulltrúi hjá Seðlabanka
íslands 1957-66, deildarstjóri í
samgöngu- og iðnaðarráðuneyt-
inu 1967-70, og skrifstofustjóri
í samgönguráðuneytinu
1970-83. Ráðuneytisstjóri sam-
gönguráðuneytisins 1983-94.
Onnur störf: í sljórn Sambands
íslenskra bankamanna 1961-63.
Framkvæmdastjóri Bandalags
háskólamanna 1963-70. For-
maður Skákklúbbs Reykjavíkur
1982-84, varaformaður Ferða-
málaráðs 1980-88. formaður
Norrænu embættismannanefnd-
arinnar um umferðarmál
1990-92, og sat í fjölmörgum
nefndum um samgöngumál.
Ólafur Steinar og Fjóla bjuggu
frá 1980 á Laufásvegi 57.
Útför Ólafs Steinars verður
gerð frá Dómkirkjunni í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
upp. Þau trúlofuðu sig á þjóðhátíðar-
degi Norðmanna 17. maí 1953 og
giftu sig 12. desember sama ár. Son-
urinn Magnús fæddist í febrúar 1954,
og um haustið sáu þau hjónin enga
leið til að fá húsnæði og sjá fyrir sér
1 Ósló, svo að Ólafur Steinar brá á
það ráð að ljúka námi í viðskipta-
fræði við Háskóla Islands, sem hann
gerði í janúar 1957.
Fyrsta áratuginn eftir námslok
vann Ólafur Steinar í Landsbanka
og Seðlabanka, en haustið 1966
hafði Brynjólfur Ingólfsson, ráðu-
neytisstjóri í iðnaðar- og samgöngu-
ráðuneytinu, samband við hann og
bauð honum vinnu. Brynjólfur hafði
séð til vinnubragða Ölafs Steinars
og sagðist vanta svona „nagla“ í
ráðuneytið. Þar með hófst gifturíkt
samstarf þeirra, Ólafur Steinar
fylgdi Brynjólfi í samgönguráðu-
neytið, þegar iðnaðarráðuneytið var
skilið frá 1970 og var hans hægri
hönd í rúman áratug. Ólafur Steinar
var síðan skipaður ráðuneytisstjóri
þegar Brynjólfur lét af störfum, og
gegndi því starfi í rúman áratug.
Aðrir þekkja betur embættisstörf
Ólafs Steinars, en það fór ekki fram
hjá neinum, að einstaklega góður
starfsandi réð ríkjum í samgöngu-
ráðuneytinu undir stjórn hans. Þegar
hann hóf embættisferil sinn, voru
langflestir kollegar ráðnir í gegnum
pólitísk sambönd og_ eyrnamerktir
ákveðnum flokkum. Ólafur Steinar
var hins vegar ávallt óflokksbundinn
- og sagði ekki einu sinni sínum
nánustu hvernig hann ráðstafaði
atkvæði sínu hveiju sinni. Það var
grundvallarviðhorf hans að stjórn-
sýslan ætti að vera óháð þeim sér-
sjónarmiðum, sem tekið hafa sér
bólfestu í stjórnmálaflokkum, og
stjórnsýslustörf ekki pólitískir bitl-
ingar. Framgangur hans til æðstu
metorða í stjórnarráðinu var engan
veginn sjálfsagður í hinu sikileyska
samfélagi íslands, en til marks um
að ekki varð fram hjá honum geng-
ið og jafnframt að grundvallarsjón-
armið hans áttu um skeið vaxandi
fylgi að fagna. Illu heilli blása nú
sterkir vindar gegn þeirri þróun.
Þótt Ólafur Steinar væri kapp-
samur í starfi, átti fjölskyldan hug
hans. Það var einstakt að kynnast
ástríku og samlyndu hjónabandi
þeirra Ólafs Steinars og Fjólu. A
meðan börnin voru ung, fór fjöl-
skyldan í tjaldferðalög nánast um
hveija helgi yfir sumarið, og þegar
börnin fóru til náms í útlöndum,
voru foreldrarnir tíðir gestir. Fjóla
og Steinar fóru alltaf saman á
mannamót, og hún fylgdi honum
eins oft og hún gat á embættis-
mannafundi til útlanda.
Samheldni þeirra hjóna naut sín
við verklegar framkvæmdir. Þau
gerðu upp hveija íbúðina á fætur
annarri af miklu harðfylgi. Þau
smíðuðu, múruðu, flísalögðu, dúk-
lögðu og máluðu, og Ólafur Steinar
braut niður steinveggi og stækkaði
dyraop með sleggju einni, þar sem
aðrir hefðu kallað að steinsögunar-
menn. Þótt oft væri unnið fram á
nætur, bitnaði það aldrei á Búnað-
arbankanum eða samgönguráðu-
neytinu. Það var ævintýri líkast að
kynnast þessari starfsorku, en jafn-
framt fundu þau hjón sér tíma til
að fylgjast með menningarlífi og
ólíkum sviðum þjóðmála.
Börn þeirra hjóna taka líka til
þess að Ólafur Steinar og Fjóla
fundu sér alltaf tíma til að vera tvö
saman. Á 7. áratugnum var hann
lengst af framkvæmdastjóri BHM í
aukavinnu fram á kvöld, en samein-
aði sparsemi fyrir hönd samtakanna
og samverustund með Fjólu á þann
hátt að þau keyrðu sjálf út póstinn.
Eftir smákrók út í Örfirisey eða upp
á Öskjuhlíð komu þau sæl með úfið
hár heim til barnanna. Eftir að börn-
in stofnuðu sjálf sín heimili, þurftu
hjónin ekki lengur að stela sínum
einkastundum, en voru jafnframt í
stöðugu sambandi við börn og barna-
börn. Símhringingar tíðar og litið
skyndilega inn ef laus stund gafst.
Fjölskylduhátíðirnar á Laufásvegin-
um urðu margar, bæði af margvís-
legu tilefni og án þess. Fjöiskyldan
er ekki nema rúm tylft en krafturinn
er á við hundrað og mikil orku-
sprenging þegar allir hittast.
Fyrir áratug fóru ýmsir gamlir
draumar að rætast. Barnabörnin
komu hvert af öðru og öllum var
þeim fylgt vel eftir. Fjóla fór úr
starfsöryggi _ bankans og stofnaði
Antikhúsið. Ólafur Steinar var með
henni í því eins og öðru, og skömmu
síðar komu þau sér upp sumarbústað
í Danmörku, skammt frá Drageyri
þar sem Halldór Laxness segir Ólaf
helga Noregskonung vaka yfir öllum
Islendingum. Þar varð vettvangur
nýrra framkvæmda, en líka slökun-
arstaður. Þar var dásamlegt að sitja
með Ólafi Steinari á bekk, horfa
yfir Eyrarsundið og kryfja hin ýmsu
málefni eða þegja saman. Þótt Nor-
egur hafi upphaflega myndað dyr
þeirra hjóna til Norðurlanda, dróg-
ust þau smám saman að öllu því sem
danskt er. Ólafur Steinar hafði næmt
auga fyrir öllu mannlífi, og honum
leið vel í dönskum afbrigðum þess,
' um leið og honum fannst mörg þeirra
afskaplega spaugileg. Hann átti t.d.
auðvelt með að sjá heiminn í gegnum
svipuð sjóngler og höfundurinn Dan
Turéll, sem oft var lesinn í Drager.
Ólafur Steinar hafði ákveðið að
draga sig í hlé sem embættismaður
á meðan hann væri i fullu fjöri og
deila næstu árum á milli sælureitsins
í Drageyri, fjölskyldunnar heima og
Antikhúss Fjólu. Þá komu ótíðindin.
Hann greindist með krabbamein
vorið 1993, fór í skurðaðgerð og
harðskeytta eftirmeðferð, og marg-
háttaðir fylgikvillar reiddu honum
þung högg á næstu árum. í mínum
huga var barátta Ólafs Steinar við
dauðann falleg. Ekki þannig að skilja
að hann hafi stöðugt bitið á jaxlinn
og leikið hetju. Stundum var vanlíð-
anin yfirþyrmandi, en alltaf kom lífs-
viljinn aftur. Á erfiðum stundum
lyfti hann sér og umhverfinu upp
með svörtum húmor, en þegar betur
stóð á, tók hann fullan þátt í lífi
fjölskyldu sinnar, gladdist, ræddi
framtíðina og lagði sitt af mörkum
í daglegu amstri. Um leið og tilfinn-
ingar hans sveifluðust til og frá í
dauðastríðinu, var hann alger
„nagli" í baráttunni við dauðann,
reif sig hvað eftir annað upp úr rúm-
inu með hörku og reyndi að ná þreki.
Hann varð aldrei sjálfhverfur, heldur
alltaf tilbúinn að hlusta á börn sín
og ráðleggja þeim, og allt til hinstu
stundar hafði hann unun af samvist-
um við barnabörnin. Ólafur Steinar
var alltaf gjöfull í mannlegum sam-
skiptum, en gjafirnar fengu nýja
vídd og aukna dýpt þessi síðustu
misseri. Sumarhúsið í Drageyri öðl-
aðist nýja merkingu, en þangað fór
Ólafur Steinar hvenær sem færi
gafst, oft veikur og máttfarinn en
sneri jafnan brattari heim.
í vor varð ljóst að tíminn var orð-
inn naumur. Ólafur Steinar bað þá
börnin sín að breyta ekki sumarleyf-
isáætlunum sín vegna, og það stóð
á endum: daginn sem síðasta barnið
kom úr sumarfríinu, neytti hann síð-
ustu krafta til að tala við íjölskyld-
una og þrem dögum síðar var hann
allur.
Fjölskyldan hélt öll þétt um hönd
Ólafs Steinars síðasta spölinn, og
orkustraumanir fóru í báðar áttir.
Þá var ómetanlegt það sálufélag sem
hann hlaut af Sigurlaugi Þorkels-
syni, og fyrir hönd aðstandenda vil
ég færa honum og konu hans, Höllu
Skjaldberg, þakkir fyrir vináttuna
og tryggðina, sem og Sigurði Björns-
syni, lækni, starfsfólki heimahlynn-
ingar Krabbameinsfélagsins og öðru
hjúkrunarfólki, sem átti ríkan þátt
í því að gera síðustu ár að svo miklu
fleiru en þjáningargöngu.
Stærstu þakkirnar vil ég þó færa
Ólafi Steinari sjálfum fyrir vináttu-
ríka samfylgd. Bara að hún hefði
orðið iengri.
Gestur Guðmundsson.
í dag er kvaddur hinstu kveðju
Ólafur Steinar Valdimarsson fyrr-
verandi ráðuneytisstjóri í samgöngu-
ráðuneytinu. Síðastliðin fjögur ár
háði hann erfiða og vægðarlausa
baráttu við þann vágest sem æ fleiri
samferðarmenn okkar þurfa að lúta
í lægra haldi fyrir, langt um aldur
fram.
Ólafur Steinar helgaði meginhluta
starfsævinnar störfum í þágu samfé-
lagsins í samgönguráðuneytinu, en
þar starfaði hann í rúm tuttugu og
sjö ár þar til hann lét af störfum
vegna veikinda haustið 1994. Síð-
ustu tíu árin gegndi hann starfi
ráðuneytisstjóra en áður hafði hann
um langt árabil verið staðgengill
ráðuneytisstjóra. Á þessum vett-
vangi lágu leiðir okkar Ólafs Stein-
ars fyrst saman í lok áttunda áratug-
arins. Nokkru síðar eða eftir að Ólaf-
ur Steinar tók við starfi ráðuneytis-
stjóra skipuðust mál þannig að hann
varð um árabil einn af nánustu sam-
starfsmönnum mínum í málum sem
lutu að öryggismálum skipa og sjó-
farenda. Mér varð það fljótlega ljóst
að Ólafur Steinar hafði mikinn
áhuga á því að efla öryggi íslenskra
sjómanna og að hann lagði sig allan
fram um að styrkja stöðu þess mála-
flokks í samgönguráðuneytinu.
Mér eru sérstaklega ofarlega í
huga ýmsar aðgerðir sem ráðuneytið
beitti sér fyrir í framhaldi af álits-
gerð þingmannanefndar sem þáver-
andi samgönguráðherra, Matthías
Bjarnason, skipaði í kjölfar hörmu-
legra sjóslysa hér við land árið 1984.
Það kom í hlut Ólafs Steinars sem
ráðuneytisstjóra að stýra vinnu við
að koma til framkvæmda þeim fjöl-
mörgu tillögum sem frá nefndinni
komu og hann átti jafnframt stóran
þátt í því hversu vel tókst til um
margt af því sem þá var gert. Með-
al þess má nefna að þá var lagður
traustur grunnur að starfsemi Slysa-
varnarskóla sjómanna, en starfsemi
skólans er tvímælalaust með því
merkasta sem gert hefur verið í ör-
yggismálum sjómanna á síðustu
árum.
Ólafur Steinar átti einnig stóran
þátt í því að komið var á formlegu
samstarfi stjórnvalda og hagsmuna-
aðila í fiskveiðum og siglingum um
öryggismál sjómanna á árinu 1985
í nýstofnuðu Siglingamálaráði. Hann
var formaður Siglingamálaráðs frá
upphafi en það samstarf reyndist
vel og leiddi til margvíslegra úrbóta
í öryggismálum skipa á árunum
1985 til 1990. Á þessum árum var
til dæmis allur íslenski skipaflotinn
búinn björgunarbúningum sem ítr-
ekað hafa sannað gildi sitt síðan.
Persónuleg kynni mín af Ólafi
Steinari voru afar ánægjuleg. Hann
var þægilegur maður í öllum sam-
skiptum og miðlaði mér ungum
manni af reynslu sinni. Mér reynd-
ust ráð hans jafnan góð og stuðning-
ur hans var oft ómetanlegur við
lausn erfiðra viðfangsefna.
Ólafur Steinar var góður félagi
hvort sem var á mannamótum eða
á ferðalögum. í fersku minni er ferð
sem við Ölafur Steinar fórum ásamt
eiginkonum okkar til Lundúna fyrir
um það bil tíu árum. Sú ferð var
einstaklega ánægjuleg og verður
lengi í minnum höfð.
Með Ólafi Steinari Valdimarssyni
er genginn mikill sómamaður sem
vildi öllum gott gera, en hann hafði
þó til að bera ríka réttlætiskennd
sem kom fram ef honum fannst að
ganga ætti á rétt annarra. Hann var
gæfumaður í einkalífi og eignaðist
góða fjölskyldu sem sýndi honum
mikla umhyggju og ást allt þar til
yfir lauk.
Ég sendi Fjólu, eiginkonu Ólafs
Steinars, börnum þeirra og íjölskyld-
um hugheilar samúðarkveðjur og bið
góðan guð að blessa minningu Ölafs
Steinars Valdimarssonar.
Magnús Jóhannesson.
Ólafur Steinar Valdimarsson, kær
vinur minn og afi dóttur minnar, _er
látinn. Hans er sárt saknað. Ég
kynntist Steinari fyrir tæpum ára-
tug. Strax frá upphafi tók hann mér
tveim höndum og bauð mig velkom-
inn á sitt heimili. Það er sannur
heiður og mikils virði, kannski eink-
um vegna þess að Steinar var um-
fram allt fjölskyldumaður. Hann lifði
fyrir Fjólu sína, börnin og barna-
börnin. Og þeim sem til þekkja er
það ekkert undrunarefni. Fjóla er
einstök kona og þau áttu barnaláni
að fagna. Fjölskyldusamsætin á
Laufásveginum eru minnisstæð enda
engin lognmolla sem einkenndi þau.
Steinari lá ekki hátt rómur en öðru
máli gegnir um aðra fjölskyldumeð-
limi. Fjölskyldufaðirinn lét sér hins
vegar hvergi bregða þótt borðhaldið
væri á stundum hávært. Hann vildi
hafa líf og fjör í kringum sig og
honum leið aidrei betur en þegar
hann hafði öll börn sín í kringum sig.
Ég er svo sem ekki kominn af
letingjum en kraftur og iðjusemi
Steinars var mér stöðugt undrunar-
efni. Honum féll aldrei verk úr hendi,
svo gripið sé til klisju (en Steinar
hafði mikinn húmor fyrir klisjum).
Þegar kynni okkar hófust var Stein-
ar ráðuneytisstjóri í samgönguráðu-
neytinu, starf sem hann gegndi af
stakri samviskusemi. En það svalaði
ekki athafnaþrá hans. Fjóla rekur
antíkverslun og þar var í nógu að
snúast þegar hefðbundnum vinnu-
degi lauk og um helgar. Þá var rifið
útúr gámum, djöflast með húsgögn
fram og til baka og þegar færi gafst
farið í innkaupaferðir til Danmerk-
ur. Þetta samanlagt ætti að vera
hveijum meðalmanni ærinn starfi
en ef lát varð á tóku þau hjón sig
til og gerðu upp húsnæði; máluðu,
dúklögðu og hvað þetta heitir nú
allt saman. Þau voru samhent hjónin
og Steinar var einkar laginn í öllu
er laut að handverki. Einhveiju sinni
þegar mér blöskraði athafnasemin
spurði ég hann hvort það væri nú
ekki rétt að slaka aðeins á, hann
væri búinn að skila sínu og vel það.
Þá sagði hann: „Veistu, ég hef gam-
an að þessu.“ Og það var svo sem
engu við það að bæta.
Sorgin er eigingjörn í eðli sínu.
Maður vorkennir sjálfum sér að geta
ekki lengur hitt mikilvægan vin. En
þessi dapurlegi tími minnir á að það
verður að vanda sig í lífinu. Síðustu
árin átti Steinar við erfið veikindi
að stríða. Það varð honum tilefni til
þess að velta fyrir sér eilífðarmálun-
um og hann fann guð sinn áður en
yfir lauk. Ég trúi því að erfið veik-
indi á borð við þau sem Steinar gekk
í gegnum þjóni ákveðnum tilgangi.
Þau eru til þess fallin að sætta bæði
þann sem er á förum sem og þá sem
horfa á bak ástvini sínum við þá
erfiðu staðreynd að komið er að
kaflaskilum.
Elsku Fjóla, Magnús og Steinunn,
Kristín og Gestur, Steinunn mín,
Ingi Þór og Linda, barnabörn. Engin
orð ná yfir þær undarlegu tilfinning-
ar sem um mann fara á stund sem
þessari.
Jakob Bjarnar Grétarsson.
Ég vil minnast með nokkrum orð-
um Ölafs Steinars Valdimarssonar,
fyrrverandi ráðuneytisstjóra í sam-
gönguráðuneytinu, sem nú er látinn
eftir baráttu við erfiðan sjúkdóm.