Morgunblaðið - 18.10.1998, Blaðsíða 38

38 SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Ragnar Bjöms-
son fæddist 27.
mars 1926 að Torfu-
staðahúsum, Torfu-
staðahreppi í Vest-
ur-Húnavatnssýslu.
Foreldrar hans voru
Björn Guðmundur
Bjömsson, organisti
og smiður, og seinni
kona hans, Sigrún
Ragnheiður Jóns-
dóttir, hjúkrunar- og
saumakona. Bæði
voru þau hjón Hún-
vetningar í báðar
ættir, Björn systur-
sonur Ólafar, skáldkonu frá
Hlöðum. Sigrún þremenningur
við séra Jón Auðuns. Systkini
Ragnars vom Björn, hálfbróðir
hans, en hann var fyrrikonubarn.
Jónína móðir Björns, hálfbróður
Ragnars, var Jónina, hálfsystir
Sveins Jónssonar framtíðar-
skálds. Björn lést á fermingar-
aldri. Alsystir Ragnars, Jónína
Þórey, f. 8.7. 1930, d. 8.10. 1998,
var gift Halldóri Sigurgeirssyni
lögfræðingi. Hún lést tveimur
dögum á undan Ragnari, bróður
sínum. Fyrri kona Ragnas var
Katla Ólafsdóttir meinatæknir,
dóttir Ólafs Ólafssonar, yfir-
læknis á Sólvangi, og konu hans,
Járngerðar. Dætur þeirra eru
Sigrún Ragnarsdóttir framhalds-
skólakennari. Hennar böra em:
Ragnar Sigrúnarson og Elín Sig-
rúnardóttir. Ólöf Gerður Ragn-
Þegar líður að haustnóttum og
rauðslegið sólarlagið spilar á sinn
litasinfón með hlýmjúkri dimmunni
leggja menn gjaman frá sér amboð
sín og horfa frá sér numdir inn í
logaglitrandi fegurðina, er varir oft
á tíðum aðeins stutta stund og
minnir á það andartak, sem ein
mannsævi er.
í Ijósbliki minninganna lifnar
mynd af unglingum, er saman sitja
kennslustund í tónsmíði hjá Ur-
bancic og eiga sér stóra drauma,
Ragnar Bjömsson, Guðni S. Guðna-
son, Guðmundur Gilsson, Ingiberg-
ur Reynir Jónsson og undirritaður.
Ragnar var okkar umsvifamestur á
þessum ámm, vakti athygli sem
kórstjóri og var orðinn leikinn á
orgel og píanó og fyrstur okkar til
að halda utan til námsdvalar erlend-
is.
Heimkominn átti Ragnar mörg
handtökin. Hann tók við starfí
kennara síns, Páls ísólfssonar, sem
organisti og kórstjóri við Dóm-
kirkjuna í Reykjavík og hélt tón-
leika víða um heim, við góðan
orðstír. Hann var mikilvirkur kenn-
ari og markaði djúp spor í þróun
tónlistaruppeldis með stofnun Nýja
tónlistarskólans, sem um áratuga
skeið hefur verið í fremstu röð
slíkra stofnana hér á landi. Þá skil-
aði hann drjúgum starfsdegi sem
kór- og hljómsveitarstjóri, en far-
sælt samstarf hans og Karlakórsins
Fóstbræðra hafði m.a. mótandi
áhrif á þróun karlakórssöngs hér á
landi. Leiðir okkar lágu aftur sam-
an við ritun tónlistargagnrýni, sem
hann rækti af alúð, og þar naut
hann góðrar menntunar og marg-
þættrar reynslu sinnar á sviði tón-
listar.
Ragnar var einstaklega vinnu-
samur og ósérhlífinn. Þegar veik-
indin héldu honum frá starfí undi
hann ekki iðjuleysinu á spítalanum
og vann við tónsmíðar, meðal ann-
ars að gerð óperu, er hann lýsti fyr-
ir mér á einu síðsumarkveldi, við út-
sýni til Suðumesja, með Vífílfell og
Keili sem varðmenn til beggja
handa.
Þessum vinnusama manni, er
aldrei unni sér hvfldar, var gefín ein
náttúra, sem mér er minnisstæð, og
það var hversu barngóður hann var.
Ung og feimin sonardóttir mín var
strax komin í fang honum, þá hann
átti eitt sinn stutta viðveru á heimili
mínu. Þannig vil ég sjá Ragnar og
muna hann, bamgóðan, því þar í er
arsdóttir. Synir
hennar eru: Kristján
Óli Jónsson og Davíð
Jónsson. Katla og
Ragnar slitu sam-
vistum. 30. desem-
ber 1961 gekk hann
að eiga Sigrúnu
Björnsdóttur, síðar
leikkonu og dag-
skrárger ðarmann.
Foreldrar hennar
vom Björn O.
Björnsso, fyrrum
sóknarprestur og
ritsljóri tímaritsins
Jarðar, og Guðríður
Vigfúsdóttir frá Flögu í Skaftár-
tungu. Dætur Sigrúnar og Ragn-
ars eru: Guðríður Ragnarsdóttir
og Birna Ragnarsdóttir söng-
kona. Börn Birnu af fyrra hjóna-
bandi eru Sigrún Buihty Jóns-
dóttir, María Builien Jónsdóttir
og Ragnar Jósúa BuiLong Jóns-
son. Seinni maður Birnu er Ach-
med Essabiani. Sigrún lifir mann
sinn. Elst barna Ragnars er
Hrefna Nellý Ragnarsdóttir leik-
skólakennari. Móðir hennar er
Ragna Pálsdóttir. Börn Hrefnu
em Barbara Ósk Ólafsdóttir,
Hlynur Páll Sigtryggsson og
Kristrún íris Sigtryggsdóttir.
Ragnar verður kvaddur frá
Dómkirkjunni mánudaginn 19.
október kl. 13.30.
títför hans fer fram frá
Hvammstangakirkju þriðjudag-
inn 20. október kl. 15.
fólginn lykillinn að fegurð þeirri er
býr í allri góðri list og þeir einir fá
snert við, er hafa til að bera lítillæti
hugans.
Nú er sólin um stund gengin und-
ir og þakkargjörð fyrir liðinn og
annasaman dag fylgir okkur inn í
nóttina. En senn mun birta á ný og
söknuðurinn gefa litasinfóníu kom-
andi dags dýpri hljóman og færa
okkur vissuna um að lífíð og eilífðin
séu eitt, sem verða mun þeim hugg-
un, er misst hafa ástvin sinn, um-
hyggjusaman föður og afa.
Jón Ásgeirsson.
Mágur minn, Ragnar Bjömsson,
var maður sem vakti ekki þanka um
krankleika hvað þá heilsubrest.
Sjaldan held ég honum hafí orðið
misdægurt, enda stundaði hann
ungur íþróttir og alla tíð mikið fyrir
ferðalög og útivist í fallegu og
skemmtilegu umhverfi, hvort sem
það var á öræfum eða í byggð. Lét
sér yfirleitt annt úm að viðhalda
góðri heilsu til líkama og sálar.
Fékk að vísu hjartaáfall um árið.
Fór ásamt eiginkonu og dóttur í að-
gerð til Lundúna - og hlaut svo góð-
an bata að hjartað ætlaði seint að
gefa sig í banalegunni. Það var fyrir
u.þ.b. hálfu öðru ári að hann tók að
kenna þess sjúkdóms sem margan
leggur að velli - og dró hann loks til
dauða.
Baráttan var ein sú hetjulegasta
sem ég hef orðið vitni að. Ragnar
háði hana næstum því með bros á
vör og af ótrúlegu æðruleysi, í
bjartsýni og trausti til ástvina,
lækna og starfsliðs sjúkrahússins.
Meðan hann stóð í fæturna sinnti
hann stjómunarstörfum við Nýja
tónlistarskólann. Mér em sérlega
minnisstæðir tónleikar sem hann
hélt ásamt hljómsveit skólans á
páskum sl., þar sem hann var í senn
í hlutverki einleikara og hljómsveit-
arstjóra í nokkmm orgelkonsertum
Handels, ásamt fallegum flutningi á
Eine kleine Nachtmusik. Raunar
held ég hann hafí lengst af trúað á
bata, þráttíyrir erfíða meðferð -
með hléum, en þau nýtti hann vel.
Alltaf hafði hann við höndina, hvort
sem hann var staddur heima, í sum-
arbústaðnum, á ferðalögum, eða á
sjúkrahúsinu, drög að jólaóperu
fyrir böm á öllum aldri - sem hann
hafði unnið að „í frístundum“ síð-
asta árið. Ég held reyndar að hann
hafí verið langt kominn með verkið,
þ.á m. raddsetningu, þegar enda-
lokin knúðu dyra.
I síðustu heimsókn okkar hjón-
anna á sjúkrahúsið ræddi hann um
að fara í sumarhúsið sitt í Hvalfirð-
inum til að leggja síðustu hönd á óp-
eruna. Og það var tilhlökkun í aug-
unum. Um kvöldið var hann kominn
með lungnabólgu og í öndunarvél
daginn eftir. Hálfum mánuði síðar
var hann allur.
Ragnar var í raun og sannleika
merkilega samansettur maður.
Tónlistargáfur hans voru ótvíræð-
ar, einsog alþjóð veit. An nokkurs
vafa var hann í fremstu röð ís-
lenskra orgelleikara fyrr og síðar -
og jafnvel þótt víðar væri leitað,
enda hélt hann tónleika víða í Evr-
ópu og einnig vestan hafs. Einnig
var hann góður píanóleikari, svo
ekki sé minnst á starf hans sem
stjómanda kóra og hljómsveita. Og
hann samdi tónverk. Nýja tónlist-
arskólann stofnaði hann, er hann
lét af starfi dómorganista, og
stjórnaði honum til dauðadags,
einsog fram hefur komið. Hann var
sem sé stjómsamur maður, kannski
óþarflega að mati sumra. Enda
vom samskipti hans við aðra ekki
alltaf án árekstra, stundum nokkuð
harkalegra. En hann átti fleiri hlið-
ar, sem vom meira aðlaðandi. Hann
gat verið manna skemmtilegastur
og skopskyn hans, sem iðulega
sneri að honum sjálfum, aðlaðandi
og sérkennilegt - hafði yfir sér
næstum „einfeldningslegt" yfir-
bragð, sem gat svosem misskilist,
ef viðmælandinn hafði ekki mót-
tökutækin í lagi. Alla tíð varðveitti
hann góða strákinn í sér - sem átti
það líka til að vera dálítill prakkari
svosem strákar eiga að vera. Og
hann var náttúmbarn, sem naut
ferðalaga og útivistar. Margar ferð-
irnar fóram við að eltast við gæsir.
Þetta voru skemmtilegir tímar og
útivistin góð, þótt ekki minnist ég
þess að við kæmum heim með neina
gæsina, sem að mínu mati var hið
besta mál.
Ragnar var á sinn hátt mjög heill
maður - bæði í sátt og ósátt, þótt
ekki botnaði maður alltaf í honum.
En þegar sáttin tókst var hún 100%,
og þráðurinn var tekinn upp af full-
komnu heillyndi, einsog ekkert
hefði ískorist. Einnig var hann mjög
trúr uppmna sínum. Og jarðsung-
inn verður hann þar sem hann ólst
upp og komst til manns.
Það er undarlegt þegar jafn fyrir-
ferðarmikill, hæfileikaríkur og lif-
andi maður og Ragnar Björnsson
hverfur af sjónarsviðinu. Það verð-
ur tómlegra, og hans er saknað -
ekki síst af barnabörnum, því ég
held ég megi fullyrða að hann hafí
verið einstakur afi, sem sendi þeim
yngstu ævintýri af sjálfum sér alla
leið til Ítalíu í sendibréfsformi. Það
var áður og eftir að hann veiktist.
Þannig var hann innst inni.
Systur minni, dætmm hans, litlu
bömunum og ástvinum öllum send-
um við Beggó innilegustu samúðar-
kveðjur. Það er bjart yfír minningu
Ragnars, líka þegar hann háði sína
lokahildi. Það er stór huggun, sem
skiptir miklu.
Oddur Björnsson.
Ragnar, kæri mágur.
Nú hefur þú kvatt og eftir skilur
þú stórt skarð, þar sem myndir
minninganna, ein af annarri, birtast
mér. Hugurinn reikar langt til baka
og staldrar við, þar sem þú, glaður
og hnarreistur, leiðir hana Sigrúnu
„syst“ fram eftir kirkjugólfínu undir
dynjandi brúðarmarsi.
Arin liðu, við systkinin og makar
komum oft saman með litlu bömin
okkar heima hjá pabba og mömmu
og seinna, heima hjá hvert öðm. I
þessum fjölskyldusamkvæmum
kom fljótt í ljós hvað þú varst barn-
góður; já, ekki bara bamgóður
heldur hafðir þú sjálfur swo inni-
lega gaman af því að leika þér við
krakkana - þá var líf og fjör og ekki
veit ég, hvor hlógu hærra þú eða
krakkarnir!
Já, það er einmitt leikurinn, er
þér bjó í brjósti alla tíð, sem mér
fannst svo fallegur og einlægur
þáttur í fari þínu; - enda þótt hann
gæti stundum birst í stríðni - jafn-
vel óvæginni stríðni, þá var tónninn
ætíð hreinn, glettinn og leikandi.
Þú og Sigrún fómð snemma að
bjóða til líflegra áramóta-sam-
kvæmna, þar sem fjölskylduhópur-
inn og nánustu vinir ykkar mættu.
Ætíð passaðir þú upp á, að ekkert
barnanna yrði út undan í flugelda-
stússinu og eftir miðnætti, er þú
settist við slaghörpuna, þá byrjaðir
þú ætíð á að spila lög sem bömin
gátu sungið með, - svona áður en
þau rúlluðu sofandi út af! Böm
hændust að þér, - og í gegnum lífíð
varðveittir þú bamið í sjálfum þér.
Kæri mágur, nú mætir þú ekki
oftar í fjölskyldusamkvæmin, en
eftir lifir minningin um litríkan per-
sónuleika og tryggan fjölskyldu-
meðlim sem setti mikinn svip á hóp-
inn.
Blessuð sé minning þín og hvfl í
friði. Guð styrki Sigrúnu, dætur
þínar og fjölskyldur þeirra.
Sigríður Björnsdóttir.
Aldrei hefði mér dottið í hug að
ég ætti eftir að lifa vin minn Ragnar
Bjömsson, þar sem aldursmunur á
okkur er mikill, en ég skrifa þessi
kveðjuorð með sorg í hjarta. Ég
kynntist Ragnari fyrst þegar hann
var að koma frá námi erlendis og
gerðist skólastjóri Tónlistarskóla
Keflavíkur, sem Tónlistarfélagið
þar var að stofna og ég sem formað-
ur þess bar gæfu til þess að ráða
Ragnar í starfíð.
Fyrstu tvö árin var ég alltaf
dauðhrædd um að hann myndi gef-
ast upp á starfinu við skólann sök-
um þess hversu lélegan húsakost
við höfðum. En það var nú ekki al-
deilis, hann var bjartsýnn á að úr
myndi rætast, sem það og gerði, því
bæjarstjómin lét okkur fá heilt hús
til umráða á þriðja ári og í því húsi
starfar skólinn enn í dag.
Þetta breytti öllu fyrir skólann
því nú gat Ragnar útvegað úrvals-
kennara í öllum greinum og aðsókn-
in að skólanum varð mjög mikil,
ekki síst vegna þess að enginn ann-
ar tónlistarskóli var starfandi á
Suðurnesjum.
Ragnar vai-ð brátt heimagangur á
heimili okkar og vissi hann að hann
var ætíð velkominn þangað og mað-
urinn minn og hann urðu brátt góð-
ir vinir, einnig var góð vinátta milli
sonar míns og hans, sem hófst þeg-
ar þeir vora samtímis í námi í
Þýskalandi.
Ragnar gat verið harður í horn að
taka ef honum mislíkaði, en hann
var með stórt hjarta eins og margir
miklir listamenn og mjög tilfínn-
ingaríkur maður. Gæti ég nefnt
mörg dæmi um það, eins og til
dæmis þegar þrír úrvalsnemendur
hans vom að kveðja skólann til þess
að fara í menntaskóla í Reykjavík,
en á þeim árum var enginn mennta-
skóli í Keflavík. Þegar þeir kvöddu
Ragnar sá ég tár blika í augum
hans. Skólinn blómstraði í höndum
Ragnars. Á hverju vori vom haldnir
nemendatónleikar í bíóhúsinu og
ævinlega íyrir fullu húsi.
Þegar Ragnar var búinn að vera
hjá okkur í Keflavík í sextán ár
stofnaði hann Nýja tónlistarskólann
í Reykjavík og þá vildi svo einkenni-
lega til að á sama tíma vomm við
hjónin að flytja til Reylqavíkur, en
maðurinn minn var þá að láta af
embættisstörfum í Keflavík fyrir
aldurs sakir. En þá rofnaði nú ekki
samband okkar Ragnars, nema síð-
ur væri, því hann lét mig fylgjast
með öllu í Nýja tónlistarskólanum
og ég fór á alla vortónleika í skólan-
um í fjölda ára eða þangað til ég
treysti mér ekki lengur. En sam-
band okkar Ragnars hélt áfram
óbreytt þrátt fyrir það og þegar ég
slasaðist fyrir nokkrum ámm og
var rúmföst allt sumarið þá kom
Ragnar oft í heimsókn til mín og við
höfðum alltaf nóg umtalsefni.
Ragnar hafði fyrir venju að
hringja til mín reglulega og tala
heillengi við mig hverju sinni, þá
kom hann iðulega í heimsóknir til
mín og staldraði þá lengi við, enda
voru samræður okkar ævinlega
mjög skemmtilegar og sérstakar.
Dag nokkum hringdi Ragnar og
sagði mér frá veikindum sínum. Ég
var harmi slegin en hann var bjart-
RAGNAR
BJÖRNSSON
sýnn og sagði að meðulin legðust
vel í sig og hann hefði góðar vonir
um að ná fullum bata. Að nokkra
gekk það eftir, því á stundum virtist
hann vera að ná fullum tökum á
veikindum sínum. Svo var það í
fyrrasumar að hann hringdi til mín
og sagðist eiga erindi til Hveragerð-
is og spurði hvort ég vildi ekki koma
með sér, sem ég auðvitað þáði. Það
var mikið talað og meðal annars tal-
aði hann um Sigrúnu konu sína, sem
væri alveg einstök og stæði við hlið
sér í blíðu og stríðu í orðsins fyllstu
merkingu.
Eftir þetta vora aðeins símtöl á
milli okkar Ragnars, en hann hélt
uppteknum hætti og hringdi oft til
mín, þrátt fyrir öll veflrindin. Hann
talaði oft um að koma til mín en af
því gat ekki orðið. Hann sagði að
sér hði vel en þrekið væri alveg
þorrið, þetta sagði hann í síðasta
símtali sem ég átti við hann fyrir
rúmum hálfum mánuði en samt var
hann bjartsýnn þrátt fyrir þessi
miklu veikindi. Ég sé nú með sökn-
uði á eftir einum mínum besta vini
og samstarfsmanni í rúma fjóra ára-
tugi. Ég og fjölskylda mín sendum
Sigrúnu og fjölskyldu innilegar
samúðarkveðjur.
Blessuð veri minning Ragnars
Björnssonar.
Vigdís Jakobsdóttir.
Árið 1954 var vissulega tíma-
mótaár í sögu karlakórsins Fóst-
bræðra. Jón Þórarinsson tónskáld
lét af störfum sem söngstjóri það
árið, en undanfarin 4 ár hafði hann
haldið á tónsprotanum hjá Fóst-
bræðmm. Á undan honum hafði Jón
Halldórsson stjórnað kómum í 35
ár samfellt allt frá stofnun hans og
mótað hann á sinn sérstæða hátt.
Það hefur því verið forvitnilegt og
spennandi fyrir ungan og nýútskrif-
aðan tónlistarmann, Ragnar
Bjömsson, að takast á við stjóm á
jafn fastmótuðu og íhaldssömu
hljóðfæri sem karlakórinn Fóst-
bræður var á þeim tíma. Ragnar
hafði þá um vorið útskrifast frá
Akademie fúr Musik und dar-
stellende Kunst í Vínarborg með
próf í orgelleik, píanóleik og hljóm-
sveitarstjórn. Fyrstu vortónleikar
kórsins undir stjórn Ragnars voru í
Austurbæjarbíói í maímánuði 1955.
Með Ragnari fylgdu breyttir tím-
ar fyrir kórinn og nýir og ferskir
vindar blésu í söngstarfi hans. Með-
al þeirra nýjunga sem bryddað var
upp á í upphafi ferils Ragnars með
kómum var, að Jóni Nordal var
fahð að semja verk fyrir kórinn,
„Sjö lög við miðaldakveðskap", sem
var framflutt á afmælistónleikum
kórsins 1956. Ekki vom allir á eitt
sáttir við nýstárlegt lagaval Ragn-
ars í þá daga og það hrikti oft í stoð-
unum á þessu breytingatímabili
kórsins. En Ragnar hafði sitt í gegn
og ljóst er að hinar nýju og breyttu
áherslur höfðu mjög veigamikil og
jákvæð áhrif á kórinn þegar til
lengri tíma er litið.
Ragnar stjómaði kómum sam-
fellt til ársins 1970 að undanskildu
eins árs hléi er hann var við nám er-
lendis 1965-66, og síðan aftur sam-
fellt frá hausti 1979 til 1991, eða
samtals í 27 ár og hefur enginn
söngstjóri að undanskildum Jóni
Halldórssyni stjómað kómum leng-
ur.
Undir stjórn Ragnars vann kór-
inn marga sigra og tókst á við
vandasöm og krefjandi verkefni. Af
mörgu er að taka og ein af eftir-
minnlegustu stundum Ragnars með
kómum var, þegar hann stjórnaði
kórnum við opnunarhátíð Scandin-
avia Today í Kennedy Center í
Washington í september 1982, en
kórinn hafði þá verið valinn sem
fulltrúi íslands við það tækifæri. Þá
má og nefna þegar kórinn hlaut 3.
verðlaun í alþjóðlegri kórakeppni í
Lindenholzhausen í Þýskalandi árið
1987.
Fóstbræður votta eftirlifandi eig-
inkonu Ragnars, Sigrúnu Björns-
dóttur, og fjölskyldu þeirra innilega
samúð sína og minnast skömlegs
stjómanda síns í 27 ár með hryggð
og söknuði.
Stefán M. Halldórsson,
formaður Fóstbræðra.