Morgunblaðið - 07.11.1998, Blaðsíða 58

Morgunblaðið - 07.11.1998, Blaðsíða 58
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1998 AÐSENDAR GREINAR RÉTTARREGLUR um hæfí og vanhæfi stjómvalda eru gull- vægar, af því að þær era lykillinn að þeim megin- kostum réttarríkisins, að menn séu einungis undir lög settir en ekki undir vild þeirra manna, sem á hverjum tíma ^ sitja á valdastóli. Hæstaréttarlögmað- ur kvaddur til Því er að þessu vikið hér, að dómsmálaráð- herra skal sem æðsti yf- irmaður laga og réttar vaka yfir því, að reglur um hæfi og vanhæfi séu virtar. Nú ítrekað hefur hann skipað Ragnar Hall hæstarétt> arlögmann til að hlaupa í skarðið, þegar ýmsir embættismenn hafa ver- ið vanhæfir til meðferðar máls. Enn fremur hefur hann fengið málflutn- ingsmanninn til að gefa lögfræðilegar álitsgerðir. Nafn Ragnars hefur kom- ið upp aftur og aftur, þar sem kalla ^hefur þurft til mann til að hlaupa í skarð vanhæfs stjómvalds og taka einstaka ákvörðun í þess nafni eða til að fjalla um lögfræðileg álitamál. Hann hefur verið skipaður ríkissak- sóknari um stundarsakir vegna van- hæfis Hallvarðs Einvarðssonar og ríkislögreglustjóri um stundarsakir vegna van- hæfis Haralds Johann- essen og til að gefa lög- fræðilegt álit í ÞÞÞ-máli o.s.frv. Þegar betur er að gáð verður uppvíst, að þessi sjálfstætt starfandi lög- maður er á launalista hjá dómsmálaráðuneyt- inu auk þeirra mörgu einstöku verkefna, sem dómsmálaráðherra hef- ur hlaðið á hann og greitt homun sérstak- lega fyrir. Þorsteinn Pálsson skipaði hann til að vera formaður bótanefndar sam- kvæmt 1. mgr. 13. gr. skaðabótalaga nr. 50/1993. Skipunin gildir til fjög- urra ára í senn, og laun nefndar- manna greiðast úr ríkissjóði. Óleyst verkefni hrannazt upp hjá nefndinni vegna anna formannsins, og er löng bið eftir úrskurðum hennar. Ekki veit ég, hverjar tekjur Ragnars eru fyrir nefndarstörfm auk tekna fyrir önnur verkefna á vegum dómsmálaráðu- neytis, en fróðlegt væri að hann upp- lýsti það. Eins og allt er hér í pottinn búið á almenningur í raun skýlausa kröfu til, að hann geri grein fyrir þvi opinberlega, hver heildarfjárhæð launa hans er vegna þessara starfa. Hagsmunatengsl Ragnars Hall og dómsmálaráðherra, Þorsteins Páls- sonar, eru augljós. Um niðurstöður lögmannsins og afdrif þeirra mála, sem honum hafa verið fengin til meðferðar, hefur ráðherrann jafnan mikilla hagsmuna að gæta. Ýmist eru málin stórpólitísk eða fyrri með- ferð ráðherra og ráðuneytis hefur verið mjög gagnrýnd. Þegar að er gáð hefur Ragnar Hall áþekka stöðu Tengsl Ragnars við dómsmálaráðherra eru efnisleg - peningaleg, segir Sigurður Gizurarson, og því afar líkleg til að brengla ákvarðanir hans. og væri hann sjálfur starfsmaður ráðuneytisins. Munurinn er þó sá, að látið er líta út, eins og hann sé sjálf- stætt starfandi lögmaður úti í bæ. Sem sérstaklega skipaður ríkis- saksóknari taldi Ragnar Hall ekki ástæðu til að taka Geirfinnsmálið upp aftur, svo sem Sævar Cieselski hafði farið fram á. Þannig setti hann fótinn fyrir réttlætið. Abyrgð dóms- málayfirvalda er gífurleg í því máli og áfellisdómurinn yfir þeim yrði hrikalegur, ef málið fengizt endur- upptekið. I ÞÞÞ-málinu lét Ragnar Hall í ljós skoðanir, sem ekki stand- ast lögfræðilega, en dómsmálsráð- herra hafði þær þó eftir á Alþingi 17. febrúar sl. eins og þær væru einhver vísindi. Og nú hefur ráðherrann skipað Ragnar í annað sinn til að rannsaka hvarf fíkniefna hjá Lög- reglunni í Reykjavík. Astæðan er sögð sú, að ríkislögreglustjóri, Har- aldur Johannessen, sé vanhæfur, af því að hann var varalögreglustjóri, þegar málið kom upp. Sakir þess hve stutt Haraldur gegndi því starfí voru tengsl hans við málið þó líklega ein- göngu formleg og ekki tO þess fallin að skekkja ákvarðanir hans. Tengsl Ragnars við dómsmálaráðherra eru hins vegar efnisleg - peningaleg - og því afar líkleg til að brengla ákvarð- anfr hans. þar til viðbótar kemur, að Ragnai- var áður búinn að gefa álit um málið og má því ætla, að hann sé einnig vanhæfur af þeirri ástæðu. „Bíttu ekki í höndina sem fóðrar þig“ Vanhæfi sem sprettur af peninga- legum tengslum er einkar alvarlegt, af því að slík tengsl eru líklegri en flest annað til að valda vilhallri af- stöðu - með öðrum orðum hlut- drægni. Þar gildir: „Bíttu ekki í hönd- ina, sem fóðrar þig.“ Sá sem þiggur reglubundið - aftur og aftur - pen- ingalega umbun fyrir störf í þágu til- tekins stjórnvalds, sem hefur mikilla hagsmuna að gæta um niðurstöðuna, er líklegur til að gera að vilja þess. Og hafi verkið þótt „vel“ unnið er viðbúið að honum verði „treyst“ til að vinna slíkt verk aftm\ Þeim sem þiggur bit- linga reglubundið frá dómsmálaráð- herra íyrir ákvörðunartöku og álits- gerðir er trúandi til að gera að vilja hans. Ragnar Hall er því ekki líklegur til að viðhafa sjálfstæði og óhlut- drægni, þegar hann í þessu hlutverki tekur ákvörðun eða lætur í ljós álit. Ekki er við því að búast, að hann vinni eins og góðir dómarar gera. Aðferðafræði í Arnarhvoli Sú aðferð dómsmálaráðherra að skipa efnislega vanhæfan lögmann eins og Ragnar Hall til þess aftur og aftur að hlaupa í skarð formlega van- hæfra embættismanna sýnist ekki undantekning á þeim bæ, sem Arn- arhvoll nefnist. Með því að setja Björgu Thorarensen skrifstofustjóra yffr þá deild dómsmálaráðuneytis, sem hefur yfirstjórn málefna sak- sóknara, þverbraut dómsmálaráð- herra meginregluna um þrískiptingu ríkisvaldsins, sem kveðið er á um í 2. gr. stjórnarskrár lýðveldisins nr. 33/1944. Björg er gift Markúsi Sig- urbjömssyni hæstaréttardómara. Ahrif Bjargar lúta ekki eingöngu að málefnum framkvæmdarvaldsins, þ.e. málefnum saksóknara, heldur teygjast þau gegnum hjónarúmið tU æðstu handhafa dómsvaldsins í land- inu. Og áhrif eiginmannsins tak- markast ekki við dómsuppsögu, heldur seUast með sama hætti inn á geira framkvæmdarvaldsins - þ.e. tU saksóknara, sem taka ákvörðun um hverjir skulu sæta opinberri ákæru. Höfundur er hæstaréttarlögmaður. Hæfi og vanhæfí stjörn- valda til meðferðar mála Sigurður Gizurarson Vanþekking heil- brigðisráðherra á málefnum öryrkja Á MIÐVIKUDAG- INN var svaraði heil- brigðisráðherra fyrir- spurn um það hvenær hann hygðist standa við loforð sitt frá því á aðal- fundi Tryggingastofn- unar í haust, að afnema tengingu tekjutrygg- ingar lífeyris almanna- trygginga við tekjur maka. I umræðunni bar á góma lagafrumvarp k mitt og fleiri þing- manna um sama efni sem nú er tU umfjöUun- ar á Alþingi. I því er lagt til að setningin „Tekjur maka hafa ekki áhrif á tekjutryggingu lífeyris- þega“ komi inn í almannatrygginga- lögin. Rangfærslur og ósannindi Ráðherra fullyrti í umræðunni að þetta frumvarp hefði það í fór með sér að 70 öryrkjar misstu frítekju- mark sitt. Þess vegna væru fulltrúar Þessi orð ráðherrans, segir Ásta R. Jóhann- esdóttir, lýsa slíkri vanþekkingu á al- mannatryggingum og eðli örorkulífeyris- greiðslna að með ólíkindum er. ' Öryrkjabandalagsins í sérstakri vinnu með heilbrigðisráðuneytinu til að engir yrðu fyrir skerðingu vegna afnáms þessarar tengingar. Þessi orð ráðherrans, sem hann lét falla eftir að ég hafði nýtt ræðutíma minn og gat ekki andmælt á þinginu, lýsa slíkri vanþekkingu á almannatrygg- ^ingum og eðli örorkulífeyrisgreiðslna að með ólíkindum er. í fyrsta lagi fjallar frumvarp mitt ekki um frítekjumark eða breytingar á því, svo enginn verður af frítekjumarki sínu ef það verður að lögum. Tekjutrygging á að miðast við einstakling- inn sem tryggður er, ekki aðra, hvorki maka né sambýling. Um það snýst málið. Ef ráð- herra raunverulega teldi 70 öryrkja tapa á lagasetningu eins og þeirri sem við leggjum til, væru smámunir ein- ir að lagfæra það í reglugerð. Mun fleiri lífeyrisþegar tapa hins vegar á lögunum eins og þau eru framkvæmd nú og fjöl- skyldur þeirra líða fyrir það. I öðru lagi er ekki sannleikanum samkvæmt að Öryrkjabandalagið sé að vinna að því með ráðuneytinu að fámennur hópur verði ekki fyrir skerðingu vegna afnáms tekjuteng- ingarinnar. Öryrkjabandalagið hefur lýst yffr eindregnum stuðningi við þetta þingmál mitt og fleiri þing- manna og er það eitt af helstu bar- áttumálum þess og reyndar aldraðra einnig. Samkvæmt upplýsingum frá fulltrúum Öryrkjabandalagsins kannast þeir ekki við þessa sérstöku vinnu með ráðherranum. Þeir vilja afnám skerðingarákvæðanna nú þegar. Gengur ráðherra á bak orða sinna? Ráðherra lofaði að afnema þessa tekjutengingu með frumvarpi nú í haust. Nú á aftur á móti að afnema hana í einhverjum óljósum áfóngum og byrja ekki fyrr en um áramót, og ekki hefur komið fram hvenær eða hvort á að afnema hana að fullu. Ekki hefur enn verið veitt fé til þess í fjárlögum né frumvarp komið um málið frá ráðherra. Margoft hefur verið sýnt fram á að þessi skerðing er andstæð mannréttindasáttmál- um, lögum landsins og sjálfri stjórn- arskrá lýðveldisins. Mannréttinda- brot á að afnema strax, ekki í áföng- um. Höfundur er alþingismaður. Ásta R. Jóhannesdóttir ISLENSKT MAL HÓLMFRÍÐUR Gestsdóttir í Kópavogi er, eins og umsjónarmað- ur, langþreytt á málfátækt og sí- notkun sömu orða og orðasam- banda. Henni finnst skylda okkar að skila málarfmum óspilltum til næstu kynslóða. Hún skírskotar einkum til ábyrgðar sjónvarps- manna. Þeir hafa ríkust áhrif á tal almennings. Nokkur atriði frá henni runnin: 1) Henni þykir miklu fallegra að segja athyglisvert en athyglivert. Umsjónarmaður hefur sama smekk, en viðurkennir að hið síð- ara stenst málfræðilega og vísar til fyrri skrifá um þetta efni. 2) „Komin(n) til að vera“ fer gegndarlaust í taugamar á okkur. Ut yfir þótti Hólmfríði taka, þegar hrossasóttin var „komin til að vera“. í staðinn mátti segja: orðin landlæg. 3) Hún vill segja „að gera usla“ og „valda tjóni“, ekki valda usla. 4) Og nú kemur mikilvægt at- riði. Eignarfornöfn eru samkvæmt meginreglu á eftir nafnorði, ekki á undan eins og í ensku og dönsku. Við segjum því ekki: „Burstaðu þínar tennur", og þarna þarf ekk- ert eignarfomafn. Nóg að segja: burstaðu tennurnar. Menn bursta varla tennurnar í öðrum. Best er þó hið algenga: Burstaðu í þér tennurnar. í hnúkana tekur að heyra í sjón- varpsauglýsingu „hárið þitt“ í stað- inn fyrir hárið á þér. Slík málspjöll í auglýsingum á að banna í ríkis- fjölmiðli. 5) Þá er það „einhverjar fimm vikur“ sem hver étur nú eftir öðr- um í staðinn fyrir til dæmis: um það bil fímm vikur, o.s.frv. Smekk- laus enskusletta. 6) Byggjast á og „byggja á“. Samningarnir byggjast á gagn- kvæmu trausti. Þeir byggja ekki neitt, af því að þeir kunna það ekki. Hólmfríður kom með mjög gott hliðstætt dæmi. Enginn segir: Samningurinn „grundvallar" á gagnkvæmu trausti, heldur grund- vallast. Þetta er algerlega hliðstætt hinu, því að samningurinn kann ekki að grundvalla. En hann grundvallast - hann er grundvall- aður. Miðmynd er þama höfð í þol- myndarmerkingu. Umsjónarmaður Gísli Jónsson 978. þáttur 7) Við segjum hálfu meira og helmingi meira, ekki „tvöfait rneira" en tvöfalt á við getur geng- ið. Við megum ekki týna hinu fal- lega og sígilda mismunarþágufalli okkar, og hér er eignarfornafnið auðvitað á eftir. 8) Hólmfríður er að vonum lang- þreytt á tuggum eins og „það er engin spuming“ og „að sjálfsögðu". Henni þykir sem fólk sé hætt að tala um álitamál og saknar orð- anna auðvitað og vitaskuld. 9) Þótt einhver fyndinn maður hafi einhvemtíma sagt að gamni sínu: „út í Hróa hött“, fínnst henni fráleitt að festa þetta í alvarlegu tali, eða þá styttinguna „út í Hróa“. Umsjónarmaður færir Hólmfríði þakkir fyrir tímabærar áminningar. ★ [9.] Brákast skip á skeri, skeór það oft í veri, hætt er glæru gleri, þó gamall maður beri, í myrkri margur sneri mjögafbrautuþveri, gagn trú’ eg lítið geri glampi af ljósri meri. [18.] Oft er auga á tafli, eiður í dönsku babli, svipull sjóarafli, sætur vellidrafli, mjúkur meyjamafli, og menn þó neðar krafli, skjól finnst undir skafli, skúti á fornum gafli. (Sr. Hallgrímur Pétursson: Gaman og alvara II.) ★ Inghildur austan kvað: Sagði Lína sem kennd var til lauka: „Hversu lengi skal ég vera frauka?" Mælti piparkarl Sveinn sem píndist líka einn: „Það er listin í lífmu að þrauka.“ ★ „Ef lesendur hefði séð mann, meðallagi að hæð og grannvaxinn, nokkuð lotinn í herðum, með gult, slegið hár, breiðleitan og brúna- mikinn, en þó lítið höfuðið, snar- eygðan og harðeygðan sem í tinnu sæi, bólugrafínn mjög, með mikið skeggstæði, söðulnefjaðan og hafíð mjög framanvert, meðallagi munn- fríðan, útlimanettan og skjótan á fæti, málhreifínn og kvikan, svo líkaminn allur væri jafnan sem á iði - þá hefði þeir séð þjóðskáld fs- lendinga, Jón prest Þorláksson á þroskaárum sínum.“ (Jón Sigurðsson forseti um sr. Jón á Bægisá.) ★ Komanda tökum vetri vel, beiskt og sætt oss ætíð ætti eins kært vera, líf og hel. (Sr. Jón Þorláksson, 1744-1819.) ★ Hjörtur Jónas Guðmundsson frá Skagaströnd leggur stund á sam- anburðarmálfræði, orðsifjar, frændyrðafræði, á þýsku etymo- logie. Hann hefur sýnt umsjónar- manni þann trúnað að lofa honum að sjá dæmi þess sem hann er að fást við. Orðsifjar eru skemmtilegt viðfangsefni, og þó að sjálft gríska orðið etymos merki sannur, þá er sannleikurinn oft vandfundinn á þessu sviði. Margar eru gildrur og tálgryfjur, og mörg hörmuleg dæmi eru þess, að menn hafí í þær fallið. Eigi að síður hvet ég bréfrit- ara að halda áfram sannleiksleit sinni, því að hún er bæði skemmti- leg og fræðandi. Þegar verið er að sannprófa tilgátur fræðanna kem- ur margt athyglisvert í ljós, og ekki má sannleikurinn gjalda þess að hann er vandfundinn. ★ Salómon sunnan sendir: Undarleg býsn hvað hún Ósa gat, færði áttfaldan skammt upp á rósafat, handa Jósafat einum + hellingafkleinúm og hálft annað kfló af dósamat. Höfundur segist hafa ætlað að nota Jósafat fyrir rímorð, en kom- ist að því að þess þurfti ekki. Hann tímdi hins vegar ekki að sleppa Jósafat alveg. ★ Umsjónarmaður þakkar Arnari Jónssyni fyrir Sjálfstætt fólk. Þar hæfír texti og lestur hvort öðru. Auk þess hringdi Guðmundur Benediktsson fv. ráðuneytisstjóri, og kann braghendu sr. Matthíasar um Grím Thomsen (sjá síðasta þátt) öðruvísi en umsjónarmaður. Gerð Guðmundar er svona: Á gráum frakka Grímur fylgdi gamla Jóni, urðarköttur öldnu ljóni.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.