Morgunblaðið - 04.08.1999, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 4. ÁGÚST 1999 33
Bylting
Fjölnota byggingaplatan
sem allir
VIROC byggingaplatan er fyrir veggi, loft og gólf.
ÞÞ
&CO
VIROC byggingaplatan er eldþolin, vatnsþolin,
höggþolin, frostþolin og hljóöeinangrandi.
VIROC byggingaplatan er umhverfisvæn.
VIROC byggingaplatan er platan sem
verkfræðingurinn getur fyrirskrifað nánast blint.
Staðalstærð: 1200x3000x12 mm.
Aðrar þykktir: 8,10,16,19, 22, 25, 32 & 37 mm.
Mesta lengd: 305 cm. Mesta breidd: 125 cm
UPPREISN
ÆRU
Gene Walz, höfundur bókarinnar um
------------—-7----
Teiknimynda-Kalla - Vestur-Islendinginn
Charles Thorson - heldur fyrirlestur um
Charles og feril hans í Listasafni Akureyr-
ar í kvöld. Bókin kom út í Winnipeg undir
síðustu jól og hefur vakið mikla athygli og
sett Charles Thorson á kortið sem einn af
áhrifameiri teiknurum í amerískum teikni-
myndum á fjórða áratug aldarinnar. Hávar
Sigurjónsson átti spjall við Walz.
LITLI indjáninn Hiawatha var
sköpunarverk Charles Thor-
sons meðan hann var hjá Walt
Disney.
Leitlð upplýslnga
Þ.ÞORGRÍMSSON & CO
ÁRMÚLA 29 S: 553 8640 8 568 6100
Þessi stfll sem Walt Disney er
þekktastur fyrir varð ráðandi eftir
mótunartímann á fjórða áratugnum
og þarna liggja rætumar að áhrif-
um Charles Thorsonar í bandarískri
teiknimyndagerð," segir Gene
Walz.
Charles Thorson var sonur hjón-
anna Stefáns Þórðarsonar og Sig-
ríðar Þórarinsdóttur frá Ásakoti í
Biskupstungum sem fluttu til
Winnipeg í Kanada árið 1887 og
settust síðar að í Gimli. Charles var
þriðji í röð fjögurra bræðra, fæddur
1890, næstelstur var Joseph Thor-
son, sem varð þekktur um allt
Kanada fyrir stjórnmálaafskipti sín,
mikOsmetinn lögfræðingur og lá
næni að hann yrði forsætisráð-
herra Kanada þegar stjórnmálafer-
ill hans stóð sem hæst. Gene Walz
segir þá bræður Joseph og Charles
hafa verið jafn ólíka og bræður geta
verið, en upphaf bókarinnar um
Teiknimynda-Kalla megi þó rekja
til bréfasafns Josephs sem geymt er
í ríkisskjalasafninu í Ottawa; þar
leyndust fjölmörg sendibréf frá
Charles til bróður síns. Walz segir
þessi bréf nánast hið eina sem til sé
af persónulegum skrifum Charles,
þar lýsir hann fyrir bróður sínum
aðstæðum í Hollywood, samskiptum
sínum við stórlaxa á borð við Walt
Disney og Wamer-bræður og þótt
hann fegri vafalaust aðstæður svo-
lítið og snúi þeim sér í hag megi
lesa ýmislegt á mOli línanna um
persónuna að baki. „Þegar ég fór
svo að grennslast nánar fyrir um
feril Charlies kom í ljós að sonur
hans, Stephen Thorson, virtur
læknir í Bresku Kólumbíu, hafði
geymt óhreyft í 25 ár stórt safn af
skissum og teikningum föður síns,
og ég held að mér sé óhætt að segja
að honum hafí þótt verulega vænt
um að orðstír föður hans skuli hafa
fengið sh'ka uppreisn æru þó að
þrjátíu og tvö ár séu liðin frá dauða
hans.“
Gene Walz segir að bók sín hafí
fengið góðar viðtökur í Kanada og
nýverið hlaut hún verðlaunin The
Writers and Publishers Award, sem
veitt eru árlega í Manitoba og varð
bókin Cartoon Charlie, The life and
Art of Animation Pioneer Charles
Thorson, hlutskörpust fyrir samspil
texta og myndskreytinga. Að sögn
Walz hafa útgefendur í Bandaríkj-
unum og víðar sýnt bókinni áhuga,
m.a. hér á Islandi og er því ekki að
vita nema bókin um Teiknimynda-
Kalla birtist í íslenskri þýðingu áður
en langt um líður.
framleiddu teiknimyndir í drauma-
borginni á fjórða og fimmta ára-
tugnum.
Walz segir að tvennt megi lesa
úr þessu. „Þetta segir talsvert um
manninn sjálfan, hann var sífellt á
ferðinni, staldraði stutt við á hverj-
um stað, var fullur af hugmyndum
og hafði litla þolinmæði til að bíða
eftir ákvörðunum ef hugmyndum
hans var ekki tekið fagnandi strax.
Á hinn bóginn var Charlie yfir-
burðafagmaður, snillingur á sína
vísu og hafði meiri áhrif á teikni-
myndaiðnaðinn í heild en margur
annar, einmitt vegna þess að hann
kom alls staðar við á leið sinni í
gegnum teiknimyndaverin. Hann
var líka eldri en flestir aðrir sem
fengust við teiknimyndagerð á
þeim tíma, hann var 44 ára þegar
hann kom til Hollywood 1934 og
o
Yogastöðin Heilsubót
Síðumúla 15, sími 588 5711
Sumarnámskeið í HATHA-YOGA
byrjar fimmtudaginn 5. ágúst
Við leggjum áherslu á fimm þætti
til að viðhalda góðri heilsu:
• RÉTT SLÖKUN losar um spennu í vöðvum, róar og kyrrir
hugann.
• LÍKAMLEG ÁREYNSLA í ÆFINGUM. Þá styrkjum við
vöðva, liðbönd, liðamót, mýkjum hrygginn og örvum
blóðrás.
• RÉTT ÖNDUN þýðir að anda djúpt og vel.
• RÉTT FÆÐI sem stjórnast af hófsemi og fjölbreytni.
• JÁKVÆTT HUGARFAR. Að beina huganum jákvætt að
verkefnum dagsins strax að morgni.
Sértímar fyrir barnshafandi konur.
Byrjendatímar og fyrir vana yogaiðkendur.
Vetrarstarfsemin byrjar 1. september. Óbreyttir tímar.
sem
gólfefni
CHARLES Thorson
árið 1933, rétt áður
en hann freistaði
gæfunnar í drauma-
borginni Hollywood.
GENE Walz er pró-
fessor í kvikmynda-
fræðum við háskólann í
Manitoba og hefur
skráð kvikmyndasögu
fylkisins og fjallað um
kanadíska kvikmynda-
gerð í greinum og fyr-
irlestrum um árabil.
Hann segir að áhugi
sinn á teiknaranum
Charles Thorson hafí
blundað í sér um all-
langt skeið og fyrstur
hafi Haraldur Bessa-
son, íslenskuprófessor í
Manitoba, bent sér á
Charies og litríkar sög-
urnar sem af honum
gengu í íslendinga-
byggðunum. „Charlie
var fyrst og fremst
þekktur fyrir lífsstíl
sinn meðan hann var á lífi; af kven-
semi hans fer mörgum sögum enda
var hann sjálfur þannig gerður að
hann ýtti frekar undir slíkar sögur
en dró úr þeim. Mikilvægt framlag
hans til sögu og þróunar teikni-
mynda í Hollywood var hins vegar
nánast óþekkt og bókin hefur komið
mörgum á óvart og breytt skoðun
þeirra á lífsverki Charles Thorson,"
segir Walz.
Sterkust er að sjálfsögðu sagan,
sem lengi hefur gengið meðal fólks
af íslendingaættum í Kanada, að
Charlie hafi skapað útlit Mjallhvit-
ar í samnefndri teiknimynd Walt
Disneys og fyrirmyndin hafí verið
íslensk stúlka, Kristín Sölvadóttir
að nafni, sem var gestkomandi í
Winnipeg og Charlie hreifst mjög
af. Walz segir að nánast sé ógjörn-
ingur að færa sönnur á þessa sögu-
sögn með nokkurri vissu. „Charlie
starfaði hjá Walt Disney á þeim
tíma sem verið var að vinna að
myndinni og hann var einn af
nærri eitt þúsund teiknurum sem
lögðu eitthvað til málanna um útlit
hinna ýmsu persóna. Hann var í
hópi ríflega hundrað sem fengu
nafns síns getið við gerð myndar-
innar svo ætla má að framlag hans
hafi verið talsvert. T.d. er greini-
legt handbragð hans á útliti nokk-
urra dverganna og hugsanlega hef-
ur hann átt þátt í að móta útlit
Mjallhvítar. Það er þó fulldjarft að
segja að hann hafi teiknað Mjall-
hvíti, kannski hafði skissa frá hon-
um meiri áhrif en margt annað og
það er greinilegur svipur með þeim
Kristínu og Mjallhvíti, en lengra er
varla hægt að ganga í fullyrðingum
um þetta. Hins vegar er enginn
vafi á því hver er höfundur litla
indíánans Hiawatha, það var
Charles Thorson, þótt Disney hafi
ekki getið nafns hans í fyrstu
stuttu teiknimyndinni um Hi-
awatha sem kvikmyndaverið sendi
frá sér. Það þarf ekki að koma á
óvart, því Walt Disney birti aldrei
nófn höfunda persóna eða sögu-
þráðar stuttra teiknimynda á þeim
tíma. Sömuleiðis var Charlie aðal-
höfundur Kalla kan-
ínu, sem hann skapaði
hjá Warner-bræðrum,
um það er ekki deilt
þótt með tímanum
hafi nafn Charies
Thorsonar máðst út
og önnur komið í stað-
inn.
Walz segir að fjórði
áratugur teiknimynda-
veranna í Hollywood
sé ekki auðveldasti ak-
ur að plægja nú nærri
sextíu árum síðar.
„Margir þeirra sem
voru að hefja feril sinn
á þessum tíma og urðu
með tímanum stærstu
nöfnin í bandarískri
teiknimyndagerð hafa
kosið að segja söguna
með sjálfa sig í aðal-
hlutverid. Hlutur annarra verður
því minni en ella og Charles Thor-
son hefur ekki farið varhluta af því.
Gott dæmi um þetta er að Charlie
var ráðinn til Warner-bræðra til að
kenna ungum leikstjóra handbragð-
ið við gerð teiknimynda, persónu-
sköpun og söguþráð. Þessi ungi
maður var Chuck Jones sem er
nærri jafn þekktur og Walt Disney
fyrir framlag sitt til teiknimynd-
anna. Jones nefndi Charlie aldrei á
nafn og vildi helst láta líta svo út
sem hann hefði stokkið alskapaður
inn í teiknimyndaheiminn; hann
hefur því alltaf gert mjög lítið úr
fyrstu árum sínum hjá Warner-
bræðrum, einmitt árunum sem
Chariie var að kenna honum hand-
bragðið. Charlie hafði líka sína
galla, hann átti greinilega mjög
erfitt með að lúta stjóm annarra og
pakkaði bara saman og fór ef hon-
um fannst gert á sinn hlut. Hann
lenti upp á kant við Walt Disney
sjálfan og fór þaðan í fússi. Það er
mjög líklega ein af ástæðunum fyrir
því að Disney-kvikmyndaverið hef-
ur aldrei viðurkennt framlag hans
til teiknimynda sem hann vann að á
þess vegum. Hann var síðan í tvö ár
hjá Warner-bræðrum og síðan
skemur en eitt ár hjá þremur öðr-
um teiknimyndaverum, MGM,
Fleischer-bræðrum og Terrytoons.
Eftir það fór Charlie til New York
og síðan aftur til Kanada svo ferill
hans í Hollywood var stuttur, sjö ár
sem skiptust á milli allra þeirra sem
Vlroc utanhússklæðning
i
Morgunblaðið/Kristinn
GENE Walz kvikmyndafræðingur, höfundur
i bókarinnar um teiknarann Charles Thorson.
naut samstundis virðingar vegna
yfirburðakunnáttu sinnar og fjöl-
þættrar reynslu. Honum stóðu líka
allar dyr opnar í upphafi, það var
ekki heiglum hent að ganga beint
inn af götunni í gott starf hjá Walt
Disney þegar kreppan var í há-
marki.“
Kenning Walz um hver áhrif
Charlie hafi haft á þróun teikni-
myndagerðar ristir djúpt. „Stíll
Charlies er auðþekktur og hann
hafði grundvallaráhrif á persónu-
sköpun í teiknimyndum meðan
hann var hjá Walt Disney. Það get-
ur tæpast verið tilviljun að persónu-
sköpun dýra og alls kyns fígúra
breyttist á sama tíma og Charlie
starfaði hjá Disney. Sérgrein
Charlies voru augu, hann teiknaði
augu sem voru full af tjáningu og
tilfmningum, augu sem veittu
alls kyns nýja möguleika í
persónusköpun þar sem
mannlegir eiginleikar fígúr-
anna vógu mun þyngra en
áður. Þetta opnaði alls kyns
leiðir í samsetningu á sögu-
þræði teiknimyndanna og
áhorfendur tengdust fígúr-
unum á tilfmningalegan
hátt, fundu tO með þeim og
lifðu sig inn í söguþráðinn.
Horfðu til f 'ömtfQar
Byrjaðu strax að hugsa um heilsuna
óður en það er orðið of seint.
Stuðningur og róðgjöf - hentar öllum.
Óskar og Hrafnhildur, símar 552 1086 og 897 3055
oskarthor@ centrum.is