Morgunblaðið - 02.07.1999, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 2. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Islenskur hönnuður með sýningu í New York
Samspil hönnunar,
myndlistar og tónlistar
VÍNREKKAR sem Ólafur hannaði og hafa vakið
athygli að undanförnu.
Morgunblaðið/Hulda Stefánsdóttir
ÓLAFUR Þórðarson ásamt eiganda gallerísins, Melisku Klisanin, um-
kringdur eigin verkum rétt fyrir opnun sýningarinnar. í bakgrunni
má greina rauðmálaða hillu, sem snúa má til beggja átta, og málverk
af veðrinu heima á Islandi.
íslenski arkitektinn og
hönnuðurinn Ólafur
Þórðarson, sem búsett-
ur er í New York, kem-
ur víða við í sýningar-
haldi í borginni í sum-
ar. Hulda Stefánsdóttir
hitti hann að máli.
FYRR í vor tók Ólafur þátt í alls
þremur samsýningum hönnuða
og nýverið var opnuð einkasýn-
ing á verkum hans, bæði hönn-
un og málverkum í galleru
Klisanin Ross í East Village-
hverfinu. Ólafur hefur fengið til
liðs við sig tónlistarmanninn
Skúla Sverrisson sem samdi
„Tónlist fyrir húsgögn". Leikur
því tónverk um galleríið þann
tíma sem sýningin stendur.
Ólafur fer ótroðnar slóðir í
verkum sínum og fetar bil
beggja, _ málaralistar og hús-
gagnahönnunar. Hönnun sína
segist hann þróa með aðferðum
málarans, þar sem verkið er
byggt upp lag fyrir lag, og að
það að hanna húsgagn sé „bók-
staflega eins og að gera mál-
verk í þrívídd“.
Ólafur lauk meistaranámi í
byggingalist frá Columbia-há-
skóla árið 1990 og starfaði
hann um nokkurt skeið hjá
ítalska liönnuðinum Gaetano
Pesce. Síðastliðin tvö ár liefur
Ólafur hins vegar starfað sjálf-
stætt auk þess að koma á lagg-
irnar veftímaritinu Das Boot,
sem m.a. gengst fyrir kynningu
á listamönnum og hönnuðum á
ýmsum sviðum.
„Eg er að ieitast við að
byggja upp minn persónulega
heim Iistrænnar sköpunar,“
segir Ólafur. „Fyrir mér eru
hönnun og myndlist ekki tveir
aðskildir heimar og ekki get
ég heldur séð að það þurfi að
vera alger landamæri milli
vinnu að borgarskipulagi, hús-
byggingu eða hönnun á kaffi-
bolla.“ Hann lítur yfir þéttskip-
að sýningarrýmið þar sem m.a.
er að finna snigillaga klukkur
úr steinsteypu, vínrekka sem
að formi til minnir á risavaxna
flösku og lampa sem sumir eru
þakktir laufum tijáa úr lysti-
görðum borgarinnar á meðan
aðrir liðast upp líkt og sveigðir
stilkar blóma í leit að birtu og
sól. Hilla í gervi háhýsis og
skápur með svip varðhunds
bíða þess að taka á móti gest-
um við opnun sýningarinnar.
Það gera líka málverkin á
veggjunum og eitt þeirra er
samsett úr nákvæmlega 365
stökum myndum af íslandi er
þekja heilan vegg. Endurtek-
inn þungi og rigningarsuddi
hvílir yfir landinu í þessum
veðurkortum eins árs sem bera
yfirskriftina „Veðrið í dag kl.
12.00“. Ólafur skýrir sposkur
frá því að hugmyndin hafí
kviknað í símtölum við kunn-
ingja á íslandi í gegnum árin.
Sér hafi oft fundist eins og það
væri alltaf rigining. „Þetta má
túlka sem óð minn til lands-
ins,“ segir Ólafur. Vinnuteikn-
ingar og ljósmyndir af skipu-
Iagstillögum er varpað taktfast
á vegginn andspænis, m.a. ný-
Ieg tillaga að skipulagi í Graf-
arvogi sem Ólafur hlaut sér-
staka viðurkenningu fyrir.
Ólafur og Skúli Sverrisson
tónlistarmaður höfðu lengi leik-
ið sér að þeirri hugmynd að
setja upp sýningu þar sem sam-
an færu myndverk og tónverk.
„Tónlist fyrir húsgögn" er sam-
sett úr þremur hlutum sem
varpað er úr jafnmörgum átt-
um um sýningarrýmið í sífelld-
um breytum. Tónarnir kallast
ýmist á sitt á hvað eða renna
saman um stund i óreiðukennda
heild og mun verkið því aldrei
hljóma eins þann mánuð sem
sýningin stendur yfír. Þá hefur
grafíski hönnuðurinn Hjalti
Karlson unnið veggspjald fyrir
sýninguna auk þess sem Ólafur
leitaði til kvikmyndatöku-
manns, Jo Chow, um að vinna
stutta heimildarmynd um sýn-
inguna, m.a. með viðtölum við
aðstandendur og gesti.
Um miðjan maímánuð sl. tók
Ólafur þátt í alþjóðlegri hús-
gagnasýningu í Jacob Javits
Center í New York og fyrr í
mánuðinum lauk samsýningu
ögurra hönnuða, þar á meðal
lafs, í sama galleríi og hann
sýnir verk sín í nú. Þá gekkst
Ohada samtímalistasafnið í
SoHo, New Museum of
Contemporary Art, fyrir hönn-
unarsýningu í síðasta mánuði,
þeirri fyrstu í safninu, þar sem
m.a. mátti beija augum fyrr-
nefndar klukkur Ólafs með
snigillagi auk annarra úr
sveigjanlegu gúmmíi. Ein út-
gáfa snigilklukknanna er nú til
sölu í verslun safnsins.
„Verkin á þessari fyrstu
einkasýningu minni eru af-
rakstur vinnu margra undan-
farinna ára. Nú set ég þau
fram til að kanna hver við-
brögðin verða,“ útskýrir Ólaf-
ur. Og hann þurfti ekki að bíða
lengi því ekki var annað að sjá
en gestir á opnuninni kynnu
vel að meta þetta sjónræna
samspil hönnunar og myndlist-
ar. Sýningin stendur yfír til 13.
júlí nk.
BÆKUR
Fræðirit
ÞJÓÐLÍF OG ÞJÓÐTRÚ
Ritgerðir helgaðar Jóni Hnefli Aðal-
steinssyni. Ritnefnd: Jón Jónsson,
Terry Gunnell, Valdimar Tr. Haf-
stein og Ögmundur Helgason. 1998.
Þjóðsaga, Reykjavík. 439 bls.
ÞAÐ er prýðilegt tilefni til að
gefa út bók að merkir menn verða
sjötugir. Jón Hnefill Aðalsteins-
son, prófessor í þjóðfræði við Há-
skóla íslands, varð sjötugur í
hitteðfyrra og af því tilefni ákváðu
velunnarar hans að gefa út rit-
gerðasafn honum til heiðurs á sl.
ári. Eins og við er að búast er ritið
viðamikið og viðfangsefnin mörg
og fjölbreytileg. Ritgerðirnar eru
flestar hverjar vel samdar, um for-
vitnileg og skemmtileg efni.
Það er viðeigandi að byrja rit af
þessu tagi með nokkrum upplýs-
ingum um höfundinn. Örstutt ævi-
ágrip er í upphafi bókarinnar þar
sem hægt er að glöggva sig á ferli
Jóns Hnefils sem sóknarprests,
kennara, blaðamanns og fræði-
manns. Aftast í bókinni er síðan
ritaskrá Jóns sem er nauðsynleg
til að fá yfirsýn yfir vinnu fræði-
mannsins Jóns Hnefils. Hann hef-
ur alla tíð verið iðinn við að skrifa í
blöð og tímarit og eftir því sem á
ævina hefur liðið hefur hann orðið
æ mikilvirkari við fræðistörf.
Bókin hefst á grein eftir Bo
Almqvist um írsk áhrif á sagna-
hefðina um Skáld-Helga. Edda
Kristjánsdóttir ritar um ábyrgðina
sem fylgir sögðum orðum í þrem-
ur ólíkum hefðum, skandinavískri,
mesópótamískri og indverskri.
Einar Laxness skrifar ítarlega
grein um afa sinn, Einar Arnórs-
son, prófessor í lögfræði, sem
gegndi síðastur embætti ráðherra
Umfangsmikið og
merkilegt rit
íslands. Gísli Sigurðs-
son skoðar hvers kon-
ar viðhorf megi greina
í sögum Edda Gísla-
sonar frá Nýja-ís-
landi. Terry Gunnell
greinir tvær sagnir
um Sæmund fróða og
athugar uppruna
þeirra. Hallfreður Öm
Eiríksson leitast við
að varpa ljósi á inn-
blástur skálda. Hall-
gerður Gísladóttir
segir frá því hvernig
maturinn hraun var
undirbúinn með hefð-
bundnum íslenzkum
hætti. Haraldur Ólafs-
son hugleiðir hestafómir á íslandi
til forna. Helgi Hallgrímsson at-
hugar vættastöðvar í Hrafnkelsdal
og á Brúardölum. Lauri Honko at-
hugar samband á milli munnlegs
sagnakvæðis og þeirrar sýnar á
heiminn sem það birtir. Hrafnkell
A. Jónsson rekur þá vitneskju sem
er kunn um Erlend Bjamason sem
á að hafa látið taka af lífí heila
skipshöfn á ensku skipi sem var
inni á Loðmundarfirði en höfundur
getur sér þess til að sagnimar eigi
sér rætur í verkum annars sýslu-
manns, Erlends Magnússonar,
sem uppi var nokkru síðar. Jón
Jónsson greinir bakgrann gest-
risni í gamla íslenzka sveitasamfé-
laginu og sérstaklega hvernig hún
tengdist fóramönnum.
Jörgen Pind rekur
nýjar kenningar um
minnið og hvernig þær
geti nýtzt þjóðfræð-
ingum. Ása Lj-
ungström fjallar um
þátíðarþrá sem aðferð
við að yfirvinna firr-
ingu í samfélagi nú-
tímans á tímum örra
breytinga. Rory McT-
urk skoðar kyrrsetn-
ingu sem sagnaminni í
þremur frásögnum:
frásögninni af konu
Lots í Gamla Testa-
mentinu, af hengingu
Agna konungs í Yng-
linga sögu og af flutningi Höfuð-
lausnar í Egils sögu.
Ólafur Asgeirsson skrifar um
Karsten Bake kaupmann frá
Brimum, einni af Hansaborgunum.
Bake stundaði verzlun í Brimar-
hólmi við Reykjavík en flyzt síðar
vestur á Snæfellsnes og verður þar
sýslumaður. Hann vann sér það
helzt til frægðar að stofna verzlun-
arstað þar sem nú er Stykkishólm-
ur og var sýslumaður þegar Axlar-
Bjöm var dæmdur og tekinn af
lífi. Ólína Þorvarðardóttir rýnir í
heimildagildi þjóðsagna Jóns
Arnasonar og kemst að þeirri nið-
urstöðu að sögurnar hafi lítið
heimildagildi enda séu þær að
verulegu leyti verk safnarans enda
ritstýrði hann og lagaði sögurnar
að sínum hugmyndum. Páll Páls-
son frá Aðalbóli fjallar um bisk-
upsvörður og fjórðungamörk en á
milli Grímsstaða á Neðra-Fjalli og
Víðidals á Efra-Fjalli eru tvær
steinhrágur sem nefnast Biskups-
vörður. Niðurstaða höfundar er sú
að sennilega séu þetta vörður sem
upphaflega greindu sundur bisk-
upsdæmin á Hólum og í Skálholti.
Juha Pentikainen greinir frá hug-
myndum um stöðu látinna sem
ekki fá tilhlýðilega útför vegna
þess að þeir vora ekki skírðir og
hvernig hugmyndir um þá hafa
verið á Norðurlöndum. Ragnheið-
ur H. Þórarinsdóttir skýrir stöðu
þeirrar skemmtunar að kveðast á
og hvernig hún virðist vera að öðl-
ast nýtt líf á vefnum. Rakel Páls-
dóttir rekur hvemig sögnin um
köngulóna í jukkunni sem hún
hafði sjálf notað í viðtali á Rás 2
kom aftur til hennar. Anna
Birgitta Rooth segir frá 50 ára
ferli í þjóðfræðirannsóknum og
hvernig ólík viðhorf og aðferðir
era tíðkaðar á Norðurlöndum og í
Bandaríkjunum. Rósa Þorsteins-
dóttir rannsakar fjórar upptökur
af frásögnum Friðfinns Runólfs-
sonar frá Jórvíkurhjáleigu í
Hjaltastaðaþinghá. Sveinn Skorri
Höskuldsson mótar hugmyndir um
hvernig beri að líta á og skilja
Stefán Arnason timburmeistara í
sögu Gunnars Gunnarssonar
Jón Hnefill
Aðalsteinsson
Kirkjunni á fjallinu í ljósi þess sem
Gunnar segir um hið illa í þessari
sögu. Valdimar Tr. Hafstein at-
hugar hlutverk sjáenda og miðla í
að móta sagnir um huldufólk og
trú á það og vill draga ályktanir af
því um hvernig beri að skilja hug-
takið þjóðtrá. Ögmundur Helga-
son rökstyður af hverju ætti að
nefna þjóðsögur á borð við þær
sem era í safni Jóns Arnasonar
þjóðsagnasmásögur. Síðasta
greinin í bókinni er um lífshætti
og afdrif geirfuglsins eftir Örnólf
Thorlacius. Þar er greint frá heim-
ildum um afdrif geirfuglsins hér
við land og annars staðar og
hvernig neðansjávargos árið 1830
virðist hafa haft afgerandi áhrif á
stofninn við Geirfuglasker sem var
síðasti staður þar sem geirfugl
verpti að einhverju ráði. En geir-
fuglinn virðist hafa flutt sig um set
og verpt í Eldey en þar voru síð-
ustu geirfuglarnir drepnir árið
1844.
I þessari bók eru margar bráð-
skemmtilegar ritgerðir. Það er
eðlilegt að smekkur ráði því hvað
er skemmtilegast. Sjálfum fundust
mér ritgerðirnar eftir Einar Lax-
ness, Svein Skorra Höskuldsson
og Ömólf Thorlacius eftirtektar-
verðastar. Fyrir því eru fjölbreytt-
ar ástæður. Einari Laxness tekst
að gera þrefið um fullveldið sæmi-
lega skiljanlegt sem er ekki einfalt
mál, Sveinn Skorri Höskuldsson
er að fjalla um mjög merkilegan
þátt í skáldskap Gunnars Gunn-
arssonar og ritgerð Örnólfs Thor-
laciusar þótti mér skemmtileg
vegna þess að ég vissi lítið um efn-
ið fyrir. En það er af nógu að taka
í þessu safni og ástæða fyrir alla
áhugamenn um íslenzk fræði í víð-
um skilningi þeirra orða að nálg-
ast þessa bók.
Guðmundur Heiðar Frímannsson