Morgunblaðið - 14.02.1999, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Þrælsóttinn
Hvar er það eftirsótta og margumtalaða og
háprísaða frelsi, ef enginn hefur dug í sér til að
nýta sér það? spyr Ellert B. Schram í þessum
pistli. Hvar er frelsið sem kynslóð hans og eldri
kynslóðir börðust fyrir í nafni lýðræðis, einstak-
lingsfrelsis og sjálfstæðis ef það er fjötrað niður
af ótta þrælsins og þýsins, um að molarnir
hrökkvi ekki til þeirra af borði allsnægtanna og
metorðanna, nema þögnin ljái samþykki sitt fyrir
áframhaldandi arðráni „hinna fáu“?
s
g kom stundum austur
fyrir járntjald í kalda
stríðinu. Einkum í
tengslum við íþrótta-
ferðir og hitti þá að máli margs
konar fólk, sem verður að teljast til hins
almenna borgara, forsvarsmenn íþróttafé-
laga eða -samtaka, ferðafulltrúa, þílstjóra,
þjálfara o.s.frv. Venjulegt fólk. Það sló
mig jafnan í viðræðum við þetta fólk, að
það hafði varann á sér. Sagði bara það
sem það þurfti og helst minna og nokkum
veginn ekki neitt þegar kom að stjórn-
málaástandinu, efnahagsmálunum eða líf-
inu sem það lifði. Ekki var þó sjáanlegur
neinn heyrandi í holti og ekkert var það
sem benti til að fólkið kynni ekki deili á
umhverfí sínu eða högum, en yfir því
grúfði hin almáttuga hönd alræðisins sem
lagði fjötra á hugann og þaggaði niður í
því.
Alltaf var þetta jafn óhugnanleg lífs-
reynsla og maður blessaði frelsið hér
heima til að tjá sig og vera til. Jafnvel þótt
margt mætti fínna að. Þessi kúgaða þögn
lagðist á ferðamanninn líka og varð óþæri-
leg áþján. Hún var þögn þrælsins,
þrælsóttinn gagnvart yfirvaldinu.
essari sömu kúguðu þögn mætti
ég einnig á fundi Alþjóðaólympíu-
hreyfíngarinnar á dögunum. Þar
þorir enginn sem hagsmuna hefur
að gæta að stugga við forsetan-
um og þegar ég sendi honum til-
lögur mínar um að leggja niður
einveldið gripu margir andann á
lofti hér heima og sögðu: „Nú
verður Samaranch móðgaður, nú verður
hann reiður.“ Rétt eins og ég hefði framið
harakiri!
Reyndar er þrælsóttinn ekki
óþekktur með öllu hér á landi. ís-
lendingar kynntust honum í
gegnum aldimar, þegar vinnu-
fólki var haldið í vistarbandi og helftin af
þjóðinni fjötruð í hreppsómegð, þar sem
húsbóndavaldið ríkti af fullkomnu mis-
kunnarleysi.
Á unglingsárum mínum var þetta hús-
bóndavald enn til staðar og birtist kannske
hvergi betur en í þeirri eymdarsýn, sem
blasti við á hverjum morgni niðri við höfn,
þegar verkamenn þyrptust í kringum
verkstjórann og hann pikkaði þá út sem
honum vorum þóknanlegir þann og þann
daginn. Verkalýðurinn þurfti að bugta sig
og beygja og gera hosur sínar grænar fyr-
ir valdsmanninum til að hlotnast sú náð að
fá vinnu yfir daginn. Og þá komst enginn
upp með að brúka munn eða heimta betri
kjör eða standa upp í hárinu á verkstjóran-
um. Refsingin var tekin út í atvinnuleys-
inu. Ef til vill mætti segja að hin skipu-
lagða verkalýðshreyfíng og oddvitar henn-
HUGSAÐ
UPPHÁTT
ar hafí átt stærstan þátt í að gera þjóðina
sjálfstæða, lýðinn uppréttan, að berjast
gegn og afnema þetta ómannúðlega fyrir-
komulag vinnuráðningarinnar. Þeir þorðu
þótt þeir í hina röndina tækju ofan fyrir
fána þess þjóðskipulags, sem kúgaði
verkalýðinn til þrælsótta og undirgefni
gagnvart öðru og máttugra valdi. En það
er önnur Ella.
Já, frelsið er mikils virði og nú hafa
allir frelsi til að vinna og frelsi til að
græða og það þykir fínt að tala fyrir
frelsinu til orða og athafna. Ein-
staklingsfrelsi, athafnafrelsi, kosninga-
frelsi og öll erum við sögð svo himinlifandi
frjáls að það tekur engu tali. Frelsið var jú
kjörorð okkar Heimdellinganna í gamla
daga og frelsisbaráttan hélt lífi í flokkum
og borgurum og öllu því mannfólki, sem sá
fjötrana í heimskommunismanum, og víst
er kalda stríðinu lokið og vonandi hefur
fólkið fyrir austan járntjald fengið málið
aftur.
En mitt í öllu þessu frelsi til orðs og
æðis get ég ekki neitað því að það er aftur
farið að brydda á þrælsóttanum. Það er
aftur farið að glitta í múlann og aðgát
höfð í nærveru valdsins. Ekki valdsins í
austri. Ekki valdsins í vopnunum. Heldur
valdi fjármagnsins, valdi óttans. Og hvert
er þá orðið okkar starf og allt okkar
frelsi?
Samfylkingarprófkosningar hafa
höfðað til þúsunda karla og kvenna
og nýjustu skoðanakannanir benda
til nýrra strauma, nýrrar undir-
öldu í pólitíkinni, sem enginn skyldi þó of-
meta, og eitt er víst að sú á rennur ekki að
neinum ósi, öðrum en þeim sem enginn
veit hvar er. Frambjóðendur Samfylking-
arinnar hafa nefnilega haria lítið og
óskipulega nefnt það í ræðu sinni hvaða
stefnu þeir hafi í því máli sem hæst ber í
íslenskri pólitík um þessar mundir. Þar á
ég við fiskveiðistjórnina.
Ekki fer heldur mikið fyrii- skýrum eða
skeleggum málflutningi stjórnarliða þegar
kemur að kvótastefnunni og er sú þögn
meir en lítið æpandi. Hverju má það gegna
að fólk, sem ýmist hefur setið á þingi eða
vill á þing, skuli hafa það til hlés í tali sínu,
hvað því finnst um þá hróplegu eignaupp-
töku, þegar fámennur hópur útvegsmanna
fær þjóðareignina í hafinu á silfurfati?
„Það var nú aldrei meiningin að kvótakerf-
ið væri fyrir hina fáu,“ sagði Halldór Ás-
grímsson og segir ekki meir af því.
Við viljum veiðileyfagjald segja aðrir og
virðast ekki skilja að veiðileyfagjaldið
tryggif „exklúsívan“ rétt hinna fáu til var-
anlegrar auðsöfnunar. Flestir horfa þó í
gaupnir sér og beygja sig fyrir auðvaldinu,
beygja sig fyrir stefnunni, beygja sig í
krafti þrælsóttans, um að vera reknir úr
vinnunni ef þeir opna munn.
Hvar er það eftirsótta og marg-
umtalaða og háprísaða frelsi, ef
enginn hefur dug í sér til að
nýta sér það? Hvar er frelsið
sem mín kynslóð og eldri kynslóðir börðust
fyrir í nafni lýðræðis, einstaklingsfrelsis og
sjálfstæðis ef það er fjötrað niður af ótta
þrælsins og þýsins, um að molarnir
hrökkvi ekki til þeirra af borði allsnægt-
anna og metorðanna, nema þögnin ljái
samþykki sitt fyrir áframhaldandi arðráni
„hinna fáu“? Það hvarflar nefnilega ekki að
mér að allt það góða fólk sem nú gefur kost
á sér til þingmennsku, né heldur hið fjöl-
menna þinglið stjórnarflokkanna, sjái ekki
ranglætið og ragnarökin sem felast í því að
fáir útvaldir slái eign sinni á sameign þjóð-
arinnar. Hvers vegna rís ekki þetta fólk
upp til andmæla?
Er það sama tilfinningin, sami óttinn og
hjá sveitarómaganum, hafnarverkamann-
inum, ólympíuhirðinni, hjá öreiganum
austan jámtjalds, sem vildi ekki styggja
valdið, vill ekki stugga við hinni almáttugu,
ósýnilegu hendi yfirvaldsins? Þrælsóttinn?
SKAK
Taflfélagið Hellir
SKÁKMENN HELLIS 1998
Taflfélagið Hellir, í samvinnu við
Eimskip, hefur nú bryddað upp á
þeirri nýbreytni að velja og heiðra
skákmenn ársins. Valið skiptist í
þrjá flokka: Skákmaður Hellis 1998,
skákkona Hellis 1998 og efnilegasti
skákmaður Hellis 1998.
HANNES Hlífar Stefánsson
stórmeistari var valinn skákmaður
Hellis 1998. Val hans kemur eng-
um á óvart, enda var árangur hans
á síðasta ári einstakur.
I júlí sl. varð Hannes efstur á
Politiken Cup með 814 v. af 11.
Árangur hans var upp á 2.568
stig. Hann tók einnig þátt í sjötta
Lost Boys-skákmótinu í
Antwerpen í Belgíu í júlí og varð
einn í efsta sæti með 7!4 vinning
af 9. Mótið var gríðarlega sterkt
og árangur Hannesar einn sá
besti sem íslenskur skákmaður
hefur náð, en frammistaðan svar-
aði til 2.744 stiga. I september
mætti Hannes sterkustu skák-
mönnum Norðurlanda á svæðis-
móti Norðurlanda, sem haldið var
í Danmörku. Hannes sigraði á
mótinu og tryggði sér þar með
rétt til þátttöku í næstu heims-
meistarakeppni FIDE. í október
leiddi Hannes Ólympíulið Islands
og hlaut 514 vinning í 9 skákum
gegn sterkum andstæðingum. I
október til nóvember tefldi Hann-
es í landsliðsflokki á Skákþingi
íslands og sigraði. Þar með
tryggði hann sér í fyrsta skipti
titilinn Skákmeistari Islands. I
nóvember tefldi Hannes á fyrsta
borði fyrir A-lið Hellis í Deilda-
Hannes Hlífar skák-
maður Hellis 1998
keppni SÍ. Hann hlaut 3 vinninga
af 4 og er lið hans nú í efsta sæti
fyrstu deildar. Hannes tefldi
einnig á fyrsta borði fyrir Helli í
Evrópukeppni taflfélaga. Síðasta
mót Hannesar á árinu var síðan
Rilton Cup í Svíþjóð, þar sem
hann lenti í 5.-11. sæti með 6!4 v.
af 9 og frammistaðan svarar til
2.627 stiga. Þetta mót var liður í
VISA-bikarkeppninni, en í þeirri
keppni er Hannes í einu af efstu
sætunum.
Skákkona Hellis 1998 var valin
Guðfríður Lilja Grétarsdóttir.
Svipað og með Hannes kemur
þetta val ekki á óvart. Lilja hefur
verið sterkasta skákkona landsins
undanfarin ár og níu sinnum orðið
Islandsmeistari kvenna. Hún
starfar erlendis um þessar mundir
og notaði tækifærið til að tefla í
nokkrum alþjóðlegum skákmót-
um. Einum besta árangrinum á
skákferlinum náði hún á alþjóð-
legu kvennaskákmóti í Svíþjóð í
ágúst sl. Þar endaði hún í 6.-7.
sæti með 514 vinning af 9, árangur
sem svarar til 2.168 stiga.
Erfiðasta valið var þegar komið
var að efnilegasta skákmanni
Hellis 1998. Að vissu leyti sýnir
það þó gróskuna í starfinu að jafn
margir komu til greina og raun
bar vitni. Titilinn hlaut að þessu
sinni Björn Þorfinnsson.
Björn náði ágætum árangri á
síðasta ári. I apríl sl. tefldi Björn
með Skákfélagi
Framtíðarinnar í
Klúbbakeppni Hellis.
Sveitin sigraði
keppninni og Björn
náði bestum árangri
allra keppenda á 4.
borði. í október varð
Bjöm Norðurlanda-
meistari framhalds-
skóla með sveit
Menntaskólans í
Reykjavík. Björn
vann allar skákir sín-
ar í keppninni. Hann
var einnig valinn full-
trúi Islands á Norð-
urlandamót í skóla-
skák 1999, þótt hann
nýtti sér ekki keppnisréttinn. í
október-nóvember tefldi Bjöm á
Meistaramóti Hellis og varð Skák-
meistari Hellis annað árið í röð. í
stuttri sögu félagsins hefur enginn
náð þeim áfanga oftar. I nóvember
tefldi Björn í fyrstu deild í Deilda-
keppni SÍ með B-liði Hellis. Hann
hlaut 214 vinning af 4 og varð ann-
ar af tveimur liðsmönnum sveitar-
innar sem vora með yfir 50% vinn-
ingshlutfall. Glæsilegasti árangur
Björns á árinu var á Guðmundar
Arasonar-mótinu sem fram fór í
desember. Björn lenti í 10.-13.
sæti með 5 vinninga af 9 á móti
mjög sterkum andstæðingum.
Vinningafjöldi hans var +2.75 um-
fram það sem stigin sögðu til um,
sem er óvenju mikið í
alþjóðlegu skákmóti.
Oformlegir stigaút-
reikningar sýna að
eftir mótið var Bjöm
annar stigahæsti
skákmaður landsins
20 ára eða yngri á ís-
lenska stigalistanum.
Eimskip gaf þrjá
glæsilega farandbik-
ara og þrjá eignarbik-
ara til skákmanna
Hellis 1998.
Bikarkeppnin í
skák að heljast
Bikarkeppnin í
skák er nýjung sem
hefst með Meistaramóti Hellis
1999. Mótið hefst mánudaginn 15.
febrúar klukkan 19:30. Mótið
verður 7 umferða opið kappskák-
mót. Umhugsunartíminn er VA
klst. á 36 leiki og síðan 30 mínútur
til að ljúka skákinni. Mótið er öll-
um opið. Umferðir hefjast alltaf
klukkan 19:30. Teflt er í Hellis-
heimilinu, Þönglabakka 1 í Mjódd.
Þetta er í áttunda sinn sem mótið
fer fram. Hægt er að skrá sig í
mótið með tölvupósti: hellir@sim-
net.is. Einnig tekur Gunnar
Björnsson við ski'áningum í sím-
um 581-2552 og 861-9416. Þátttak-
endur era hvattir til að skrá sig
sem fyrst.
Meistaramót Hellis er hið
Hannes Hlifar
Stefánsson
fyrsta í Bikarkeppninni í skák sem
Taflfélag; Garðabæjar, Taflfélag
Kópavogs, Taflfélag Reykjavíkur,
Taflfélagið Hellir og Skákfélag
Hafnarfjarðar standa fyrir. Félag-
ar í þessum taflfélögum borga allir
sama þátttökugjald í Meistara-
móti Hellis og sama regla verður
viðhöfð í öðrum mótum í Bikar-
keppninni. Heildarverðlaun í Bik-
arkeppninni í skák era kr. 150.000,
auk sérstakra verðlauna í hverju
móti. Reglur keppninnar má finna
á heimasíðu Hellis: www.sim-
net.is/hellir.
Verðlaun í aðalkeppni Bikar-
keppninnar eru kr. 50.000 fyrir
fyrsta sæti, kr. 30.000 fyrir annað
sæti og kr. 15.000 fyrir þriðja
sæti. Sérstök verðlaun era veitt
skákmönnum undir 2.000 stigum:
1. vl. kr. 20.000, 2. vl. kr. 10.000 og
3. vl. kr. 5.000. Einnig era veitt
góð peningaverðlaun fyrir bestan
árangur unglinga og í kvenna-
flokki.
Þátttökugjald á Meistaramóti
Hellis er kr. 2.000 fyrir félaga í
Helli, TK, TR, TG og SH, en kr.
3.000 fyrir aðra. Þátttökugjald
fyrir unglinga 15 ára og yngri er
kr. 1.300 (kr. 2.000 fyrir unglinga í
félögum utan Bikarkeppninnar).
Fyrstu verðlaun á mótinu era
kr. 20.000, önnur verðlaun kr.
12.000 og þriðju verðlaun kr.
8.000.
Umferðataflan:
1. umf. mánudagur 15. febrúar
2. umf. miðvikudagur 17. febrúar
3. umf. föstudagur 19. febrúar
4. umf. mánudagur 22. febrúar
5. umf. miðvikudagur 24. febrúar
6. umf. föstudagur 26. febrúar
7. umf. mánudagur 1. mar
Daði Örn Jónsson
Margeir Pétursson