Morgunblaðið - 06.07.1999, Blaðsíða 10

■
10 PRIÐJUDAGUR 6. JÚLÍ 1999 MORGUNBI.AÐIÐ
FRÉTTIR
Símaskrár, timbur og matarleifar hafa fengið nýtt hlutverk við uppgræðslu á höfuðborgarsvæðinu
Lífrænum
úrgangi breytt
í verðmæti
Hvernig má breyta lífrænum úrgangi í
dýrmætan áburð sem græðir upp sár
landsins í landnámi Ingólfs? Ragna Sara
Jónsdóttir fylgdist með þegar fyrsti farm-
ur moltu, sem unnin er meðal annars úr
gömlum símaskrám og matarleifum, var
-------------------------------7----------
borinn á gróðurlítil svæði við Ulfarsfell.
FYRSTI farmur moltu sem unninn
hefur verið úr lífrænu sorpi þátttak-
enda í umhverfisátakinu Skil 21, var
borinn á uppgræðslusvæði verkefn-
isins við Úlfarsfell í gær. Pappír,
timbur og matarleifar frá mörgum
stórfyrirtækjum á höfuðborgar-
svæðinu hafa þar með fengið hlut-
verk við að græða upp land í stað
þess að valda mengun í umhverfinu
með því að vera urðað.
Skil 21 er umhverfisátak á vegum
Reykjavíkur - menningarborgar
Evrópu árið 2000, landgræðslusam-
takanna Gróðurs fyrir fólk í Land-
námi Ingólfs og Verkfræðistofunn-
ar Línuhönnunar, og hófst í febrúar
sl. Verkefnið byggist á nýtingu líf-
ræns sorps til uppgræðslu og rækt-
unar í nágrenni höfuðborgarsvæðis-
ins. Tólf fyrirtæki eru stofnaðilar að
verkefninu og fylgja þau einföldum
staðli sem felst í flokkun lífræns úr-
gangs. Þannig verða til dæmis mat-
arleifar, timbur, svina- og hænsna-
skítur, pappi og pappír; svo sem
símaskrá síðasta árs sem viðskipta-
vinir Landssímans hafa skilað aftur
til fyrirtækisins, að moltu, sem er
gróðurþekjandi efni og borið verður
á ákveðin uppgræðslusvæði í Land-
námi Ingólfs.
Úrgangnr að andvirði
200 milljónir króna
Með því að endumýta lífrænan
úrgang á þennan hátt er unnt að
minnka urðun úrgangs verulega, en
um 50-60% af sorpi sem fellur til í
samfélaginu er af lífrænum upp-
runa, að sögn Jónu Fanneyjar Frið-
\
riksdóttur, framkvæmdastjóra
Gróðurs fyrir fólk í Landnámi Ing-
ólfs. Að auki felst verulegur fjár-
hagslegur ávinningur í endumýt-
ingu lífræns úrgangs, að sögn Ingva
Þorsteinssonar, formanns samtak-
anna. Segist hann telja að það magn
af lífrænum úrgangi sem fellur til á
höfuðborgarsvæðinu á hverju ári
jafnist að verðgildi á við að keyptur
væri hreinn áburður fyrir um 200
milijónir króna. „Þessi fjárhæð jafn-
ast á við um þriðjung þess fjár-
magns sem veitt er á fjárlögum á
ári til landgræðslu og skógræktar,
svo þetta era mikil verðmæti," segir
Ingvi.
Ingvi segir að fjárhagslegur
ávinningur af endumýtingu úr-
gangsins sé augljós auk þess sem
lífrænu efnin innihaldi mun fleiri
efni en áburðurinn. Þau brotni að
auki hægar niður en áburðurinn svo
ekki þurfi að bera þau á nema einu
sinni. Þar með sé dreifing moltunn-
ar orðin grannur að sjálfbærri þró-
un og margra ára framvindu í nátt-
úranni.
Stofnaðilar Skil 21 sem skila úr-
gangi í verkefnið era stórfyrirtæki
á höfuðborgarsvæðinu, en Jóna
Fanney segist reikna með að fleiri
Morgunblaðið/Þorkell
EINAR Sveinbjörnsson, veðurfræðingnr og aðstoðarmaður umhverfisráðherra, gróðursetur plöntu á upp-
græðslusvæði Skil 21 við Úlfarsfell í gær, með aðstoð ungmennis tír vinnuskóla Landsvirkjunar.
gerist aðilar að því á næstunni, enda
sé Skil 21 ætlað framtíðarhlutverk
og fyrirtæki séu boðin velkomin til
þátttöku. Auk þess að skila lífræn-
um úrgangi tU framleiðslu á moltu
greiða þátttakendur árgjald sem
nýtt verður til uppgræðslu og rækt-
unar í Landnámi Ingólfs. StofnaðU-
ar að átakinu era: ATVR, Eimskip,
Kexverksmiðjan Frón hf., Lands-
síminn, Nýkaup, Hótel Saga-Radis-
son SAS, Fjölskyldu- og húsdýra-
garðurinn, ISAL, Skeljungur,
Steindórsprent-Gutenberg, Gæða-
grís/Nesbú, Landsvirkjun og nýlega
gerðist Olís þátttakandi.
Átakið hefst í
Hamrahh'ðarlöndum
Fyrsta uppgræðslusvæði SkU 21
er í Hamrahlíðarlöndum við Úlfars-
fell, sem er bæði í landi Reykjavík-
ur og Mosfellsbæjar. A síðustu vik-
um hafa ungmenni úr vinnuskóla
Landsvirkjunar unnið að land-
græðslu og ræktun á svæðinu, en
skipulagning þess er í höndum
garðyrkjustjóra Reykjavíkur og
Mosfellsbæjar. Vinna þeir eftir tU-
lögum samstarfshóps verkefnis sem
kallast Gjóla og er unnið af einkaað-
ilum í samráði við Reykjavíkurborg.
Verkefnið miðar að því að móta
landnotkun svæðisins með tilliti tU
staðbundins náttúrafars, veður- og
gróðurfars. Með því móti er reynt
að draga úr áhrifum vinda og veð-
urs með réttu skipulagi svo sem
eins og staðsetningu mannvirkja og
vindbrjóta sem t.d. geta verið lim-
gerði eða tré.
Að sögn Fríðu Bjargar Eðvarðs-
dóttur, landslagsarkitekts verkefn-
isins, er gróðurfar á uppgræðslu-
svæðinu við Úlfarsfell mjög lélegt,
en með átakinu geti það mjög fljót-
lega tekið á sig nýja mynd. Hún
segir að alls ekki sé miðað að því að
gera landið að skrúðgarði heldur
mun frekar að bæta ásýnd þess á
náttúrulegan hátt, þannig að það
verði aðlaðandi útivistarsvæði.
Náttúrunni rétt hjálparhönd
Fríða Björg segir að vinnan sem
innt sé af hendi á svæðinu sé fjór-
þætt. í fyrsta lagi séu rofabörð lag-
færð og sáð í þau gras- og birkifræj-
um. I öðra lagi sé plantað skóg-
ræktarplöntum sem í framtíðinni
verði að skógi með mjúkar útlínur. I
þriðja lagi sé víðiplöntum plantað í
limgerði víða á svæðinu sem falli að
landinu svo þau stingi ekki í stúf og
fylgja þau tH dæmis halla landsins.
I fjórða og síðasta lagi sé um að
ræða dreifingu moltunnar á bletti á
svæðinu þar sem gróður er minni
en 50%, og í þá sáð blöndu af gras-
tegundum.
„Við eram einungis að hjálpa
náttúranni að gera það sem annars
myndi gerast á tugum ára. Meðal
annars plöntum við víðiplöntum þar
sem þær era fyrir og birkiplöntum
þar sem þær er að finna,“ segir
Fríða Björg.
Þegar uppgræðslu og ræktun
lýkur á svæðinu mun hafa verið
dreift moltu á um 30 ha, lengd skjól-
belta sem gróðursett hafa verið
verða um 1.200 m og um 10 þúsund
víðiplöntum mun hafa verið plantað
í belti og þyrpingar. Heildarstærð
svæðis til skógræktar er um 8 ha og
er gert ráð fyrir að plantað verði
um 8-10 þúsund skógræktarplönt-
um. Svæðið við Úlfarsfell er fyrir-
hugað byggingarland en ræktun
landsins á ekki að standa í vegi fyrir
frekari nýtingu þess fyrir íbúða-
byggð.
Að sögn Fríðu Bjargar telur hún
að svæðið verði fljótt að taka á sig
nýja mynd og ástand þess verði
mun betra að ári. Framkvæmdaað-
ilar Skil 21 reikna með að uppsker-
unni verði fagnað sumarið 2000 þeg-
ar Reykjavík skartar titlinum
menningarborg Evrópu. Molta
verkefnisins er unnin bæði hjá
Sorpu og Gámaþjónustunni hf. og
tekur jarðgerðarferlið, þ.e. tíminn
sem tekur að breyta úrgangnum í
moltu, um 10-15 vikur.
49 ára Reykvfkingur dæmdur fyrir gróf kynferðisbrot gagnvart dóttur sinni
Héraðsdómur
þyngdi dóm sinn
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hef-
ur dæmt 49 ára gamlan Reykvíking í
fjögurra ára fangelsi fyrir grófa kyn-
ferðislega misnotkun á hendur dóttur
sinni á árunum 1988 til 1992, eða frá
því hún var níu ára gömul. Þá var
hann dæmdur til að greiða allan sak-
arkostnað, þar á meðal 400 þúsund
króna málsvamarlaun skipaðs verj-
anda síns og 100 þúsund króna þókn-
un skipaðs réttargæslumanns
stúlkunnar.
Mál þetta hafði áður verið dæmt í
héraði 1. apríl 1998, og var maðurinn
þá dæmdur til að sæta þriggja og
hálfs árs fangelsi, en með dómi
Hæstaréttar 17. september sl. var
dómur héraðsdóms og aðalmeðferð
málsins ómerkt og málinu vísað til
meðferðar í héraði að nýju. Héraðs-
dómaramir í málinu viku sæti í því
með úrskurði og kom það til úthlutun-
ar að nýju.
Langvarandi misnotkun
í vitnisburði stúlkunnar kom fram
að faðirinn hefði alla hennar æsku, eða
svo langt sem hún myndi, beitt hana
grófri kynferðislegri misnotkun. Lýsti
hún því að um langvarandi og nær
óijúfanlega misnotkun hefði verið að
ræða, bæði gægjur, þukl og kynferðis-
lega tilburði af ýmsum toga. Síðar
hefði hann einnig neytt hana til þess
að hafa við sig munnmök og samfarir.
í niðurstöðu dómsins segir að lýs-
ingar stúlkunnar hafi allt frá upphafi,
er hún kærði manninn fyrir athæfið,
verið á sömu lund, ýkjulausar og án
nákvæmra lýsinga á einstökum atvik-
um. Hafi framburður hennar verið
staðfastur og trúverðugur og fram-
koma hennar fyrir dómi verið einörð
og traustvekjandi. Móðir stúlkunnar
bar að hafa þrívegis komið að ákærða
að næturlagi í herbergi stúlkunnar og
kannaðist ákærði við það. Einnig lýsti
hún kynferðislegum tilburðum
mannsins gagnvart yngri dóttur
þeirra, þegar hún var þriggja til fímm
ára gömul.
Þá bar stúlka í fjölskyldu ákærða
að hann hefði káfað á bijóstum henn-
ar utan klæða, þar sem hún hafði ver-
ið lögð til vegna ölvunar í áramóta-
samkvæmi fjölskyldunnar þegar hún
var 14 eða 15 ára. Einnig bar vinkona
dóttur hans að hann hefði káfað á
kynfærum hennar innanklæða eitt
sinn er hún var næturgestur á heimil-
inu.
Heimsóknir af
kynferðislegum toga
Maðurinn neitaði flestum þeim
framburði er braut í bága við hans
eigin en viðurkenndi að hafa komið til
dóttur sinnar að næturlagi í 3--5 skipti
á árunum 1990 til 1994 í þeim tilgangi
að horfa á hana og viðurkenndi að
þær heimsóknir hefðu verið af kyn-
ferðislegum toga og að heimsóknir
þessar og athæfi þeim tengt hafi verið
í þeim tilgangi að fullnægja kynferðis-
legum hvötum sínum.
Þá lá fyrir í málinu bréf sem maður-
inn sendi til móðurfjölskyldu dóttur
sinnar eftir að upp hafði komist um
misnotkun hans, þar sem hann viður-
kennir að hafa misnotað hana, án þess
að þar komi fram í hveiju sú misnotk-
un fólst. Ákærði gaf þær skýringar á
bréfinu að hann hefði skammast sín
vegna hugsana sinna gagnvart dóttur
sinni og hefði tilefni bréfsins verið að
afsaka þær. Þegar virtur var fram-
burður stúlkunnar og annarra vitna,
þótti dóminum skýringar mannsins á
framburði stúlkunnar bæði langsóttar
og ótrúverðugar.
Dóttirin sætti ýtarlegum prófunum
hjá sérfræðingum, bæði sálfræðingi
og geðlækni, á persónuleika sínum og
trúverðugleika framburðar síns, auk
þess sem kannað var hvort umferðar-
slys sem hún varð fyrir allnokkru áð-
ur en hún bar fram kæru á hendur
ákærða hefði haft áhrif á persónuleika
hennar og skaphöfn.
Samkvæmt greinargerð þessara
sérfræðinga og vættis þeirra fyrir
dómi, var ekkert að mati dómsins sem
benti til að stúlkan væri haldin nein-
um þeim sjúkdómum, geðrænum eða
líkamlegum, sem varpað gætu rýrð á
trúverðugleika framburðar hennar
eða bentu til að um uppspuna hennar
væri að ræða. Þá leiddu rannsóknirn-
ar til þeirrar niðurstöðu að umrætt
umferðarslys hefði ekki haft nein var-
anleg áhrif á persónuleika stúlkunnar.
Brást trausti og skyldum
Við ákvörðun refsingar var höfð
hliðsjón af því að brot ákærða vora al-
varleg, náðu yfir langan tíma og vora
framin innan veggja heimilisins. Mað-
urinn brást trausti dóttur sinnar og
skyldum sínum gagnvart henni, auk
þess sem fyrir liggur að meingerð
hans gagnvart dóttur sinni hafi haft
alvarleg áhrif á sálarástand hennar og
vellíðan.
Pétur Guðgeirsson héraðsdómari
skilaði séráliti, þar sem hann taldi ým-
is atriði í málinu til þess fallin að
veikja gransemdir um sekt mannsins.
Hann hefði neitað því frá upphafi að
hafa haft kynferðismök við dóttur sína
og hefðu skýrslur hans verið stöðugar
um mikilsverðustu atriði. Enda þótt
gægjuhneigð hans væri sönnuð taldi
Pétur það ekki nægja, ásamt frásögn
hennar þótt einörð og staðfóst væri,
til að fella sök á hann fyrir kynferðis-
mökin sem hann var ákærður fyrir.
Hervör Þorvaldsdóttir, Hjörtur O.
Aðalsteinsson og Pétur Guðgeirsson
héraðsdómarar kváðu upp dóminn.