Morgunblaðið - 24.09.1999, Blaðsíða 42

-»*42 FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
RAGNAR
ÞORS TEINSSON
+ Ragnar Þor-
steinsson fædd-
ist í Ljárskógaseli
28. febrúar 1914.
Hann lést í Reykja-
vík 17. september
siðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Þorsteinn Gíslason,
bóndi í Ljárskóga-
seli og síðar í
Þrándarkoti í Lax-
árdal.f. 25.11. 1873,
d. 9.11. 1940, og Al-
vilda Bogadóttir, f.
11.3. 1887, d. 22.3.
vatnssýslu. Þau
gengu í hjónaband
1965. Börn þeirra
eru: Hrafn, útgerðar-
maður Ólafsfirði, f.
1938, maki Lilja
\ Kristinsdóttir. tílfur,
tæknimaður Reykja-
vík, f. 1939, maki
Unnur Karlsdóttir.
Hreinn, kennari
Laugarvatni, f. 1940,
maki Guðrún Einars-
dóttir. Edda, skrif-
stofumaður Reykja-
vík, f. 1944. Örn, f.
1946, d. 1951. Guð-
1955. Systkini hans
voru: Ingveldur, Bogi, Sigvaldi,
Gunnar og Elís Gunnar. Hálf-
systkini voru: Magnús Rögn-
valdsson og Guðlaug Þorsteins-
dóttir.
Árið 1938 hóf Ragnar sam-
búð með eftirlifandi eiginkonu
sinni, Sigurlaugu Stefánsdóttur
frá Smyrlabergi í Austur-Húna-
rún, skrifstofustjóri Hvamms-
tanga, f. 1950, maki Vilhelm V.
Guðbjartsson. Örn, kennari
Reykjavík, f. 1953, Þorsteinn,
skrifstofumaður Húsavík, f. 1954,
maki Þorbjörg Jóhannsdóttir.
Gísli, þýðandi Reykjavík, f. 1957,
maki Áslaug Guðmundsdóttir.
Ragnar lauk kennaraprófi frá
Kennaraskóla íslands 1938 og
hóf þá þegar kennslu. Hann
var kennari á Skagaströnd, á
Ólafsfirði, í Héraðsskólanum á
Reykjum í Hrútafirði og í Klé-
bergsskóla á Kjalarncsi. Um
hríð vann hann við Fræðslu-
myndasafn ríkisins, hjá Saka-
dómi Reykjavíkur og síðustu
starfsárin hjá Rannsóknarlög-
reglu rikisins. Ein fjörutíu
sumur vann hann við vegagerð
í Dalasýslu. Ragnar vann við
þýðingar, sumt hefur birst á
prenti, annað var lesið upp í
útvarp. Þar á meðal voru: Úlf-
ur Larsen, 1947, Hnefaleikar-
inn, 1948, Þegar Coriander
strandaði, 1977, Þegar pabbi
var h'till, 1978, og Vefurinn
hennar Karlottu, 1983. Hann
stundaði nám í ensku og ensk-
um bókmenntum við háskól-
ann í Leeds 1966. Hann var
einnig þekktur biblíusafnari.
Hann gaf Þjóðarbókhlöðunni
1.228 Bibliur á mismunandi
tungumálum við opnun henn-
ar.
títför Ragnars fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Ragnar kennari, mágur minn og
vinur, er farinn frá okkur. Ljúfar
^rninningar íylla hugann. Eg ætla
ekki að rekja lífshlaup hans, það
gera aðrir. Öll sumur sem ég man,
er ég var að alast upp, var hann í
vegavinnu í sinni heimabyggð,
Dalasýslsu. Þá kom hann oft á
heimili foreldra minna. Ragnar var
smáglettinn og kallaði sig alltaf
svarta karlinn, enda dökkur á brún
og brá. Tíminn leið. Ragnar tók mér
vel, er ég trúlofaðist Elísi, yngsta
bróður hans, og hefur verið sannur
vinur, kallaði mig alltaf Dellu mág-
konu sína. Ragnar átti yndislega
^■konu, hana Laugu. Þau eignuðust
níu börn og eru átta á lífi, sem öll
eru þess megnug að halda uppi
heiðri foreldra sinna með sóma.
Ragnar hugsaði vel um heilsuna,
enda hafði hann verið berklasjúk-
lingur. Gerði leikfimi eftir útvarpinu
og fór daglega í gönguferðir. Yngra
fólk átti fullt í fangi með að fylgja
honum eftir. Ragnar kom oft á
heimili okkar Elísar í gönguferðum
sínum, enda bjuggum við í sömu
götu síðasta áratuginn. Ragnar var
fróður, víðlesinn og hafði stálminni.
Hann naut þess að ferðast erlendis
og rakti marga ferðasöguna. Með-
fædd frásagnargáfa gæddi sögum-
ar lífi, eins og maður hefði sjálfur
%verið með.
Einu sinni fórum við Elís og
Ragnar saman til Irlands. Það var
mjög góð ferð. Ragnar var svo
morgunhress, að hann var alltaf bú-
inn að fara í langar gönguferðir til
að skoða umhverfið, þegar við
mættum í morgunmat. Lauga fór
oft með honum í sólarlandaferðir,
en Rangari fannst hann líka þurfa
að fara á staði, þar sem hann gæti
haldið enskunni við, í góðum félags-
skap yfir ölkollu. Þá vildi Lauga
heldur vera heima, enda þreyta far-
in að segja til sín. Þegar Ragnar
kom erlendis frá færði hann mér oft
teskeið í safnið mitt. Vænst þykir
mér um silfurskeið frá Túnis. Að
■*>henni leitaði Ragnar mikið og fann
loksins á fomsölu.
Eitt haustið er Ragnar var að
hverfa úr vegavinnunni að kennslu í
Reykjaskóla kom hann að máli við
mig. Hvort mig langaði ekki að læra
á bfl? Ég skyldi bara koma norður
um veturinn, halda til hjá þeim
Laugu og læra með skólakrökkun-
um. Ég dreif mig norður um vetur-
inn og naut ánægjulegrar dvalar á
heimfli þeirra. Lagði undir mig stof-
una og Lauga snerist við mig. Heim
fór ég kát með prófið upp á vasann.
Óvíst er hvort ég hefði nokkurn tím-
ann lært á bfl ef Ragnar hefði ekki
sýnt mér þessa vinsemd.
Fyrir nokkram árum veiktist
Lauga svo að hún þurfti að dvelja á
sjúkrahúsi nokkrar vikur. Útlitið
var tvísýnt. Ragnar kom þá oft við
hjá mér, eðlilega beygður. Eitt sinn
sagði hann: „Ég get ekki lifað án
Laugu.“ Það sagði mikið. Sem betur
fer komst Lauga aftur heim til hans
og til nokkurrar heilsu. Af vilja-
styrk og dugnaði hugsaði hún um
heimilið. Hún hlúði að Ragnari
gegnum öll hans veikindi, sat yfir
honum daglega, þó þreytt og lasin
væri, allt til enda.
Þó í okkar feðrafold,
falli allt sem lifir.
Enginn getur mokað mold,
minningarnar yfir.
(B.J. Gröf)
Lauga mín, við Elli sendum þér
og ástvinum öllum innilegar samúð-
arkveðjur.
Þín mágkona,
Emilía Lilja.
Kom vomótt og syng þitt bam í blund,
hve blítt þitt vögguljóð og hlý þín mund.
Égþráiþig.
Breið þú húmsins mjúku vemdarvængi,
væra nótt yfir mig.
Með þessum ljóðlínum Jóns frá
Ljárskógum kveðjum við kæran
mág og frænda. Hann er farinn í
ferðalag, en ferðalög vora líf hans
og yndi. Það var alltaf tilhlökkunar-
efni að fá kort og vísu úr hinum
ýmsu ferðum með upplýsingum um
mannlíf og veður. Nú verður breyt-
ing á. Við þökkum vináttu í meira
en hálfa öld og segjum góða ferð.
Nú ríkir kyrrð í djúpum dal,
þó duni foss i gljúfrasal.
I hreiðrum fuglar hvfla rótt,
þeir hafa boðið góða nótt.
(M.G.)
Ingibjörg og börn.
Það var á þungbúnum septem-
berdegi sem Ragnar Þorsteinsson
föðurbróðir minn kvaddi þennan
heim. Hann hafði átt við veikindi og
elli kerlingu að stríða og því var
andlátið líkn fyrir lúinn líkama.
Samt er það svo að á stundum sem
þessum vefst tilgangur lífs og
dauða fyrir okkur sem eftir eram.
Hvernig má það vera að það séu ör-
lög mannsins að þroskast og dafna,
eldast og hrörna og deyja að lok-
um? Endalokin virðast svo fjarlæg
en era samt svo nálæg.
Ragnar var raunsæismaður og
vantrúaður á nokkuð sem gæti kall-
ast framhaldslíf. Hann taldi sjálfur
að þegar dauðann bæri að garði
væri það líkt og að slökkt hefði ver-
ið á ljósi. Þá tæki við eilífur svefn
sem ekki bæri að óttast.
Hvernig svo sem því er háttað vil
ég gjarnan hugsa um hann í birtu
ogyl-
Sumir menn lifa sínu lífi þannig
að þeir verða eftirminnilegri en
aðrir.
Þannig kom Ragnar mér fyrir
sjónir. Hann var 52 árum eldri en
ég og hefur alltaf verið „karl“ í mín-
um huga, en aldrei gamalmenni.
Fyrstu minningar mínar um hann
tengjast Vegagerðinni en þar var
hann flokkstjóri um árabil. Mér
þótti þetta vera skrýtinn karl með
ljótt skegg, en stolt var ég yfir því
að eiga hann fyrir frænda. Hann
hafði sérstakt útlit, var með dökk
augu, stór eyru og myndarlegt nef
og hár sem var hrafnsvart áður en
það gránaði. Svona myndarlegir
menn fæðast ekki nú til dags.
Hann var afar sérvitur, þrjóskur
og þótti ölið gott. Skoðun hans var
sú að heilaframurnar störfuðu eftir
kenningu Darwins, þær hæfustu
lifðu af. Að minnsta kosti taldi hann
að það væra þessar ónauðsynlegu
heilafrumur sem færa við áfengis-
drykkju.
Sérviska Ragnars birtist í ýms-
um myndum, til dæmis í Biblíusöfn-
un, sem stafaði af tungumálaáhuga,
en ekki trúrækni. Hann var trúlaus
og sagðist hafa misst barnatrúna
þegar hann var lítill drengur og
leitaði að kindum frammi á Ljár-
skógarfjalli í þoku og kulda. Hver
getur beðið heitar og einlægar en
lítill drengur sem trúir á Guð? Úr
því hann var ekki bænheyrður þá
lét hann trúariðkun vera eftir það.
Kannski tengdist trúleysið síðar
þeirri staðreynd að Ragnar varð
kommúnisti. Einu sinni fór ég með
tékkneska stúlku í heimsókn til
Ragnars og henni varð ekki um sel
þegar hann sýndi henni höfuðstyttu
af Stalín og vildi ræða við hana um
fall og hran kommúnismans. Ragn-
ar ferðaðist talsvert um heiminn og
setti sér að markmiði að heimsækja
sem flest kommúnistaríkin á meðan
þau vora og hétu. Hann dreif sig til
Albaníu þegar hann sá hvað verða
vildi þar, til að ná því að heimsækja
„síðasta kommúnistaríkið" áður en
það færi eins og hin.
Þegar andlát ber að höndum
Útfararstofan annast meginhluta allra útfara
á höfuíborgarsvæðinu. Þarstarfa nú 15 manns
við útfararþjónustu og kistuframleiðslu.
Alúlleg þjónusta sem byggir á langri reynslu
Útfararstofa Kirkjugarðanna ehf.
Vesturhlíð 2-Fossvogi-Sími 551 1266
Ég get ekki látið líða hjá að
minnast á hversu greindur og víð-
lesinn Ragnar var. Auk þess hafði
hann einstaka frásagnargáfu og
stálminni sem fáum er gefið. Það
vita þeir sem fóru í ferðina fram á
Ljárskógarfjall sumarið 1997, þar
sem hann rifjaði upp ojg sagði frá
bernskuslóðum sínum. Eg sá Ragn-
ar í síðasta sinn nú snemma í sumar
þegar við heimsóttum þau hjónin í
Kópavoginn. Þá var hann fársjúkur
af krabbameini en sagðist ekki líða
neinar kvalir. Hann fór þá reglu-
lega til geislameðferðar á Landspít-
alann og sagðst fara einn með
strætisvagni. Það kom ekki til
greina að þiggja far hjá einhverjum
eða taka leigubíl. Með þrjóskuna að
vopni komst hann síðasta spölinn.
Hinn 20. júní var hann lagður inn
og átti ekki afturkvæmt heim.
Það er mikill missir að mönnum
eins og Ragnari, því þeir eru sjald-
gæf eintök. Elsku Lauga og fjöl-
skylda, við Gylfi sendum ykkur
innilegar samúðarkveðjur.
Guðrún Vala Elísdóttir.
Því er einhverra hluta vegna svo
farið að þegar fólk deyr er svo
margt ósagt, svo margar spurning-
ar óspurðar og svo mörg orð ósögð.
Þetta á kannski aldrei þetur við en
nú þegar Ragnar afi okkar hefur
yfirgefið þennan heim. Við þekkt-
um hann svo vel en þó svo lítið, eða
vissum svo margt um hann sem við
hefðum viljað fá tækifæri til að
spyrja hann nánar um. Hann var
tvímælalaust verður þess að vera
spurður spjöranum úr eftir allt það
sem hann hafði upplifað á ævinni.
Þau sögukorn sem við höfum heyrt
um Ragnar og lífshlaup hans hafa
oftar en ekki fengið hugann til að
reika og við höfum oft velt vöngum
yfir því hvernig það hafi verið að
upplifa þessa atburði, að gaman
hefði verið að vera þátttakandi í at-
burðarásinni, að vera fluga á vegg
og fylgjast með. En fyrst og fremst
hefur okkur alltaf langað til að
spyrja hann: Hvað fannst þér -
hvernig var að upplifa þetta? Því
það hefur alltaf verið einlæg sann-
færing okkar að ekki bara við, held-
ur fólk almennt, gæti lært svo
margt, bæði um sjálft sig og mann-
legt eðli, af því að heyra hann segja
frá því sem á daga hans hafði drifið.
Uppvaxtarárin í Ljárskógaseli,
vegavinnan og sjúkdómsárin á
Kristneshælinu era vissulega frá-
sagnarverð, - bókmenntagrúskið,
ferðalögin um heiminn og óbilandi
trú á alræði öreiganna ekki síður.
Ragnar sagði einhverju sinni að
biblían væri besta skáldsaga sem
hann hefði lesið. Hann sýndi það
líka í verki með því að sanka að sér
einhverju stærsta safni slíkra bók-
mennta sem fyi-irfinnst í heiminum.
Það er því næsta fjarstæðukennt að
hugsa til þess að yfir þessu sér-
staka bókasafni gnæfði brjóstmynd
af hugmyndafræðilegum stallbróð-
ur Ragnars, sjálfum Stalín. En
Ragnar var líka sprottinn úr öðrum
farvegi en við þekkjum í dag. I um-
róti millistríðsáranna var ekkert
skrítið að bláfátækur bóndadreng-
ur á íslandi heillaðist af gerðum
hins misheppnaða prestlings frá
Grúsíu, í tilraunum hans til að sam-
eina þjáða menn í þúsund löndum.
En öfugt við svo marga aðra varp-
aði Ragnar aldrei hugmyndastefnu
kommúnismans fyrir róða, þrátt
fyrir að slíkt orð væri ekki lengur í
tísku. Hann kvartaði enn fremur
undan því hin síðari ár að það væra
nú ekki svo margir sem hann gæti
hringt í og samfagnað á afmælis-
degi Stalíns. Auk Ragnars voru
þeir ekki margir eftir sem vora trú-
ir sinni sannfæringu, sérstaklega á
íslandi þar sem hugmyndafræði er
fremur hentistefna en hugsjón.
En það var svo margt annað sem
gerði Ragnar að svo sérstökum
manni en biblíur og bolsévismi.
Hann stóð í umfangsmiklum bréfa-
skriftum við fólk út um allan heim,
allt frá auðnum Alaska til kóraleyja
Kyrrahafsins. Oft voru þessi bréfa-
skrif í tengslum við hina eilífu bibl-
íusöfnun hans og gátu tekið á sig
sérkennilegar myndir. Eitt sinn
fékk hann sendar biblíur á mállýsk-
um inúíta frá trúboða í Alaska og
með í pakkanum fylgdu nokkrar
hljómplötur með sálmasöng, sem
trúboðinn bað þennan vin sinn á ís-
landi að spila fyrir eskimóana hér á
landi. Fyrir okkur barnabörnin
þýddi þetta að hjá afa fékk maður
örlitla innsýn í framandi veröld sem
var svo fjarlæg. I herberginu hans
Ragnars gaf að líta frímerki frá
suðrænum löndum sem vora jafn-
vel minni en Island, ásamt fjölda
skrítinna hluta; styttur af dularfull-
um gyðjum frá Indlandi sem áttu
menn með sex hendur, babúskur,
eðlur í flöskum, hættulegir drekar
og hornagarðar af andalúsískum
nautum. Og ef maður varaði sig
ekki var hann vís til að skella á sig
hornunum, setja undir sig höfuðið
og elta skríkjandi barnabörnin um
alla íbúð. Ragnar virtist nefnilega
oft á tíðum ganga í barndóm um
leið og hann hitti einhvern sem var
hálfri öld yngri en hann. Er
skemmst að minnast þess á áttræð-
isafmæli ömmu okkar, þegar við
hin, sem þóttumst fullorðin, sátum
sem fastast, drakkum kaffi og
ræddum fullorðinsmálefni, sást á
eftir Ragnari trimmandi upp og
niður stigana í villtum eltingaleik
við nýjustu langafabörnin. Þessi at-
riði sýna það og sanna að maður
þarf ekki endilega að gera allt eins
og hinir. Ég held að það veganesti
sem afi gaf okkur í lífinu hafi verið
hversu mikilvægt það er að vera
maður sjálfur, að þora að fylgja eig-
in sannfæringu og hugsa ekki of
mikið um hvað fólk komi til með að
segja.
En núna er þessu öllu lokið. Við
systkinin viljum votta ömmu okkar
Sigurlaugu okkar innilegustu sam-
úð. Okkur þykir ennfremur leitt að
geta ekki öll tekið þátt í að fylgja
Ragnari afa okkar burt úr þessum
heimi, enda um langan veg að fara
fyrir mörg okkar. En hann er ekki
dáinn, bara fluttur, og kannski hitt-
umst við síðar og þá getur hann
sagt okkur allt sem við ekki vissum
og öragglega margt annað tfl.
Harpa, Ragna, Freyja og
Einar Hreinsböm.
Þeim fækkar ört góðu vinunum,
nú hefur Ragnar Þorsteinsson
kennari kvatt eftir frekar erfiða
sjúkralegu. Ég kom oft til hans og
vissi að hverju stefndi og hann vissi
allt um það sjálfur.
Fyrsta setningin sem mér datt i
hug þegar hann var allur var:
„Hratt flýgur stund.“ Þá var liðið
61 ár frá því að við sáumst fyrst.
Það var haustið 1938. Þá kom
Ragnar tfl Skagastrandar og stofn-
aði unglingaskóla sem hann veitti
forstöðu í tvo vetur, hann var nýút-
skrifaður frá Kennaraskólanum og
nýfarinn að búa. Ragnar var allt í
senn, skólastjóri og kennari sem
kenndi öll fögin, þar með talin leik-
fimi.
Ég gerðist nemandi hans báða
veturna og reyndist það mér gott
veganesti. Þar með upphófst sá vin-
skapur við Ragnar og Sigurlaugu
sem hefur haldist síðan. Ragnar bjó
á Skagaströnd að miklu leyti þrjú
tO fjögur ár.
Á vetrarvertíð 1942 voram við
saman á trOlubát frá Skagaströnd.
Sumarið og haustið 1943 vorum við
saman í vegavinnu í Dölunum þar
sem Magnús bróðir hans var verk-
stjóri, Ragnar var flokksstjóri og
jafnframt sá hann um bókhaldið
fyrir vegagerðina. Sigurlaug kona
hans var ráðskona í vegavinnunni
og var oft með tvo til þrjá krakka
þeirra í tjöldunum.
Ragnar fluttist til Ólafsfjarðar
1944 og hóf þar kennslu við barna-
skólann. Hann fékk berkla og var á
Kristnesi í u.þ.b. eitt ár og var
höggvinn sem kallað var, en náði
góðum bata. Á þessum áram byrj-
uðum við Stella búskap á Siglufirði
og endurnýjuðust þá samskipti
okkar með nokkrum ánægjulegum
heimsóknum.
1956 fluttist Ragnar að Reykja-
skóla og var þar kennari í 17 eða 18
ár. Þá vorum við Stella flutt í Kópa-
vog og alltaf hélst vinskapurinn og