Morgunblaðið - 19.10.1997, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
NOKKRIR herforingjanna sem einráðir voru í
Argentínu fram til 1983. Carlos Menem, forseti
Argentínu, (t.v.) fagnar endurkjöri sínu ásamt
varaforseta landsins í maímánuði 1995. Mannrétt-
indasamtök hafa fordæmt þá ákvörðun Menems
að veita þeim sem ábyrgð báru á morðunum og
Umdeildar náðanir
myrkraverkunum uppgjöf saka. Hillary Clinton,
forsetafrú í Bandaríkjunum, átti á fimmtudag fund
með „Ömmunum“ svonefndu í Buenos Aires (sjá
grein á bls. 14) og hét þeim stuðningi sínum. Sam-
tök mæðra þeirra sem „hurfu“ á ógnarárunum
vildu á hinn bóginn ekki ræða við forsetahjónin
vegna meints stuðnings Bandaríkjamanna við her-
foringjastjórnina og hinnar „heimsvaldasinnuðu
stefnu" sem fylgt hefði verið í þessum heimshluta.
Hryllingssögnr úr
„skítnga stríðinu“
Fyrrum sjóliðsforíngi í flota Argentínu hefar greint frá glæpaverk-
um þeim sem herforingjastjórnin í landinu lét fremja á árunum
1976 til 1983. Stjómarandstæðingum var varpað lifandi úr flugvél-
um, mæður myrtar, bömum þeirra rænt og lík þeirra sem böðlam-
---------------------2------------------------
ir pyntuðu til dauða brennd. Asgeir Sverrisson hefur fylgst með
yfírheyrslunum yfir sjóliðsforingjanum sem fram fara á Spáni.
Morgunblaðið/AP
ADOLFO Scilingo skorinn í andliti eftir árásina sem hann varð fyrir í Buenos Aires í liðnum
mánuði. Scilingo segir að árásin hafi verið gerð til að þagga niður í honum en hann hefur veitt
upplýsingar um glæpaverk herforingjastjórnarinnar í landinu á áttunda áratugnum.
HERRA Scilingo, tókuð þér
þátt í þessum flugferð-
um?“ Með þessum hætti
hóf rannsóknardómari á
Spáni í liðinni viku yfirheyrslur yfir
fyrrum sjóliðsforingja í flota Arg-
entínu, sem veitt hefur upplýsingar
um „skítuga stríðið" svonefnda,
ofsóknir herforingjastjómarinnar í
Argentínu á hendur vinstrisinnum
og öðrum stjórnarandstæðingum í
landinu á árunum 1976 til 1983.
Sjóliðsforinginn, Adolfo Scilingo,
táraðist og gat aðeins svarað spum-
ingunni er hún hafði verið borin
upp í þriðja skiptið. „Já það gerði
ég,“ sagði hann loks. Þar með hafði
hann af fúsum og fijálsum vilja
játað hlutdeild sína og sekt í
„dauðaflugferðunum" svonefndu er
andstæðingum herforingjastjórnar-
innar var varpað lifandi út úr flug-
vélum í hafið nærri höfuðborginni
Buenos Aires. Og Scilingo reyndist
hafa fleiri hryllingssögur að segja
úr „skítuga stríðinu“ en margirtelja
að stjómvöld í Argentínu hafi enn
ekki gert sannfærandi grein fyrir
þessum myrka kafla í sögu landsins
og sýnt mikla linkind í því að draga
hina seku til ábyrgðar (sjá samtal
á bls. 14).
Talið er að um 30.000 stjómar-
andstæðingar hafi „horfið" á þess-
um áram herforingjastjómarinnar
í Argentínu og enn sem komið er
hafa lýðræðislega kjörin stjómvöld
landsins aðeins gert grein fyrir af-
drifum um 15.000 þeirra. Mörgum
þykir þögnin hrópleg og mál „los
desaparecidos“, hinna „horfnu“,
hvíla þungt á ættmennum þeirra
og þeim sem látið hafa sig mann-
réttindi varða í Argentínu. Þeir era
auðfundnir þar í landi sem telja það
yfirgengilegt hneyksli og blett á
þjóðinni að morðingjum og glæpa-
mönnum innan hersins skuli hafa
verið gefnar upp sakir samkvæmt
sérstökum tilskipunum í maí 1987,
í október 1989 og aftur 1990 er
lýðræðislega kjörinn forseti lands-
ins, Carlos Menem , lýsti yfir því
að með þeim hætti yrði unnt að
tryggja nauðsynlega „þjóðarsátt" í
Argentínu. Gagnrýnendur forset-
ans héldu því þá fram og gera enn,
að fyrir honum hafi einkum vakið
að lægja öldur óánægju innan hers-
ins, sem m.a. hafði brotist fram í
nokkram minniháttar uppreisnum.
Frumkvæði Spánverja
Áhugi Spánverja á „skítuga
stríðinu" í Argentínu er til kominn
af þeim sökum að talið er að um
300 spænskir ríkisborgarar hafi
„horfið" í Argentínu á áranum 1976
til 1983. Opinber rannsókn á afdrif-
um þessa fólks var hafin á Spáni
fyrir rúmu ári en samkvæmt
spænskum lögum má draga menn
fyrir dóm þar í landi fyrir fjölda-
morð og óhæfuverk sem unnin
kunna að hafa verið annars staðar.
Sérstakur dómari við „Þjóðarrétt-
inn“ svonefnda („Audencia Nacion-
al“) í Madrid, Baltazar Garzón að
nafni, hefur farið með rannsókn
málsins og hafa nöfn rúmlega 100
Argentínumanna verið birt opinber-
lega í tengslum við hana og hand-
tökutilskipanir verið gefnar út í
mörgum tilvikum. Adolfo Scilingo
er hins vegar sá eini þessara manna
sem fengist hefur til þess að að-
stoða við rannsókn málsins.
Fyrir það hefur hann þegar feng-
ið að gjalda. Scilingo hefur marg-
oft verið hótað lífláti og í liðnum
mánuði réðust ókunnir menn á hann
í Argentínu og skára fangamörk
þriggja blaðamanna sem hann hafði
veitt upplýsingar um óhæfuverk
„skítuga stríðsins" í andlit hans.
Scilingo kom fram á sjónarsviðið
fyrir rúmum tveimur árum er hann
skýrði frá „dauðaflugferðunum"
óhugnanlegu. Vöktu upplýsingar
hans mikla athygli og reiði. Fór svo
að lokum að ríkisstjóm Argentínu
neyddist til að birta opinberlega
yfírlýsingu þar sem grimmdarverk-
in vora fordæmd og þjóðin beðin
afsökunar á þeim.
„Söguleg" handtaka
Scilingo kom til Madrid af fúsum
og fijálsum vilja á mánudag í lið-
inni viku og var þá handtekinn og
fluttur í Carabanchel-fangelsið,
skammt frá Madrid. Lögfræðingur
Scilingos lýsti þá yfir því að ákvörð-
un dómarans að hann skyldi hand-
tekinn væri „söguleg“ og í þeim
tilgangi hefði skjólstæðingur hans
einmitt komið til höfuðborgar Spán-
ar, þ.e. til að skapa fordæmi í
málinu. Garzón dómari hefur nú
gefið út leitar- og handtökutilskip-
anir á hendur tíu fyrram foringjum
í her Argentínu þ. á m. Emilio
Massera, fyrram flotaforingja, sem
var dæmdur í lífstíðarfangelsi fyrir
glæpaverk sín árið 1987 en Menem
forseti náðaði þremur áram síðar.
I tilskipun dómarans segir að menn
þessir hafi gerst sekir um þátttöku
í „glæpsamlegri áætlun um skipu-
leg fjöldamorð."
„Eg hyggst segja allan sannleik-
ann og án þess að draga dul á
ábyrgð mína. Ég hyggst gera grein
fyrir morðunum sem ég framdi og
ég ætla einnig að birta nöfn félaga
minna og greina frá því sem þeir
gerðu,“ sagði Scilingo í Buenos
Aires í Argentínu áður en hann
hélt til Spánar.
„Flugferðir dauðans“
Vitnisburður hans frammi fyrir
Garzón dómara hefur vakið mikla
athygli og orðið til þess að auka
enn frekar þrýstinginn á stjórnvöld
í Argentínu. Scilingo sagði frá því
að hann hefði tekið þátt í tveimur
„dauða.flugferðum“ í júní og ágúst
1977. í máli Scilingo kom fram að
vinstri sinnaðir andstæðingar her-
foringjastjómarinnar hefðu verið
sprautaðir með deyfilyfjum, hendur
þeirra bundnar og þeir síðan af-
klæddir áður en þeim var varpað
lifandi í hafið að næturlagi úr flug-
vélum í um 2.000 metra hæð eftir
um klukkustundarlangt flug frá
Buenos Aires. Kvaðst hann hafa
tekið þátt í að myrða um 30 manns
með þessum hætti en alls er talið
að rúmlega 4.400 stjómarandstæð-
ingum hafí verið fyrirkomið í „flug-
ferðum dauðans“. Scilingo tók fram
að hann hefði tekið þátt í því að
kasta fólkinu út úr flugvélunum,
kvaðst og jafnan hafa gert sér grein
fyrir tilgangi flugferða þessara og
þá aldrei hafa leitt hugann að því
SJÁ BLS. 14

>
i

fc
1
I
I
'L