Morgunblaðið - 09.10.1999, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Eydís Franzdóttir á einleiks-
tónleikum Caput í Salnum
Líkt o g mara-
þonhlaup
eða kafsund
Morgunblaðið/Kristinn
Eydís Franzdóttir og óbóið hennar.
EYDÍS Franzdóttir óbóleikari
kemur fram á einleikstónleikum
Caput í Salnum, Tónlistarhúsi
Kópavogs, á sunnudagskvöld kl.
20.30. Caput-hópurinn hóf einleiks-
tónleikaröð í Salnum á liðnum vetri
og tekur nú upp þráðinn að nýju.
Það er í hæsta máta óalgengt að
haldnir séu heilir einleikstónleikar
með óbói og aðspurð kveðst Eydís
ekki vita til þess að slíkir tónleikar
hafi í annan tíma verið haldnir hér á
landi.
A efnisskránni eru Six Meta-
morphoses after Ovid op. 49 eftir
Benjamin Britten, Alef eftir Nicco-
ló Castiglioni, Sononymus I eftir
Hilmar Þórðarson, Glerskuggar
eftir Svein Lúðvík Björnsson og
Lament for Astralabe eftir Drake
Mabry. En skyldi vera mikið til af
einleiksverkum fyrir óbó? „Lengi
vel var þetta verk Brittens það eina
sem var þekkt. Hann samdi það ár-
ið 1951 fyrir Alderburgartónlistar-
hátíðina í Bretlandi og það er enn
talið eitt af aðalverkunum í tónbók;
menntum óbósins," segir Eydís. „I
rauninni erum við heppin að eiga
þetta verk til, því þegar það var
frumflutt á Alderburgarhátíðinni,
utandyra, þá missti Britten frum-
ritið í ána sem var þama nálægt,
svo það munaði engu að það glatað-
ist. En sem betur fer tókst að draga
það á land og vinna úr frumritinu,"
segir hún.
A seinni árum segir Eydís hins
vegar mikið hafa verið skrifað fyrir
óbó sem einleikshljóðfæri. Hún
segir að hugmynd Caput með ein-
leikstónleikaröðinni hafi verið sú,
nú þegar tuttugustu öldinni fer
senn að ljúka, að gefa innsýn í það
sem samið hefur verið á þessari öld
fyrir hin ýmsu hljóðfæri. I tilfelli
óbósins megi þó eiginlega segja að
lítið sem ekkert hafi verið samið
fyrir miðja þessa öld.
Verk Castiglionis er frá árinu
1965. „Þó að það sé tæknilega erfitt
og mikið af nótum, þá finnur maður
alltaf tilganginn með því vegna þess
að það er svo fallegt. Oft er maður
kannski að æfa tónverk sem er bara
bunkar af nótum, skilur ekkert af
hverju og fínnur ekki línuna í því en
hjá Castiglioni er þetta alltaf svona
ljóðrænt, þannig að það gerir verk-
ið mjög skemmtilegt að spila. Hins
vegar liggui’ það ekki alltaf sérstak-
lega vel fyrir hljóðfærið.“ Annað
segir hún vera uppi á teningnum
með lokaverkið á tónleikunum, eftir
Drake Mabry. Hann sé sjálfur óbó-
leikari og þó að verkið sé erfitt, ekki
síst hvað úthald varðar, þá viti hann
að það virki og virki vel, vegna þess
að hann gjörþekki hljóðfærið og
alla möguleika þess.
Strokleðrið óspart notað
íslensku verkin eru bæði frá ár-
inu 1998, skrifuð íyrir Eydísi, sem
frumflutti þau á Erkitíð í íyrra.
Hún lýsir verki Hilmars sem verki
dagsins í dag, en það er skrifað fyr-
ir óbó og tölvu. Það er hluti af röð
verka sem tónskáldið vinnur nú að
fyrir einleikshljóðfæri og tölv-
uhljóð. „Hann byrjaði á því að fá
mig til sín í stúdíóið og bað mig um
að spila fyrir sig allskonar nótur,
blása í hljóðfærið og gera eitthvað
með klöppunum, svo tók hann þetta
inn í tölvuna og fór að vinna úr
þessu. Þannig að upphafið að tölv-
utónlistinni er allt tónar úr óbóinu;
ýmist blástur, klappahljóð eða eitt-
hvað annað, sem kemur svo út eins
og ólík hljóð, t.d. klukkna- og þyril-
hljóð. Svo semur hann óbólínu sem
kemur ofan á og meðan ég spila
hana verð ég að stjórna tölvunni,"
segir Eydís, sem gefur tölvunni
tempóið með því að slá fæti tvisvar
á pedal.
Verk Sveins Lúðvíks, Glerskugg-
ar, er útkoma hugleiðinga um ein-
stakling sem felur raunverulegar
tilfinningar sínar á bak við slétt yf-
irborð af ótta við breytingar. Verkið
tekur innan við fimm mínútur í
flutningi. „Sveinn er ekki þekktur
fýrir að segja neinn óþarfa í verk-
unum sínum og hann notar strok-
leðrið óspart. Þetta er gífurlega fal-
legt verk hjá honum og mjög
hnitmiðað," segir Eydís.
Hún segir það vera spurningu
hvernig best sé að undirbúa tón-
leika sem þessa. „Maður verður jú
að æfa sig og það fer auðvitað mest-
ur tíminn í að æfa þessi verk, vinna
við þau og hugsa um hvernig maður
ætlar að framkvæma þetta. Stund-
um hugsa ég um það hvort það væri
kannski betra að fara út að hlaupa
og æfa sig í úthaldi á þann hátt en
því miður þá vill tíminn frekar fara í
fingraæfingar. En það að spila á
óbó er mjög líkt því að stunda ein-
hverja erfiða íþróttagrein eins og
maraþonhlaup eða kafsund, þar
sem virkilega reynir á öndunina.
Undir svona kringumstæðum fer
maður inn á tónleikapallinn með
það í huga að nú sé bara að duga
eða drepast - að halda sér ofan í
vatninu í klukkutíma," segir Eydís.
Hún segir undirbúninginn að tón-
leikunum hafa víkkað sjóndeildar-
hring sinn heilmikið og einnig
möguleika sína sem spilara. „Þann-
ig að ég á ekki von á því að þetta
verði mínir síðustu sólótónleikar,
þ.e. svo framarlega sem ég lifi
þessa af.“
Sigrid Valtingojer með eitt verkanna sem verða
á sýningunni í Listasafni Árnesinga.
Grafík í tuttugu ár
SIGRID Valtingojer opnar yfirlits-
sýningu á verkum sínum í Lista-
safni Amesinga á Selfossi í dag,
laugardag, kl. 14. Sýninguna kallar
hún Grafík í tuttugu ár. Sigrid er
fædd í Tékklandi 1935 en hefur ver-
ið búsett á íslandi frá árinu 1961.
Hún nam við Institut fúr Modegra-
fik í Frankfurt, og síðar við Mynd-
lista- og handíðaskóla Islands, en
þaðan lauk hún prófi í grafík 1979.
Þetta er sextánda einkasýning
Sigrid, en auk þess hefur hún tekið
þátt í fjölmörgum samsýningum
heima og erlendis og hlotið marg-
víslegar viðurkenningar, nú síðasta
Purchase Prize-verðlaunin frá
Portland Art Museum í Bandaríkj-
unum árið 1998.
Á sýningunni gefur að líta yfirlit
yfir 20 ára feril listakonunnar og
eru elstu verkin þrungin tilfinningu
fyrir því sem er að gerast í sam-
skiptum manna, segir í fréttatil-
kynningu.
„Að vera búsett á íslandi gerir
það hins vegar að verkum að landið
og landslagið verður sterkasti
áhrifavaldurinn og ég byrjaði að
nota landslagið sem viðfangsefni.
En leiðin lá smám saman frá nátt-
úrubundinni útfærslu yfir í það
abstrakta. Þetta er ekki óeðlilegt
því mann langar alltaf til að bæta
einhverju við úr eigin hugarheimi
til að öðlast meira frelsi. Með því að
breyta landslaginu í tjáningu eigin
hugmynda hverfur landslagið að
endingu í bakgrunninn og verður
einungis til staðar nær ósýnilegt.
Islenskt landslag hefur veitt mér
innblástur og gefið mér kraft, það
er upprunalegt, ótamið, nakið - þar
birtast frumformin í fjöllum og öðr-
um náttúrufyrirbærum opin til
lesturs," segir Sigrid í fréttabréfi
Listasafns Árnesinga.
Sýningin er opin frá fimmtudegi
til sunnudags kl. 14-17 og lýkur 1.
nóvember.
Osvaldur Knudsen
kvikmyndagerðarmaður
Yfirlitssýning í tilefni
aldarminningar
fTILEFNI aldarafmælis
Ósvaldar Knudsen 19.
október verður sonur
hans, Vilhjálmur Knudsen,
með yfirlitssýningu á kvik-
myndum hans alla daga kl.
17.30 fram til 9. desember.
Verður sú fyrsta í dag,
laugardag. Sýningarnar
fara fram á vinnustofu
þeirra feðga í Hellusundi
6a.
Sýndar eru fjórar kvik-
myndir: Heklugosið
1947-8; Hornstrandir, en
þá mynd tók Ósvaldur á
Homströndum og Jökul-
fjörðum á ámnum 1949-
54. Lögð er áhersla á að
sýna staði, sem nú em
eyddir og það sem sér-
kenniiegast er í landslagi,
byggð og búskap; Sveitin
milli sanda. Myndin fjallar um Ör-
æfin og tekin á ámnum 1952-64;
Reykjavík árið 1955. Borg í hraðri
uppbyggingu. Svipmyndir af bæj-
arlífinu, en íbúar vom þá 64.000.
Sýningartími er um tveir tímar.
Ósvaldur Knudsen er fæddur
árið 1899 á Fáskrúðsfirði og lést í
Reykjavík árið 1975. Hann hóf
fyrstur skipulega gerð heimildar-
kvikmynda á íslandi. Margar
kvikmyndir hans hlutu fjölda
verðlauna víða um heim. Vilhjálm-
ur Knudsen starfaði lengi með
föður sinum og hefur haldið starfi
hans áfram. Kristján Eldjárn
þjóðminjavörður og Sigurður Þór-
arinsson prófssor sömdu og fluttu
texta fiestra kvikmyndanna. Af
öðmm textahöfundum má nefna
Ósvaldur Knudsen í Surtsey
árið 1969.
Finn Guðmundsson og Þórhall
Vilmundarson prófessor. Tónlist
margra myndanna samdi Magnús
Blöndal Jóhannsson tónskáld.
Frá árinu 1975 hafa myndir Ós-
valdar og Vilhjálms verið sýndar
daglega í vinnustofu jþeirra,
Hellusundi 6a, fyrir Islendinga og
erlenda ferðamenn á mörgum
tungumálum. Daglega er hin
hefðbundna sýning, The Volcano
Show, á eldljallakvikmyndum
þeirra feðga kl. 15 og kl. 20 á
ensku, með þýðingu í heymartól-
um m.a. á íslensku, frönsku,
þýsku, ítölsku og norsku. Einnig
em myndbönd fáanleg.
Listi Iiggur frammi yfir fjölda
kvikmynda Ósvaldar sem sýndar
verða eftir óskum.
Fyrirlestur
um Wolfgang
Wagner
VETRARSTARF Richard Wagn-
erfélagsins hefst í dag kl. 18 í Þing-
holti, Hótel Holti, með fyrirlestri í
máli og myndum um störf Wolf-
gangs Wagner við Wagner-hátíð-
ina í Bayreuth sem leikhússtjóri,
leikstjóri og leikmyndahönnuður.
Það er Stephan Jöris, sem starfað
hefur með Wolfgang Wagner í
fjölda ára við Bayreuth-hátíðina,
sem segja mun frá og mun hann
tala á ensku. Stephan Jöris var
m.a. aðstoðarleikstjóri Wolfgangs í
uppfærslum hans á Tannháuser og
Parsifal.
Wolfgang Wagner tók við rekstri
Bayreuth-hátíðarinnar árið 1951
ásamt bróður sínum Wieland. Eftir
lát Wielands árið 1965 hefur Wolfg-
ang verið einn við stjómvölinn, en
hann varð áttræður síðastliðið
sumar.
Að loknum fyrirlestrinum verður
svo haustfagnaður félagsins.
Richard Wagner-félagið var
stofnað árið 1995 og eru félagar
150 talsins. Megintilgangur félags-
ins er að kynna óperur Richards
Wagner auk þess að stuðla að
rannsóknum á tengslum Niflung-
ahringsins og íslenskra fornbók-
mennta. Nú stendur fýrir dyrum
útgáfa á bók dr. Áma Bjömssonar
um það efni hjá Máli og menningu.
Á komandi vetri mun félagið í sam-
vinnu við Félag íslenskra fræða
standa fyrir myndbandskynningu í
Norræna húsinu á uppfærslu
Metropolitan-ópemnnar í New
York á Niflungahringnum..
------♦ ♦ ♦------
Fyrirlestrar
í LHÍ
PATRICK Huse, málari frá Nor-
egi, flytur fyrirlestur í LHÍ í Laug-
arnesi, stofu 24, mánudaginn 11.
október kl. 12.30. Fyrirlesturinn
nefnist: „The political aspect of
landscape painting“ og verður
fluttur á ensku. Patrick Huse var
nýverið með sýningu á verkum sín-
um á Kjarvalsstöðum.
Reyer Kras frá Hollandi flytur
íýrirlestur í LHÍ í Skipholti 1, stofu
112, kl. 12.30, miðvikudaginn 13.
október. Reyer Kras er iðnhönnuð-
ur og sýningarstjóri við hönnunar-
deild Stádliche Museum í Amster-
dam. Hann flytur fyrirlestur sinn á
ensku og nefnist hann: „The
selfproducing designer“.
Námskeið í LHÍ
Námskeið í bókagerð hefst
mánudaginn 11. október kl. 18 í
Skipholti 1, stofu 113. Kenndar
verða ólíkar aðferðir við einfalt
bókband byggðar á japönskum
hefðum og lögð áhersla á hand-
bragð og efnisnotkun. Kennt verð-
ur að gera bókarkápur með mis-
munandi aðferðum. Nemendur búa
til bækur í mismunandi broti.
Kennari er Sigurborg Stefánsdótt-
ir myndlistarmaður.
-----♦>-*------
Haust-
stemmning
í Ráðhúskaffí
KRISTMUNDUR Þ. Gíslason
opnar málverkasýningu í Ráð-
húskaffi Ráðhúss Reykjavíkur í
dag, laugardag. Á sýningunni eru
fimm málverk, tvær olíumyndir og
þrjár akrýlmyndir, sem allar eru
unnar á þessu ári. Yfirskrift sýn-
ingarinnar er Litagaldur haust-
himins.
Kristmundur hefur haldið mál-
verkasýningar með reglulegu
millibili og tekið þátt í samsýning-
um. Mörg verk eftir hann eru til í
eigu fyrirtækja og einstaklinga hér
heima og erlendis.