Alþýðublaðið - 09.08.1934, Blaðsíða 3

FIMTUDAGINN 9. águst 1934.
alþýðublaðið
3
Dr. Engilbert Dolltnss.
LifSi maðuriim, sem erlend ríki not-
uðu gegn hans eigin þjéð.
DOLLFUSS Á LÍKBÖRUNUM
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
1) AGBLA.Ð O G VIKUBLAÐ
ÚTGFANDI:
ALÞÝÐUFLOKKJRINN
RITSTJORÍ:
F. R. VALDEivIARSSON
Ritstjórn óg atgreiðsla:
Hverfisgötu 8 — 10.
'Uinar:
1000: Afgreiðsla, auglýsingar.
U 01: Ritstjórn (Innlendar fréttir).
lí'02: Ritstjóri.
15 03; Vilhj. S. Vilhjólmss. (heima).
1005: Prentsmiðjan
Ritstjórinn e til viðtals kl. 6—7.
Algýðnsambandið
og rfklð.
Me’ö sanminguni milli rMsins
og Alpýðiusambandsins um kaup
í opiínberri vinuu, beíir ríkið við'
urfeent samtök verkalýðsins sem
saminingsaðila um ‘kaupgjald
peirra verfeamanna, sem pað hef-
ir í þjóniustu siuni. Þessi sigur
er tvípættur, annars vegar hefir
fengist all veruleg kauphækkun
og kjarabætur til handa verka-
mönnunum, og hins vegar sann-
gjörn og nauðsyuleg viðurkenn-
iug á rétti verkalýðssamtakanna
Islenzka ríkið( sem mun hafa á
þriðja púsund verkaimanná í sinni
þjéinustu suma tíma ársins, hefir
hingað til práast við að vi'öur-
kenna samtök verkamannanlna,
sem samningsaðila um kaupgjald
peirra. Nokkru hefir pað ef til vi’M
valdið í pessu sambandi, að
verikamtenn í opinberri vinnu, haíi
haft fullan skiining á nauðsyn
stéttar-samtaka. Sundraðir og
dreifðir hafa peir staðið meðanl
að rikisvaldiö hefir framiö á peim
hina herfilegustu kaupkúgun. Það
má pví næsturn segja, að þær
kjarabætur, sem nú hafa fengist
til handa verkamönuum í opin-
berri vinnu, hafi fengist prátt fyr-
ir pað pó mikið hafi sfcort á að
samtök verkamannanna sjálfra
væru komin á pað stig, sem þau
þurfa að komast á. En engum efa
er pað bundið, að pessi sigur
mun glæða ski'.ning verkamanna á
nauðsyn pess að standa fast sam '•
an um Alpýðusiamband Islands.
Og ekki síður hlýtur hann að
glæða skilning þeirra á pví, að
vierkaIýðssamtökin eru ekki ein-
hlýt í baráttunni fyrir bættumi
kjörum og aukinni miemningu
hinua viinnandi stétta, heldur
purfa uillir þeir, siem pá baráttu
heyja, að skipa sér undir mierki
Alþýðuflokksims í hinni pólitísku
baráttu, pví að pað er víst, að
hefði íhaldsstjórn setið að völdum
hefði hún enn um langt skeið
igetað pversikallast við sanngjörn-
um kröfum verkamanna, og eng-
inn efast um viljann.
Litið til baka,
Árið 1894 stofnuðu útgerðar-
menn á Suðumesjum félag. Félag
petta hlaut í skírniuni nafnið
„Þilskipafélag Faxaflóa." Það á-
kvað kaup og kjör sjómamna og
pótti harðdrægt úr hófi fram.
Sjómemn svöruðu þessari skipu-
lögðu kúgunartilraun útgerðar-
Engilbert Dollfuss, ieinvalds-
jierrann í Au.sMr.riki, sem nýlega
var drepinn af nazistum, fæddist
árið 1892.
Hann var komiinin af fátæku
bæindafólki; pó tókst föður hans
að ko'Sta hann til menta. Nám.
sitt hóf hann í Víinarborg, en hélt
pví áfram í Bierlín, par ti-1 í byrjun
ófriðarinis, að hann hætti námt
og gerðist sjá.lfboða'iði í hier Aust-
U.rrikismanna, ein par gegndi hanin
stöðu siern undirforingi.
Eftir stríðiið hóf Dollfuss aftur
nám í Vínarborg og tók þar
doktonsgráðu. Að afloknu námi
fékk hann stöðu sem ritari í
bæudasambandi í Neðra-Austur-
híki, og smátt og smátt vann
hann s'ig upp úr pessari stöðu
jupp í pað að komast í fremstu
mamina með pví að stofna sjó-
mannafélag. Það félag hiaiut nafn-
ið Bára, og var stofnfundur pess
haldinin í nóvember 1894. Með
pessari félagsstofmun er hafiin
mankmiðsbimdin barátta íslenzkra
verlkamanina, barátta fyrir bættum
lifskjörum '0g aukinni menningu.
Þessi banátta hefir nú v.erið háð i
40 áir iog hygg ég að pá kynslóð
sem rnú er að vaxa upp, muni
naumast gruna hversu mikinn þátt
hún hefiir átt í kjarabótum verka-
manna og niienningarbanáttu ís-
lenzfcu pjóðarinnar. Lengi fram
an af stóðu verklýðsfélögin dreifð
og ösamtaka í baráttunni, en
neynslan feendi peim pó að þoka
sér saman. og standa hlið við hlið
í 'Sóknimni á hendur íhaldsöflun-
jum í pjóðfélaginu.
Þetta leiddi til pess, að all
möng verkalýðsfélög víðs vegar
á landinu stofnuðu Alpýðusam-
band Islands árið 1916. Það ier
petta samband sem gert befir
verkalýðshreyfinguna að pví stór-
veldi siem hver verkalýðsböið-
uli af öðrum hefir orðið að heygja
siig fyrir, og nú síðast íslenzka
rílkið sjálft.
Hiin vininandi stétt verður að
sækja fram á tvenns konar vígs-
stöðvum. Ef slælega er baris't á
öðnum verður tvfsýnn allur ár-
angur af. sígrurn á hinum. Þess
vegna verða vinnandi menin að
gæta pess vel, að standa fast sam-
an um Alþýðusambandið og Al-
pýðiuflokkinn.
S.
röð peirra, er börðust fyrir hagsi-
munum stórbænda. Var hann
brátt fcosinn á ping og árið 1931
varð hann landbúnaðarráðherra i
ráðuneyti Buresch.
Eftir koisuingarnar 1932 varð
Buresch að hrökklast frá völd-
um. Hin pólitíska afstaða var pá
mjög óljós og óviss í Austurríki,
O'g pað er talið vísit, að enginu
af hinum frem.stu pólitísku leið-
togum hafi viljað mynda stjórn,
oig var pað pví skoðað sem nokk-
uns feonar vandræðaiáðstöfun af
borgaralegu flokkunum, er peir
studdu Dollfuss tiT stjórnarmynd-
unar.
En það kom brátt í ijós, að
þessi litli maður var duglegur, ó-
isvífinn 'Og framúrskarandi gímg-
^ir í völd og metorö. Það sýndi
sig, að hann vildi ekki slieppa
völdunum og ætlaði ekki að giera
það, hvað sem í skærist.
Það er talið að einmitt það,
hvaö hann var lítill iog óásjálegiur
hafi oröjð pesis valdandi, að hann
vildá ,sýna beimi'nUm, að hann
gæti stjórnað dns og stór og
stenkur maður.
Eftiir isigur Hitlérs í janúar 1933
uxu ©inræðisdra'umar Dollfuss.
Brátt kom og að pví, að til vorui
ríkii, sem vildu nota hann,, og
hann greip tækifærið. Frakkar
o,g ítalir vildu fyrir hvern mun
varlna pví, að Austurrik: sam^
einaðiist Þýzkalandi, og Dollfuss
gátu þessi rífci notað og gerðu
pað. Sérstáklega studdu Frakkar
stjórn hans með ógrynmi fjár, og
i peár réðu alveg yfir lífi stjó,ma;r(
hams.
I marz 1933 greip hann tæki-
fæiið, ier deilur komu upp í pingí-
inu, og rak pingmennina heiirú
oig braut par með stjórnarskrána í
fyrsta sinni.
Nú byrjaðli barátta milli DoJl-
fuss 'Og Hitlers. Hitlier vildi gjarna
einræðii í Austurríki, en undi'r
hans stjórn. DoIlíUss fór hins veg-
ar ,að vilja Frakka og ítala.
Það er talið, að um 80«/o af
þjóðiinni hafi alt af veri'ð á móitli
h'Oúum, stjórn hans og sitjórnar-
framkvæmdum.
Dollfiuss var í „Kristilega pjóð-
'fiiokknum", en pað er kaþólskur
íhalds- oig bænda-fl'okkur. Hanm
átti aðjalfylgi sitt í sveitunum
meðal stórbænda, en ekkert fýígi
í bæjunum.
Stjórnmálasit'efna Dollfuss var
aldrei föst eða ákveðin. Hann sló
alt af, fyrst framaii af, úr og í
Þannig var fast að pví komið í
yíetur í janúar, að hann færi að
vilja Engliendinga og gerði banda-
lag við jafnaðarmenn, siem höfðu
á bak við ság 43«,ö af kjósendum
og upp undir helming þingmanna
oig stjórnin fengii þar með ping|
ræðisliögan meirihluta gegn naz-,
istunum.
En peir, siem stóðu lengra til
hægri ien Dollfuss og þá fyrst
O'g 'Og fremst Fey og Starhemh
berg, kröfðust pess, að stjórnih
legðii samtök verkama'nna í rústir
og Dollfuss varð að fara að viljai
peirra til að missa ekki völdin.
Hanin hræddist mieir „Heimwehr“
Starhembergs en varnarlið verka-
lýðsins, „Schutsbund“.
Og þetta varð orsökin að hinu
ægilega blóð'baðá í fíefbrúar, pegar
austunjisiki verkalýðurinn barðist
hetjulegri baráttu í fimm sólar-
hringa mieð lélieg vopn í höndum
gegn ofurefli hers, Heimwehr og
lögreglu, búna nýtízku-vopnum,
og vamn sér aðdáuin frelsisvina
rnn allan heim.
Eftir pað tapaði Dollfuss áliti
heimsins, og upp frá pví var ekki
litið á hann af öðrum en Musso-
lini öðru visi en sem blóðugan
böðul.
JARÐARFÖR DOLLFUSS
Diollfuss vaínn sigur i febrúar
yfir verkalýðnum. En síðan sá
sigur vanst, hafa verið sífeldar ó-
leirðir, í Aústurriki, morð', sppeng-
ingar ög eyðileggingar. Blóðbað'
hans skapaði ekki frið heldur ó-
frið. Nazistarnir uku baráttu sílna
og verkalýðurinn hóf skipulegt,
leyniilegt uppreisnarstarf.
1 byrjuin júlímánaðar gerði Dol-
fuss breytiingar á stjórn sinni.
Tók hann pá sjálfur að sér fimm
ráðherraembætti og hafði hann
Mussolini til fyrirmyndar ei:ns og
í svo mörgu öðru.
Enginn bjóst við því að valda-
tími Diollfuss .yrði svo skammur,
sem raun varð á. Hann féll fyriir
sömiu aðferðinni ef hanin hafði1
beitt við marga andstæðinga síha.
Sama daginn og hann var bor-
inn t,il moldar var 22 ára ganmlli
atvi'nnulaus iðnnemi boririn til
graíair, sem Dollfuss hafði- látið
dæma til dauða daginn áður en
hainn var skotiinn.
Dollfuss fylgdu til grafar her-
íoringjar og kaþólskir klerkar.
Verkamenn og alpýða fylgdu
líki :unga mannsins til hinsitu
hvílu, u'nga mannsins, sem hafði
fórnað llfi sínu í baráttunni fyrir
fneTsii undjrstéttanna.
UngnrjafnaðarmaðDr
tekinn af jifi.
Annar ðæmdnr i æfilanpt
fangelsi.
Rétt áður en nazistar gíerðu
byltiingartilraunina í Austurríkl
um dagi'nn, voru tveir ungir sós-
íalistar dæmdir til dauða. Þeijmi
var igefið að sök, að hafa tekiðl
þátt í púðiursprengingu, og var
annar peirra, Josef Gerl, tekimni
af iífi. Hinn, Ansböck að nafnj',
var náðaður og dómnum breytt
i æfilangt fangelsi. Josief Gerl
var atvinnulaus gullsmíðasveinn
að eáins 22 ára að aldri.
Púðursprengingar hafa verið
mjög tíðar upp á síðkastið í
Austurríjki. Hafa nazistar hvað eft-
ir annað orðið uppvísir að pteSm,,
©n málin hafa annað hvort verið
pöigguð niður eða peir dæmdir í
nofckurra ára fangelsi. Þetta er
aftur á móti í fyrsta sinn, sero
sósíalisti verður uppvís að spreng
ingu og það meira að segja lít-
ilfjörlegri sprengingu, en hann er
dæmdur tii dauða. Slíkt er rétt-
lætið í ríiki hins „kristilega" faz-
isma. Nazistar hafa orðið mörg-*
um mönnum að bana með spreng-
ingum sínum, en sprenging sú,
sem Gerl tók pátt í, varð engin
og gat ekki orðið neinum að bana.
Joséf Gerl stóð sig sem hetjá
fyrár réttinum. Hann játaði strax
á si|g sprengingu'na. En pað und-
arlega var, að hann hafði verið
tekinn fastur af öðrum ástæðum,
Lögreglupjónn sem hafði hann
grunaðann, veitti honum eftirför
'0g m/iöaði á hann skammbyssu.
Geri, .sem átti von á að vera
skotinn niður pá og pegar hleypti
sfcoti á lögreglupjóninn. Þegar
formaður réttarins spurði hanr^
hvort hann vissi ekki að dauða-
refsiing lægi við sliku athæfi,
svaraði hann: „Hwgsjón mi]n er
mér œ8|/ii en lífic>< Líf í ríkt, par
sem ekkei’i frelsi fmmatr ttl
’er, ekki psss vert aa llfa, pví.“
Gerl lýsti því síðan yfir, að hanr)
hefði framið verkið, en reyndi á
allam hátt að losa félaga sinn
undan hegningu. Það tókst ekki
að ví'Su’, en engu að síður kom
Gerl fram sem sönn hetja.
Þegar Gerl var færður út úr
dómssalinum, dæmdur til dauða
hrópaði Amsbook, sem hafði ver-
ið dæmdur í æfilangt fangelsi:
„Ég krefst þiess, að fá að fylgja
félaga mínum í dauðann!“
Báðum hafði pessum ungu
mönnum verið mispyrmt hrotta-
Jiega í fiangelsiniu.
Þessir atburðir vöktu mikla æs-
ingu og umtal í Vínarborg og um
alt Austurríki, Og það er nú talið
víst, að byltingartilraun nazist-
anna 'Standi í sérstöku sambandi
vi'ð þá. Nazistarnir ætluðu sér
að mota þá æsingu, sem var með'-
al fóiksins ög bjuggust við að
pégar peir byrjuðu baráttu sína
gegn DiO'llfus's-stjórmnni, mundu
verkamienn'irnir slást í lið mieð
»
peim. En nazistarnir reiltnuðu
skakt, eiins og áður. Verkalýður-
inn í Austurríki vissi, að nazistarin
ir myndu eilcki reynast bjargvættir
hans. Hann veit, að hann werður
sjálfur, undir sinni eigiin forystu
að heyja sína frelsisbaráttu bæði
gegn fazistum og nazistunj.
/