Þjóðólfur - 26.11.1909, Blaðsíða 3

ÞJOÐOLFUR
195
hagsýnina. Viðskipti við England, Þýzka-
land og Ameríka mundu miklu hagfeld-
ari fyrir Islendinga. Oss vantar beinar
skipaferðir til Ameríku. Fæ eg ei ann-
að skilið en þá hlyti að myndast af því
viðskiptalff, sem gæti numið allmiklum
hagnaði fyrir landið, ef með því móti
væri hægt að koma á beinum viðskipt-
um milli framleiðenda og neytenda. Frá
Ameríku gætu þá kaupfélögin hér pantað
ýmsar vörur. Sýnist ,þá eðlilegast, að
hér væru sett á stofn forðabúr, er væru
milliliður milli framleiðenda og neytenda,
sem jatnframt gæti verið stórsöluverzlun,
og þangað mætti svo flytja rúg í stórum
stýl á sérstökum skipum frá höfnum rúg-
landanna sjálfra.
A meðan þessu llkt fyrirkomulag er
eigi komið á, þá virðist mér að kaupfé-
lögin ættu hægt með að sameina sig um
innkaup á matvöru og ýmsum fleiri vör-
um í heilum skipsförmum. Með því móti
ætti að fást ódýrari vara og ódýrari flutn-
ingur. En samvinna kaupfélaganna er
eigi meiri en svo, að þau hafa ekki get-
að sameinað sig um kolafarm, timburfarm
eða saltfarm, enn sem komið er.
Um vöruvöndun hefur eigi nægi-
lega verið hugsað í kaupfélögunum hing-
að til, þó þau hafi samt, öðrum fremur,
gert nokkuð í því efni. Yfirgripsmikil
samvinná í þeim efnum er óhjákvæmi-
leg, ef nokkuð verulegt á að geta komizt
í framkvæmd, sem þýðingu hafi á heims-
markaðnum. Sláturhúsin eru þar fyrsta
sporið. Um ullina hefur verið allt of
iitið hugsað. Hugsanlegt virðist mér það,
að ullarvöndun yrði meiri hjá bændum,
ef í hverju kauptúni, þar sem nokkuð
verulegt er um ullarútflutning væru tveir
eiðsvarnir ullarmatsmenn. Þeir ættu að
skipta allri ull í flokka, eptir gæðum og
hver flokkur að hafa sitt ákveðna aðal-
merki um land allt. Þetta ætti að vekja
metnað hjá bændurn og í útlöndum ætti
það fljótlega að vekja traust á vörunni,
halda verðinu misfelluminna og þoka því
jafnframt hærra. Kostnaðinn við þetta
ullarmat ætti að borga úr landssjóði.
Aptur á rnóti mætti leggja lítilsháttar út-
flutningsgjald á ullina, til þess að vinna
upp á móti matskosnaðinum.
Hugsanlegt virðist mér og að bændur
stofnuðu sameignarþvottahús til
ullarverkunar. Þyrfti þá sérstakt mat á
óverkaðri ull hvers eins, og sérstök aðal-
útflutningsmerki. Sú ull ætti að komast í
hátt verð og auka álit fslenzku ullarinn-
ar, sem er viðurkennd að vera ágæt í
sjálfu sér. Þann vitnisburð gáfu Ameríku-
menn henni, áður en þeir voru sviknir á
henni. Heyrzt hefur að þeim hafi verið
seld rússnesk ull í Kaupmannahöfn sem
íslenzk ull, og er slíkt ekki bótakostur.
Við þessu þarf að sporna og það er,
fyrst og fremst, með lögboðnu vöru-
m e r k i um land allt og hinsvegar með
þvf, sem að framan er greint, ásamt fleiru,
er koma kann f leitirnar, þegar almenn
stund verður lögð á betri og samræmis-
legri ullarverkun en hingað til. UU til
útflutnings, er ein af þremur aðalland-
búnaðarvörum landsmanna; hinar eru:
kjöt og smjör. Gagnvart þeim vörum eru
samvinnufélögin alvarlega tekin til starfa
og horfa tilraunir þeirra til góðs gengis.
Það má eigi lengur svo búið standa, að
ullin sé þar undanskilin, og hver verki
hana með ósamkynja áhöldum eptlr sínu
höfði. Verðmunur sá, sem nú þegar er
búinn að ná festu á markaðnum, gagn-
vart norðlenzkri og sunnlenzkri ull, bend-
ir í áttina, að mismunandi gæði og verk-
un ullar sé ekki þýðingarlítið, og þó er,
innan þessarar flokkunar, allt í ruglingi
eg stefnulaust. (Niðurl. næst).
Sjónleikar.
Nýi leikurinn, »Astir og miijónir«, er
getið var um í síðasta blaði, að leikfé-
lagið væri byrjað að leika, hefur nú ver-
ið leikinn tvisvar sinnum, en óvíst, að
hp.nn geti haldizt lengi á leiksviðinu, með
því að hann þykir nokkuð daufur og
langdreginn með köflum, einkum i. þátt-
urinn. Efni hans snýst um enskan milj-
ónamæring og konu hans, er í fjarveru
mannsins lætur ungan málara mála mynd
af sér, og verða þau ástfangin hvort í
öðru. John Glayde, miljónamæringarinn,
fær skeyti til Amertku um að hætta sé
á ferðum, og hann bregður óðar víð og
heldur heim til sín til Parísar, því að
þar áttu þau hjón heima. Hann hafði
áður ekki um annað hugsað en græða
fé, haft allan hugann við það, en skeytt
lítt um konu sfna, en unni henni þó
undir niðri, og héfur nú staðráðið, að
ganga f endurnýjungu lífdaganna, losa sig
úr fjárgróðabrallinu,';"eri hafðij.fveiklað
heilsu hans, og helga konu sinni það
sem eptir væri æfinnar. En hún tekur
þeim sinnaskiptum hans þurlega og fer
undan í flæmingi, er hann gengur á
hana um ástir hennar og málarans.
Loks kemst hann þó hjá öðrum að hinu
sanna í þessu efni um það leyti, er hún
hetur ákveðið að strjúka með málaranum,
Henni verður hverft við, er hann veit
um þetta óleyfilega samband hennar og
málarans, og þykist lofa bót og betrun
og óskar fyrirgefningar, en það er upp-
gerð ein til þess að geta komizt burtu
með málaranum. John Glayde trúir
henni og leyfir henni að fara, því að
hún þykist ætla í heimboð. En litlu
síðar kemst hann að þvf, að hún hafi
farið beina leið heim tfl málarans, og
rýkur því af stað þangað. Er hún þá í
brottbúningi og tæst ekki til að snúa
heim aptnr með manni sínum. Hann
tekur því það ráð, að gefa saroþykki sitt
til þess, að þau megi fara hvert á land
er þau vilji, f stað þess að hefnast á
málaranum og konu sinni, erstanda bæði
í leikslok mjög áhyggjufull út af þessu ó-
vænta »göfuglyndi« mannsins, er hjá höf-
undinum á að vera hin harðasta refsing
fyrir tál og lygar konunnar. Og með
því lýkur leiknum. Hann á að sýna, að
hjónabönd auðkýfinganna, er ekki hugsa
um annað en mammon og afrækja þess
vegna konur sínar, hljóti að verða ó-
gæfusöm, og þess vegna sé afsakanlegt,
þótt konan bregðist hjúskapartryggðinni.
En slfkar óleyfilegar ástir séu hins vegar
augnabiiks-ástrlða, er fljótt hjaðni, er til
alvörunnar kemur, og lftt megi því á
þeim tilfinningum byggja, sérstaklega frá
karlmannsins hálfu, og einkum ef elsk-
huginn er eldri en konan. — Leikur
þessi er að vísu ekki veigamikill, né sér-
lega átakanlegur, en ekki óliðlega sam-
inn og sumt í honum dágott. En yfir-
leitt er fremur lítið í hann varið, Höf-
uðhlutverkin í honum eru leikin af Jens
Waage, er leikur miljónamæringinn og
ungfrú Emilíu Indriðadóttur, er leikur
konu hans, Muriel Glayde. Leikur Jens
vfðast hvar fremur vel og sumstaðar mjög
vel. Hlutverk ungfrú Emilíu er allerfitt
og vandasamt, en hún leysir það furðu-
vel af hendi, ekki sízt í síðusta þætti, þá
er hún neitar manni sínum að fara heim
með honum. Sá leikur hennar er góður.
Og hún getur yfirleitt verið mjög ánægð
með, hvernig henni hefur tekizt með
þetta stærsta og vandasamasta hlutverk,
er hún hingað til hefur fengið að reyna
sig við í leikfélaginu, því að þótt hún
taki það nokkuð á annan hátt, en Guð-
rún systir hennar mundi hafa tekið það,
þá teljum vér óséð, að hún hefði gert
það betur; sennilega ekki. Umhinhlut-
verkin er lítið að segja. Þau eru leikin
sæmilega flest, en frekar ekki, og virðist
ekki ástæða til, að nefna þar einn öðr-
um fremur, er taki hinum fram. Þjónn
John Glayde’s er dálítið hjáleitur og
gerfi hans ekki sem heppilegast, svo að
hann verður hálfgert að undri, þótt hjá-
rænulegur eigi að vera.
Ræða Schack’s
fólksþingsmanns, er getið var um í sím-
skeyti hér 1 blaðinu fyrir skömmu, er nú
hingað komin í heilu lagi, eins og hún
er prentuð í ríkisþingstíðindunum dönsku.
Er hún harla ósvffin f vorn garð á ýms-
an hátt. Meðal annars verður ræðumanni
mjög tíðrætt um millilandanefndarfrum-
varpið, og telur það hafa verið allt of
gott fyrir oss(l). í nefndinni hafi setið
70—80 ára gamlir danskir fauskar, er
ekki hafi haft nokkra þekkingu á íslenzk-
um málum. Hinn eini danski maður, er
nokkuð vissi í þessum efnum, væri dr.
Berlin, en hann hefði því miður verið að
eins skrifari í nefndinni. Um viðskipta-
ráðunautinn, Bjarna Jónsson, segir hann
meðal annars, að hann sé alkunnur Dana-
hatari, og sé nú (5. nóv.) að halda fyrir-
lestra 1 Noregi og skamma Dani, sé að
reyna að koma íslenzku verzluninni úr
höndum Dana í hendur Norðmanna, og
vitnar í nokkrar setningar úr fyrirlestrum
hans sínu máli til sönnunar. Skorar hann
á stjórnina að hafa gát á þessum herra
og starfsemi hans f öðrum rfkjumogsam-
bandi við erlendar stjórnir. Hér séverið
að vinna að skilnaði Danmerkur og Is-
lands, og einn af helztu embættismönn-
um landsins, Guðmundur læknir Hannes-
son, hafi nýlega skrifað í íslenzkt blað,
að Island vantaði ekki annað en hugaðan
foringja, til að gangast fyrir skilnaðinum,
og segir ræðumaður, að það sé leiðinlegt,
að þessi^hugrakki maður sé ekki í land-
inu, en þá er hann rísi upp, sé skilnaður
fyrir dyrum. Um brottnám danska hlut-
ans af botnvörpusektunum verður honum
og rojög tíðrætt, og telur það brot á
samningi við dönsku stjórnina, er hann
ímyndi sér, að íslendinga hafi brostið heim-
ild tilað rjúfa og spyr, hvort danska stjórnin
ætli að láta þetta viðgangast óátalið.
Ræða þessi barst oss svo seint 1 hend-
ur, að ágrip af henni gat ekki komizt 1
þetta blað, en ef til vill verður hún athug-
uð sfðar að einhverju leyti, enda þótt hún
sé naumast þess makleg, að henni sé sá
sómi sýndur, þvl að hÚD er svo full af
öfgum og fjarstæðum og stórdönskum yfir-
drottnunarreigingi, að furðu gegnir. Það
er eins og Danir eigi allt landið og lands-
búa alla með húð og hári.
Fornleifafélagið
hélt aðalfund sinn í gærkveldi. Forseti
(Eirfkur Biiem) lagði fram reikninga fé-
lagsins og átti það í sjóði 1538 kr. 50 a.,
og stendur því hagur þess vel. Forseti
skýrði frá ferð Brynjólfs Jónssonar til
fornmenjarannsókna, Fór hann austur í
Skaptafellssýslu og komst lengst í Fljóts-
hverfi. Verður þetta síðasta rannsóknar-
ferð hans í félagsins þjónustu, því að það
hættir sllkum rannsóknuro, sem nú eru
faldar fornmenjaverðinum, samkvæmt hin-
um nýju fornmenjalögum. Ákveðið var
að greiða eptirleiðis ritlaun fyrir ritgerðir
í Árbókina. — Forseti var endurkosinn í
einu hljóði, og sömuleiðis varaforseti dr.
B. M. Ólsen og féhirðir Þórhallur biskup
Bjarnarson, og þrír fulltrúanna, er úr áttu
að ganga nú (Hannes Þorsteinsson, dr.
Jón Þorkelsson og Pálmi Pálsson), og einn-
ig varaembættismenn og endurskoðunar-
menn.
Dáinn
er hér í bænum í nótt Erlendur
Magnússon gullsmiður, rúmlega sex-
tugur (f. 13. maf 1849). Hann var af
bændaætt í Árnessýslu, kominn í beinan
karllegg af Ögmundi bónda Magnússyni
á Vestri-Loptsstöðum bróður Ófeigs lög-
réttumanns í Skipholti, og gegnum einn
kvennlegg frá Agli bónda Sveinbjarnar-
syni í Miðhúsum í Sandvíkurhreppi, lang-
afa dr. Sveinbjarnar Egilssonar. Með
konu sinni Halldóru Hendriksdóttur Han-
sen, átti hann 3börnálífi: Hendrik stud.
med„ Magnús gullsmið og Sigríði gipta.
— Erlendur heit, var mesti ráðvendnis-
og sómamaður, bezti drengur og vel látfnn.
Bæjarstjórnin.
Á fundi í gærkveldi, er stóð langt fram
á nótt, var varpað hlutkesti um þann
þriðjung bæjarfulltrúauna, er nú á að
fara frá. Voru þessir 5 dregnir út: frú
Þórunn Jónassen, frú Katrín Magnússon,
Kristján Jónsson háyfirdómari, Sighvatur
Bjarnason bankastjóri og Sveinn Jónsson
snikkari. Kosning í skarðið fer fram að
aflíðandi nýári.
Nýr umboðsmaður
Gnttormi Vigfússyni, fyrrum alþm. í
Geitagerði, hefur verið vikið frá umboðs-
mennsku Múlasýslujarða, vegna vanskila,
en Sveinn hreppstjóri Ólafsson í Firði í
Mjóafirði verið skipaður umboðsmaður
í stað hans.
„Sterling“
fór héðan til útlanda 20. þ. m. Far-
þegar um 20, þar á meðal Jón Gunnars-
son samábyrgðarstjóri, Andrés Féldsted
læknir, H. Hansen vatnsveituverkfræð-
ingur, Karl Sæmundsen verzlunarumboðs-
maður, Olsen verzlunarfulltrúi (Brydes-
verzlunar), Niljohnius Hall og frú hans
frá ísafirði, frú Sigríður Magnússon frá
Chambridge, frú Kristfn Brandsdóttir;
ennfremur Þorsteinn Björnsson cand.
theol. og Páll Bergsson, báðir til Amer-
fku.
Kotstrandarkirkja vígð.
Úr Ölfusi er Þjóðólfi ritað 18. þ. m.:
»Hinn 14. þ. m. var vígð til guðsþjón-
ustu kirkjan hjá Kotströnd í Ölfusi af
sóknarprestinum séra Ólafi Magnúsyni að
Arnarbæli, með aðstoð séra Gísla Skúla-
sonar á Stóra-Hrauni, er hélt stólræðuna
og sagðist honum allvel, en sóknarprest-
inum betur, þvl hann er klerkur góður,
hefur mjög viðfeldinn framburð, og söng-
maður er hann ágætur. — Það var fjöldi
fólks við kirkjuna. — Ekki lét herra
biskupinn sjá sig við það tækifæri, sem
margir vonuðust þó eptir samkvæmt stöðu
hans, þar eð ekki eru nema 5—6 klst.
reið úr Rvfk að Kotströnd og veður og
færð var hin hezta. Það þótti mjög
skemmtilegt að skoða kiikjuna. Hún er
ágætlega smíðuð og fyrirkomulagið mjög
smekklegt, svo er hún framúrskarandi vel
máluð; má víst telja hana með allra fall-
egustu kirkjum sunnanlands og þótt víð-
ar væri leitað.
Yfirsmiður við kirkjuna var Samúel
Jónsson trésmiður f Reykjavfk. Það er
nú 6. kirkjan, sem hann hefur verið yfir-
smiður við, fyrir utan aðgerð á fleiri kirkj-
um. — Þeir kirkjusöfnuðir út um landið,
sem hafa hrörlegar kirkjur, er þurfa end-