Tíminn - 23.12.1965, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR 23. desember 1965
TÍMINN
5
SKRAFAD VID
ÞRJÚ SKÁLD
Býsna mikið rúm mundi það
taka hér í blaðinu, ef birt væru
viðtöl við hávaðann af höfundum
þeirra bóka, sem út koma fyrir
þessi jól. Þó þykir ekki annað
hlýða en sýna lit á því að ræða
við nokkra, og fer hér á eftir
fyrri þáttur af tveim slfkum, og
er þar rætt við fáein ung skáld.
Fyrst og fremst eru það söguskáld
því að nú bregður svo við, að út
hafa komið með örstuttu millibili
sögubækur, sem vitna, að skáld-
sagan á fslandi virðist síður en
svo vera í andarslitrunum, þótt
sumir vilji halda því fram, að hún
sé búin að lifa sitt fegursta.
Ein fyrsta skáldsagan hinna
yngri rithöfunda, sem kom á mark
aðinn, var fyrsta bóksaga ungrar
skáldkonu, sem áður var orðin
þjóðkunn af ljóðum sínum, stutt-
um sögum og ævintýrum, Jakob-
ínu Sigurðardóttur, sem uppalin
var á Homströndum. setti síðar
saman bú með bónda sínum í
Mývatnssveit, býr þar nú, en þang
að fluttist hún eftir margra ára
dvöl í Reykjavík, þar sem gerist
þessi fyrsta skáldsaga hennar,
Dægurvísa, er vakið hefur feikna
athygli, því að langt er síðan kom
ið hefur út jafnfágað skáldverk
frá hendi íslenzkrar konu. Við ræð
um fyrst við Jakobínu í sambandi
við Dægurvísu.
— Er þessi fyrsta skáldsaga yð
ar alveg ný af nálinni?
— Ég byrjaði að skrifa Dægur-
vísu fyrir löngu, en lauk henni
ekki fyrr en nýverið. Ég er frem-
ur sein að koma því áleiðjs, sem
ég byrja að festa á blað, því að
ég hef nógum skyldustörfum öðr-
um að sinna, börnunum og heim-
ilisverkunum.
— Þér hafið þó komið tals-
verðu í verk auk þeirra á ekki
löngum tíma, úr því komið hafa
út eftir yður þrjár bækur á fimm
ára bili. Og þér hafið reynt við
flest skáldskaparform, ljóð. smá-
sögur og skáldsögu, hvað -verður
næst. saga, Ijóð eða máski leikrit?
— Ég veit ekki, hvort nokkuð
verður næst, geri engar áætlanir á
þessu sviði og því hef ég engar
fréttir að færa, hvað það snertir.
— Sumir furða sig á þvi, að þér
veljið yður sögusvið i Reykjavik
en ekki í átthögum yðar eða nú-
verandi heimasveit
— Ég skil ekki, hvers vegna
fólki finnst það skrítið, að sveita-
kona skrifar sögu, sem gerist í
borg, en þykir ekkert við það að
athuga. að borgarbúar láti sögur
sínar gerast í sveit. Bilið milli
sveita og bæja hefur mjókkað,
fjarlægðir horfið með bættum sam
göngum. Það skiptir ekki ýkja
miklu máli, hvar saga gerist. Og
mænum við ekki öll til höfuðborg
arinnar? Ég átti heima þar
eðr ! srrennd í ein þrettán fjórtán
ár
Maður hefur það á tilfinn-
ingu af lestri bóka yðar, að þér
Safið lesið mikið af fagurbók-
menntum. Eigið þér eftirlæt-
Jakobína Sigurðardóttir
isskáld í erlendum bókmenntum,
skáldsagnahöfunda?
— Ég hef ekki mikinn tíma eða
aðstöðu til lestrar og ekki kunn-
áttu til að lesa útlend skáld á
frummáli nema takmarkað. En
hvort ég hafi tekið ástfóstri við út
lend skáld, þá er ég raunar ákaf-
lega fjöllynd í þeim efnum, og
aðallega hafa það verið erlend
Ijóðskáld, sem ég hef haft mesta
ánægju af að kynna mér, einkum
sænsk, og þá sér í lagi Fröding.
En helzt hef ég kynnzt erlendri
Ijóðagerð með aðstoð þýðingu
Magnúsar Ásgeirssonar og Helga
Hálfdánarsonar. Ég er ekki fær
um að dæma, hve þær þýðingar
í flestum tilfellum ná vel frum-
Ijóðinu, en þó hef ég lesið mörg
ljóð sænsk, sem Magnús hefur
þýtt, og þar leynir sér ekki, að
honum tekst oft afburða vel, t.d.
hvernig hann þýðir Fröding, sem
er ákafleg vandasamt að þýða á
annað mál.
— Heimsækið þér oft Reykja-
vík?
— Það geri ég eins oft og ég
kem því við. Þar á ég flest mitt
skyldfólk og venzlafólk, ég kom
þangað á unga aldri og fór það-
an ekki fyrr en fullorðin, svo
engan þarf að undra, þótt hún
eigi einhverjar taugar í mér.
— Hafið þér þá ekki valið yður
neinar fyrirmyndir úr átthögun-
um á Hornströndum?
— Mín bernskusveit er öll í
eyði, þar sem ég hefði átt að eiga
rætur. Þar af leiðandi er ég eins
og kötturinn, sem fer sinna eigin
ferða, eru allir staðir jafnkærir.
— Saknið þér ekki mikið. að
bernskusveit yðar er komin úr
byggð?
— Það er hlutur, sem ekki þýð-
ir að tala um.
Jökull Jakobsson varð allra
ungra íslenzkra leikritahöfunda
vinsælastur þegar eftir að Hart í
bak var frumsýnt hjá Leikfélagi
Reykjavík í tðnó 11 nóvember
1962 og hefur varla nokkurt ís-
lenzkt leikrit verið sýnt oftar í
beinu framhaldi. á annað hundr-
að sýningar. Annað leikrit hans
fleirþætt síðan, Sjóleiðin til Bag-
dad, var frumsýnt 26. október á
sama stað, og er eftir að vita,
hvort það nær líkum vinsældum
og hið fyrra, virðist þá ekkert lát
á aðsókn enn. Nú hafa þessi tvö
leikrit verið gefin út saman í bók,
með mörgum myndum úr báðum
leiksýningunum, og ritar Sveinn
Einarsson leikhússtjóri formála
bókarinnar. Þegar ég átti stutt
samtal við leikskáldið um bókina,
spurði ég hann fyrst um breyting
amar, sem hann gerði á leikrit-
um sínum eftir að æfingar höf-
ust.
— Já, það var leikritið Hart í
bak. Á því urðu firna miklar breyt
ingar eftir að ég fór að vinna
með Gísla Halldórssyni leikstjóra
og leikendum. En þær breytingar
urðu mestan part i síðasta þætt-
inum, ég skrifaði einar fjórar gerð
ir af honum áður en lauk og var
að hrófia við honum alveg fram
á síðustu stundu.
— En gerðirðu eins mikið rask
á Sjóleiðinni til Bagdad eftir að
farið var að æfa hana?

Jökull Jakobsson
— Það urðu ekki líkt því eins
miklar. Það leikrit var líka miklu
lengur í smíðum, líklega full
þrjú ár frá þvi ég byrjaði á því.
— Telurðu, að þú breyttir því
svo lítið, hafa hlotizt nokkuð af
þeirri samvinnu, sem þú hafðir
við leikstjróra og leikendur með-
an Hart í bak var æft?
— Alveg tvimælalaust hefur
það verið bein afleiðing af þeirri
reynslu eða lærdómi, sem ég fékk
af æfingum á hinu.
— En svo hefurður sótt mikið
leikhús á ferðum þínum ytra.
— Já, vissulega geri ég það og
hef mikið af lært.
— Ekki hrifizt af absúrdu leik-
ritagerðinni?
— Mér er ómögulegt að lýsa
ást minni á nokkurri sérstakri
stefnu. hvort sem það er absúr-
dismi eða eitthvað annað. Hitt er
annað mál með einstök verk, ejn,s
eftir absúrdu leikritahöfundana og
aðra. Og þessi tegund leikritagerð
ar getur verið nauðsynleg þar
sem tradisjónirnar eru að kæfa
höfundana, eins og í London og
París, en hér finnst mér þetta
snúa allt öðru vjsi við. Leikritun
er miklu fremur landnám hér hjá
okkur og engin þörf á að setja
sig í annarlegar stellingar. Þess
ar nýju stefnur í leikritagerð eru
auðvitað til komnar sem uppreisn
gegn yfirþyrmandi hefðum. Öðru
máli gegnir hér með nýjar stefn-
ur t.d. í ljóðagerð eða sögum þar
sem draugar hefðarinnar vor
farnir að tröllríða húsum.
— Sumum finnst svipa allmik-
ið saman Hart í bak og Sjóleið-
innj til Bagdad. Hugsar þú ein-
hver tengsl þeirra á milli?
— Það hafði ég alls ekki í
huga, þegar ég skrifaði þau. Að
vísu er minnzt á sömu persónur.
En það eru aðeins ytra borðs
tengsl. En ég sé nú ekkert sam-
eiginlegt með leikritunumsjálfum.
Segja má, að það sé sama sýnin
í þeim báðum, og það finnst mér
frekar vera kostur heldur en hitt.
Menn hafa ruglað þessu saman.
Efnið er annað og persónurnar
aðrar, þótt sjálfsagt megi finna
einhvern skyldleika. En mér
finnst menn ekki hafa fundið rétt
tengsl milli leikritanna. Það er að
vísu sama eða svipuð heildarsýn í
þeim.
— Fæstu einungis við leikrita-
gerð, grípurðu ekkert í sögur í
seinni tíð?
— Ég hef ekki átt neitt við
annað s.l. fimm ár og hef ekki
áhuga á öðru í bili.
Björn Bjarman er nýr rtthöf-
undur, lögfræðingur að menntun,
kennari aS starfi, nú sendir hani)
frá sér fyrstu bókina, sáfn níu
smásagna, er hann^nfrfftir í heið-
inni, og það yekur f&rou margra,
að þær gerast allar í grennd við
eða hafa að baksviði herstöðina á
Keflavíkurflugvelli. Þvi spyr ég
hann fyrst, hvernig á þessu standi.
— Ég vann suður á Velli, var
í starfi, þar sem ég hafði að-
stöðu til að iylgjast vel með því,
sem þar gerðist. Þetta var 1952
þegar flestir árekstrarnir urðu
þar. En þá hafði mér ekki hug-
kvæmzt að skrifa sögur. Þegar ég
hætti þessu starfi, breytti ég unr
fór út á land, tók að mér skóla-
kennslu. Mér féll vel það starf,
fannst ég hafa nógan tíma, og í
frítímum fór ég að klúðra þessu
saman. Þetta áttu í fyrstunni að
vera tilraunir, kannski til að
skrifa sig frá þessu ástandi suður
á Velli, því mér var það ekki að
skapi. Og þegar til kastanna kom
hafði ég gaman að þvi að setja
þetta saman, án þess að hafa
nokkra tilburði sýnt í þessa átt,
síðan ég fékk 3.2 i íslenzku á gagn
fræðaprófi, sem kom þannig til að
við fengum 17. júní að ritgerðar-
efni, og ég skrifaði um Jón Sig-
urðsson í staðinn fyrir 17. júní-
hátíðarhöldin. eins og til var ætl-
azt.
— Jæja, eru sögurnar sprottn-
ar af þörf til að losa þig við
ástandsáhrifin?
— Já, annars eru þáttaskil í
bókinni, við söguna í þræla-
kistunni. Þá langaði mig, ef ein-
hver fengist til að gefa þetta út,
að skrifa svo sem eina sögu í við-
bót sem áhorfandi utan frá. Og
svo vill til, að sú saga, Árekstrar,
hefur orðið kveikjan f því, sem
ég er að vinna nú.
— Og hvað er það? Skáldsaga?
— Já. Og í rauninni þorði ég
ekki að láta þetta frá mér fyrr
en ég væri byrjaður á nýju verki,
máske til að halda lífinu sjálfur,
ef ég mætti orða það svo. Líka
það. að ég hef haldið áfram að
kenna og umgengst svo góða gagn
rýnendur, unglingana, sem ég er
Björn Bjarman
að kenna. Það eru krítikerar, scm
svíkja mann ekki. Þeir eru góðir
hlustendur. En hvað um þessa
bók, í heiðinni, áhrærir, þá mætti
líta á fyrstu átta sögurnar sem
eins konar stílæfingar, gerðar af
persónulegum ástæðum, en ní-
undu söguna sem eins konar líf-
akkeri upp á framtíðina. En áfram
haldandi söguefni er nóg fyrir
hendi og allt fer eftir því, hvað
maður er duglegur að vinna úr
þvi. Og þetta er allt miklu léttara.
þegar maður er búinn að finna
sér einhvern ákveðinn stíl.
— Þú hefur sem sé látið hend-
ur standa fram úr ermum eftir
að hafa komið handriti þessar
ar bókar frá þér?
— Já, þegar það fór í prentun.
þá var ég búinn að hugsa mér
grindina í næstu sögu, skáldsögu
og rauk í það í haust að gera upp-
kast að henni, gaf henni meira
að segja nafn þá, Trölli.
— Ertu fljótur að gera upp
kast sögu?
— Já, það held ég megi segja.
Þegar ég er búinn að gera mér
hugmynd að sögu, finna aðalat
riði hennar, hespa ég af að byrja
hana og botna, hef aðalatriðið í
miðjunni. byggi hana líkt og píra
mída, eða eins og ég segi við
sjálfan mig, eins og Keili. Þegar
ég var f ástandinu þarna suður
frá. fannst mér Völlurinn byyja
við Keil! oð ísland end#1
þar. Þannig orkaði það á mig.
— Er of snemmt að spyrja um
hvað skáldsagan fjalli í stórum
dráttum?
— Ég skrifa kafla hennar að
nokkru leyti eins og smásögu,
nota „backflash" við hana, læt
hana gerast í þessu sama umhverfi
og sögurnar í heiðinni, það er
borgarleg fjölskylda á kreppuár-
unum. þaðan kemur aðalsögumað
urinn. Hann hefur fengið gott upp
eldi. honum er ekki spillt með of
miklu meðlæti, en svo reyni ég
að sýna, hvaða áhrif Völlurinn hef
ur á hann, þegar þar kemur sögu.
Sagan snýst, í stórum dráttum,
um fjóra punkta, Keflavíkurflug-
völl, Alþingishúsið, Stjórnarráðs-
húsið og loks á skipi úti á sjó.
Nafn sögunnar er dregið af skipi,
sem ég var einu sinni á, þegar
ég var til sjós, Steingrími trölla.
Síðasti partur sögunnar lýsir síld-
veiðum og lífinu um borð. Á sjón
um fékk ég minn bezta skóla utan
foreldrahúsanna.
G.B.