Þjóðólfur - 14.10.1898, Blaðsíða 2

svo tekið fyrir að halda, þegar til loptssást,
í suður; þá birti fyrst til og sást til sólar.—
Mjög opt kvaðst hann hafa vaðið yfir ár, og
tvisvar óð hann nær í axlir; einu sinni komst
hann hátt upp á jökul, (líkl. Arnarfellsjökul);
þá var heiðskírt. Hugði hann þá að svip-
ast þaðan til byggða, en þegar upp á jök-
ulinn kom, komu fyrir hann stórar og voða-
legar jökulsprungur. Hvarf hann því til baka
ofan af jöklinum, og fór suður með honum
að hann hélt, kom þar í fagurt graslendi, var
þá mjög af honum dregið, og lét þar fyrir-
berast um hríð. Samt færðist lífsvonar neisti
í hann á næsta degi og hélt hann svo áfram
suður alla sanda og afrétti niður með Þjórsá
að norðan, þar til Hreppamenn fundu hann
þarna í Búrfelli, sem áður er sagt. Ekki
segist Kristinn hafa smakkað mat síðan
um morguninn,. sem hann lagði á stað. —
Hundur fylgdi honum á stað, og var með
honum 3 daga og hvarf hann honum svo;
þyngdi Kristinn mjög við hvarf hans og ör-
vænti sér fremur eptir en áður um aðná til
byggða. Væna leðurskó hafði hann á fót-
um, en samt voru þeir fyrir löngu sundur
gengnir og sár komin á fætur hansoghönd-
ur; handasárin hafði hann fengið helzt á
jöklinum við að skríða og klifrast. Ráð og
rænu hafði hann, er síðast fréttist, og bíður
hann nú á Asólfsstöðum í Gnúpverjahreppi;
læknir var sóttur til að fægja og binda um
sár hans, segja til um mataræði o. fl. Mun
standa til, ef maður þessi fær heilsu, aðhann
fari suður til Reykjavíkur og svo þaðan norð-
ur með póstum.
„Það hafa eigi verið uppi dagarnir fyr-
ir þessum rnanni", segir fólkið, ogþykirauð-
sær fingur forsjónarinnar í þessari stöku til-
viljun, er bjargaði lífi hans"-
Séra Matthias Joehumsson
brá sér skemmtiför til Björgvinarsýningarinnar í
sumar og kom aptur til Akureyrar nú með »Thyru«
um næstl. mánaðamót, Hann hélt fyrirlestur í
Björgvin um ísland, og mun ef til vill verða
nánar skýrt frá honum í Þjóðólfi siðar. Frá Nor-
egi brá séra Matthías sér til Hafnar og var hon-
um þar vel fagnað af löndum. Héldu þeir hon-
um þar veizlu allmikla 15. f. m., og var honum
þá meðal annars flutt eptirfarandi kvæði, er Ágúst
Bjarnason stud. mag. hafði ort.
Er íslands þrutu þúsund ár
og þjóðhátíðin rann
þá gall í lopti lúður hár
hver lék á hann?
Vtðkvœdi1. Það mundi vera Matthías
svo mæta vel hann kvað!
Hans hróður ætíð hrærði oss
í hjartastað.
Er ísland söng sitt sorgarlag
og sigurhetjan dó
vér heyrðum þungan harmaslag,
hver hörpu sló?
Hver hefur sungið öll þau ár
um íslands gleði og þraut
og tínt hvert gráts og gleðitár
í gígjuskaut?
Hvar þekkti svo vort móðurmál
að málms það kvað. við raust
og söng eins hátt og slegið stál
svo snjallt og hraust?
Hver þekkti svo vorn andans óð
og okkar litlu þjóð
að heitt og öflugt hrundi í ljóð
vort hjartablóð.
Hver söng svo skýrt um ljós og líf
190
og lífsins sigurbraut,
hver söng svo dýrt um dauða og kíf
og dapra þraut?
Eg heyri voldugt vængjablak
hver vindur sér svo strítt | ___________
eg heyri brennheitt bænakvak y
hver bað svo”hlýtt?
Hver hendir sérjsvo hátt, svo lágt]
hvar hljómar þvílíkt mál
hver ájsvo mikinn andans mátt
og eld í sál?
z) Viðkvæði þetta, sungið í kór, er endurtekið
við hvert vísuorð kvæðisins.
DjÖrf fjársvik eru það, sem einhver
þorpari hefur haft í frammi við landsbankann.
Hann hefur svikið út úr honitm 850 króna lán
gegn falsaðri sjálfskuldarábyrgð í marzmánuðii897.
Kom maður þessi þá í bankann við annan
mann, og lugu báðir til nafns síns, en banka-
stjómin þekkti þá ekki. Kvaðst lántakandi eiga
heima í Mýrdal í Kolbeinsstaðahreppi, og sýndi
vottorð frá hreppstjóranum þar, Sigurði Brands-
syni í Tröð, er vottaði það, að báðir ábyrgðar-
mennirnir (nfl. fylgdarmaður lántakanda og Páll
nokkur Jónsson á Heggstöðum) væru »sérlega vel-
standandi menn« eða eitthvað þvf um líkt. Og
svo fékk þorparinn láníð upp á þessi skilríki.
En borgunin dróst fram yfir gjalddaga, og mun
bank,astjórnin þá hafa farið að spyrja sig fyrir
um þetta fólk. Svo mikið er víst, að sýslumanni
(Lárusi Bjamason) var falið á hendur að
rannsaka þetta nú í sumar, og kom þá upp úr
kafinu, að allt ábyrgðarskjalið var falsað. Hrepp-
stjórinn hafði aldrei séð það og ekkert á það
skrifað, og nöfn lántakanda og annars ábyrgðar-
mannsins fyrirfundust alls ekki þar í hrepp eða
neinsstaðar nærsveitis, en hinn ábyrgðarmaðurinn,
Páll þessi á Heggstöðum er loára gamall dreng-
ur og var nafn hans auðvitað einnig falsað. Er
hvorttveggja jafn undmnarvert: bíræfni þorparans
og fljótfæmi bankastjórnarinnar, að hún skyldi
láta draga sig svona hraparlega á tálar, þrátt
fyrir hina alkunnu nákvæmni og gerhygli séra
Eiríks Briems að minnsta kosti, er jafhan hefur
spurt sig vandlega fýrir um ókunna menn, er lán
hafa fengið í bankanum. En þarna fór nú ver
en skyldi, og veit engirm, hver þorpari þessi
er, en hann hefur verið furðu djarfur piltur sá.
Þess skal getið til að firra aðra vítum, að
saga þessi er tekin eptir manni úr Hnappadals-
sýslu, er kunnugt var um prófin þar vestra, og
af þvf að ætla má, að hún sé komin í hámæli
hér í bænum, er engin ástæða til að þagga
þetta niður og er eigi heldur rétt. En verið
getur að bankastjómin hafi einhverjar málsbæt-
ur sér til afsökunar, og þess vildum vér gjaman
óska hennar vegna, því að þetta er fremur leið-
inleg »historfa« fyrir hana. — Beturaðbankastjórn-
inni tækist að hremma fantinn. En þetta hálft ní-
unda hundrað króna er að líkindum farið veg
allrar veraldar.
Ljósmyndan af
himinhvolfinu.
Eptir Camille Flammarion.
Hugmynd sú, að nota Ijósmyndan til að
skyggnast eptir nýungum í himinhvolfinu, er get-
in sama daginn, sem hin mikla uppgötvun þeirra
Niepce og Daguerre var ger kunn almenningi í
hinni merku skýrslu Aragó’s á fundi vísindafé-
lagsins í París 19. apríl 1839.
Hinn frægi stjamfræðingur sá þegar fyrir
ýms not, er af henni mætti nafa í stjarnfræðilegum
rannsóknum, og tók fram, meðal annars, mögu-
legleikann fyrir þvf, að fá góðan uppdrátt af
tunglinu og fullkomna mynd af rákunum í sól-
geislamyndinni. En ljósmyndanaaðferðin var þá
enn of ófullkomin til þess að árangurinn yrði
fullnægjandi.
Samt sem áður tókst þeim Fizeau og Fouco-
alt, frá árinu 1845, að fá ágæta ljósmynd afsól-
inni á 7«° hluta úr sekúndu, og er sú mynd fag-
urlega steinprentuð í útgáfunni af ritsafni Arag-
o’s. 1848 náði William C. Bond, amerískur stjarn-
fræðingur, ágætri ljósmynd af tunglinu. Sól-
myrkvinn 28. júlí 1831 var ljósmyndaður
Berkowsky í Königsberg; á ljósmyndaplötu þess-
ari sáu menn í fyrsta sinni votta fyrir »kórónu«
þeirri, sem er umhverfis stjömu dagsins og gos
þau, er eiga sér stað frá yfirborði hennar.
1857 náði William Bond mjög skýrri ljós-
mynd af tvístiminu Mizar eða Zeta í Stóra-Bim-
inum, er var jafn nákvæm eins og mælingar með
smálengdamæli stjarnfræðinganna, svo að eg hefi
getað fært hana inn sem sönnunargagn í tví-
stimatal mitt. Þessar ljósmyndir stjarna hafa
fyrst verið gerðar í stjömuturninum við Harward
College, og það er þar, sem Pickerius starfar
með svo miklum árangri, að hann virðist að
minnsta kosti að geta jafnast við allan þann á-
rangur, er orðið hefur af samkomu þeirra tutt-
ugu til þrjátíu stjamfræðinga, er stjamfræðinga-
fundinn héldu í Norðurálfunni.
Warren de La Rue á Bretlandi og Ruther-
ford frá Bandaríkjunum náðu frá 1837 til 1867
ágætum ljósmyndum af tunglinu, svo að þær hafa
eigi tekizt betur síðan. Meðal ljósmynda þess-
ara skulum vér taka fram hinar frábærlegu ,ster-
eoskop'-myndir (vues steréoscopiques), þar sem
hnattmyndun tunglsins kemur svo út, að það
verður að sjá því nær eins og egg. Það, að
tekizt hefur að sýna hnattmyndunina svona vel,
þó nokkuð sje hún aflöguð, kemur til af því, að
menn hafa notað sér þá hreyfingu tunglsins, er
»librations«-(hristings)hreyfing er nefnd til þess
að skyggnast lengra eða skemur yfir á þann
helming tunglsins, er oss er ósýnilegur. Warren
de La Rue, er vér eigum að þakka þessar ,stere-
skop' ljósmyndir af tungli voru, hefur og komizt
svo langt, að fá aðrar áþekkar af reikistjörnunni
Júppiter, með því að taka af henni myndir (les
vues) á 26 mínútna millibili.
Faye á Frakklandi hefur verið einn af
snjöllustu meðmælendum hinnar stjamfræðislegu
ljósmyndunar. Smátt og smátt hefur ljósmynd-
anin, þrátt fyrir mótstöðu þeirra stjarnfræðinga,,
er vilja láta reikninginn vinna allt, rutt ser til
rúms við stjarnfræðilegar rannsóknir. Þegar
Venus 1874 gekk fyrir sólina var hún notuð til
hins mesta gagns, sama er að segja 1883. Á
stjömuturninum 1 Meudon náði Janssenárið 1877
ágætum ljósmyndum af yfirborði sólarinnar, og
má svo að orði kveða, að svo ljóslega sýni þær,,
hvemig sólarljósið myndast, að menn fengju ekki
greinilegri hugmynd um það, þótt menn væru
viðstaddir við tilbúning þess. Þessar ljósmyndir
af sólunni má heita, að séu tilbúnar á augabragði,
því að þær em gerðar á hálfum þúsundasta hluta
úr sekúndu. 1884 gerðu þeir Paul og Prosper
Henry stjörnu-uppdrætti fyrir stjömuturninn f
París; notuðu þeir þá ljósmyndan í stað stjömu-
rannsókna, og reyndist það bæði fljótara og á-
reiðanlegra. Síðan hafa hér um bil um sörnu
mundir þeir Pickerius í Bandafylkjunum. Gould
í Argentina, Gill á Góðrarvonarhöfða og Comm-
on og Robert á Englandi gefið sig mjög við
Ijósmyndagerð af himinhvolfinu, og hefur starf
þeirra haft hinn bezta árangur.
Þannig hefur ljósmyndanin smátt og smátt
fengið eigi alllitla hluttöku í stjamfræðilegri.
rannsóknaraðferð. og verður sú hluttaka með
hverjum degi þýðingar- og ávaxtameiri.
Menn hafa nú í hyggju, að ljósmynda ger-
valla himinhvelfinguna, og það var í þeim til-
gangi, að Moucher flotaforingi stakk upp á, að
ljósmyndarar stjama úr öllum löndum ætti með
sér allsherjarfund; hefur slíkur fundur verið hald-
inn tvívegis á stjörnuturninum í París 1887 og
1889 og enn nú fyrir allskemmstu.