Norðanfari


Norðanfari - 16.06.1880, Blaðsíða 2

Norðanfari - 16.06.1880, Blaðsíða 2
— 80 — fremst eða fyr og framar en margt annað, er það að vanda betur verkini á hinum óunnu verzlunarvörum landsins, svo sem: ull, lýsi, tólg og fl. og vinna betur pær varningsteg- undir, er vjer seljum unnar svo sem: smá- band, fingravetlinga og fl. það er annars eptirtektavert með tvær pessar síðast töldu vöru tegundir hvað pær hafa selst illa er- lendis nú hin næstliðnu ár, og hefir kaup- stjóri Gránufjelagsins fært oss heim saiininn um pað, að petta væri mest pví að kenna hvað varan hefði verið illa og óvandlega unn- in. Fyrir fleiri árum síðan seldust fingra- vetlingar og jafnvel smáband fyrir pað verð að töluverð atvinna var við að vinna pessa tóvöru, enda var pað pá stundað af allmiklu kappi víða hjer á Norðurlandi, en pað var meinið að ekki var jafnframt hugsað um að láta vöruna vaxa að gæðum sem vexti, held- ur pvert á móti einungis hugsað um parafjöld- ann og hvortveggi pessar vörur voru pá ver unnar sem fleiri stunduðu pað, og meira var hugsað um að spara efnið. Á penna lítt-nýta tóskap komst svo óorð og fyrirlitning, svo hann hætti að seljast, og hafa menn pannig haft pað fyrir óvandvirknina, að missa, að minnsta kosti í hráð pessa atvinnu, sem að vísu engan veginn gat heitið arðmikil, enpó var skaði fyrir pá að missa, er ekkert annað gátu gjört sjer að atvinnu í hins stað. Duggarapeysur voru og tættar lijer að mun fyr meir til sölu út, en nú mun pað vart eiga sjer stað, hvað sem pví veldur. Aptur kaupa Færeyingar íslenzka uli að mun og tæta allmikið af duggarapeysum, ept- ir pví sem sja má af skýrslu í «Fróða». |>ar er talið að frá Færeyjum hafi komið til Hafn- ar næstliðið ár 50,000 peysur, og eru pað, eptir peim fólksfjölda sem talinn er í Fær- eyjum (10,000 manns) 50 peysur frá hverju 10 manna heimili eða 5 peysur fyrir nef hvort. Færeyingar munu tæta verkvjelalaust eins og vjer, og er pvi líklegt að okkur væri eins til vinnandi að vinna að peysugjörð eins og peim, og væri nauðsynlegt að fá skýrslur um verð pessara Færeysku peysa og hvað pær mundu vera pungar, svo af pví mætti ráða hvernig peysugjörð pessi borgaði sig. J>á voru og fyr meir flutt út vaðmál af íslandi og var pá jafnvel einn hinn helzti varningur hjeðan í, vaðmálum og vararfeldum eins og sjá má af hinum f'ornu sögum okkar. IJm marga af peim sem utan foru, er sagt, að peir haíi haft allan kaupeyri í vaðmál- um. Á kaupskipum frá íslandi voru vaðmál og vararfeldir helzt nefndir til varnings. I öllum landaurareikningi vorum er vaðmálið undirstaðan, pví hundraðið mun í fyrstu vera hundrað álnir vaðmáls. Eptir skýrslu sem stendur í Varningsbók J. S. hefir vaðmál ver- ið llutt utan af íslandi ár 1624: 12,251 al., ár 1734: 6,672 ál., ár 1753: 7,218 ál., ár 1772. 769 ál. og 1784: 832 ál., ár 1840: 2067 ál. og ár 1855: 2602 ál. Hvað flutt hefir verið utan af vaðmálum síðan veit jeg að vísu ekki, en meina að pað inuni vera lítið eða ekki, að minnsta kosti er pað ekki tekið til útfiutnings í verzlanir hjer nyrðra. Ef nú svo er að vaðmál sje nú ekkert selt til útlanda hin síðari ár, mun pað að vísu ekki af pví að vaðmálsgjörð hafi farið aptur lijcr. lieldur hinu, að henni hefir ekki farið nærri svo mikið fram, sem voðagjörð erlend- is, og mun nú ekkert annað ráð duga til að komaá útl. og innl. vaðmálsverzlun enpað, að landsmenn fari að kaupa tóvjelar, og læri að beita peiin, kæmist pað á að ráði, mundu ís- lendingar bráðum geta gjört nægar voðir fyrir landið sjálft, og kannske nokkuð til útflutn- ings, og væri pá mikið unnið til framfara. Smjör hefir og verið flutt lijeðan til út- landa að mun, og telur Jón Sigurðsson í Varningsbókinni pað ár 1624: 632 tunnur; ár 1630: 324 t., 1734: 47 t,, ár 1743: 411., ár 1753: 27 t., ár 1764: 27 t., ár 1772: 12 t., ár 1779: 12 t., og síðan segir liann pað eklci hafa verið flutt utan. þetta yfir- lit gefur okkur tilefni til að fara að hugsa um að koma á smjörverzlun að nýju, og mun enginn efi á að pað gæti orðið, ef vjer að eins kynnum og legðum álúð á að vanda vel verkun smjörsins, pví víst er um pað, að víða mun smjör að mun dýrara en á Islandi, með- alverð á smjöri mun mega telja hjer 60 eða 65 aura, en í Kaupmannahöfn hefi jeg heyrt pað væri yfir 1 kr. og á Englandi hátt á aðra krónu. Vjer mundum pví geta haft góðan markað fyrir smjör vort, ef vjer að eins kynnum að verka pað, og búa um og hefð- um síðan framkvæmd til að koma pví fram á skoðunarplássið erlendis, par sem hezt pætti henta. Búfræðingar vorir hafa nú gefið al- pýðu talsverðar leiðheiningar í smjörgjörð einkum Sveinn Sveinsson í Andvara. Fröken Melsted ferðaðist nýlega að sumarlagi um Eyjafjarðarsýslu til að leiðbeina konum í smjörgjörð og ostagjörð; næstliðið sumar var kvennmaður af Akureyri styrktur til utan- ferðar til að læra smjör- og ostagjörð. þá mun og smjör og osta tilbúningur vera kennd- ur verklega í hinum norðlenzka kvennaskóla, svo allt virðist henda til pess að kunnátta í þessari groin fari að útbreiðast, og hjer verði falt pað smjör og ostar, sem boðlegt sje er- lendum pjóðum. J>að sýnist liggja beinast við fyrir oss Norðlendinga, að biðja kaupstjóra Gránufjelagsins að gjöra tilraunir til að selja "smjör vort erlendis. En smjörið parf, ekki einungis að vera vel til búið upphaflega held- ur og að vera í góðum ílátum, lielzt úr blikki. |>egar vjer íslendingar erum orðnir jafn snjall- ir Svisslendingum eða Hollendingum í smjör og osta tilbúningi, þá mundi landinu draga drjúgum sá hagur sem pað hefði af þeirri ] verzlun, og pá mundi pað sýna sig að vjer ; gætum selt allmikið af þessari vöru, með- fram fyrir pað, að pá yrði tólgin meira höfð til heima brúkunar; enda er arðlítið að selja hana í verzlun eins og nú stendur. J>að að góður markaður fengist fyrir afurðir málnytu- peningsins, mundi og verða öflug hvöt fyrir bændur til að fóðra hann vel, pví, pví að eins er góðrar málnytu að vænta, að vel sje fóðr- að, og er þetta í sjálfu sjer hagur. J>að virð- j ist pví sein allt mæli með því, að vjer legg'ð- um mjög mikið kapp á að gjöra pessar af- urðir búa vorra, sem fyrst að verzlunarvöru. J>á liefir ullin einkum og sjer í lagi um langan aldur verið einn hinn helzti kaupeyr- ir vor tslendinga, en fjærri mun pví, að hún sje oss svo arðsamur kaupeyrir sem hún gæti verið. J>að er bæði að ónóg stund liefir ver- ið lögð á að bæta ull fjárins með kynblönd- un, og liitt annað að hirðing og meðferð skepnanna í tilliti til ullarinnar á peim er ekki ætíð og allstaðar sem skyldi, og ekki heldur verkun ullarinnar sjálfrar eptir að lmn er tekin af kindunum. Fyrir hjer um 20 árum var norðlenzk ull talin mikið hetri en sunnlenzk; að sunnlenzkri ull var fundið að hún væri illa þvegin, illa purkuð ogsönd- ug; en norðlenzkri ull, einkum úr Júngeyj- arsýslu talið ýmislegt til kosta: að hún væri J>el,mikil mjúk og bragðleg. En fyrir pað hvað sum ull frá íslandi hefir verið illa verk- uð, eru dæmi tii að Kússum hefir tekist að selja en vená og óbragðlegri ull, sem íslenzka ull, og hefir þetta svo orðið til pess aðkoma meiru óorði á ull vora, en hún á skilið, og er illt til pess að vita. Margt mun pað er gjöra mætti til að koma íslenzkri ull í hærra verð, og er pað fyrst í pví fólgið, sem mað- ur getur bætt og aukið liana í sjálfu sjer, og par næst í því sem má bæta liana i með- ferðinni, en til að hæta ullina í sjálfu sjer, verða menn að leggja sig eptir að velja úr sínu eigin fje eða fá að sem ullmesta og ull- bezta lirúta til undaneldis, að hafa rúmgóð fjárhús, og bera í fjeð varnarmeðöl við lús og baða lömb úr pví á vorum til að verja fjeð við óværð og óþrifum, sem opt valda pví að kindurnar setja ullina á sjer í flóka. J>á parf og yfir höfuð að liirða fje vel í liúsun- um og verja pau bleytu og eins of mikilli mylsnu. J>á mun og nanðsynlegt, að skilja ullina eptir gæðum pá rúið er, og rýja pann- ig eða klippa, að ullin reitist elcki öll í lagða heldur haldi sjer. Framan til og aptur á síðurnar er ullin betri og pelið pykkra en aptan til af kindinni, og er því einsætt að rýja pannig að hafa ull framan af kindunum sjer, liina hrísnari ull af apturparti kindar- innar sjer og kviðull og flóka sjer. Áður en farið er að pvo, mun hezt að purka ullina úti í sólskini, greiða pá flóka sem hægt er að greiða, pví peir verða miklu samrunnari og ógreiðari eptir pað að húið er að þvo pá, sjeu þeir ekki greiddir áður. J*egar sandur er í ull parf að hrista hann úr henni óþveginni eptir að hún hefir verið vel purrkuð, pá er og bezt að tína allt mor úr ullinni pví pað verður fastara pá búið er að pvo hana. Yið pvottinn sjálfann mun ekki vera mildu ábóta- vant. Algengast mun að pvo ull fyrst úr heitu hlandi og síðan úr köldu vatni, og mun naumast annar þvottalögur betri; enda finna og þvottakonnr sjálfar með hverju móti bezt ganga úr ullinni ólireinindin. Sumir hafa salt saman við pvottaloginn en pað mun ekki gott vera pví við pað vcrður ullin stöm og heldur allri sauðfitu. Að brúka dálítið af «sóda» mun vera gott, en pó svo bezt, að ekki sje liaft mjög mikið, sje mikið haft af sóda í þvottaleginum leysir hún upp alla sauðfitu úr ullinni, en við pað tapar liún um of þeirri seigju sem hún parf að hafa til tóskapar, og verður lirísinn. J>egar ullin er breidd til purks, parf að gæta pess að par sje sem hreinast og frítt við mor, pví opt má sjá, að ull sem annars er hrein hefir verið breidd á óhreina jörð, og fengið par í sig mor og strá, sem síðan er óvinnandi vegur að pvo úr henni. J>að mundi pví vera bezt, þar sem pess væri kostur, að breiða ullina eklci á bera jörð heldur á grindur, horð eða voðir, og mun petta allt jafn nauðsynlegt: að pvo og hreinsa ullina vel, að skilja hana vel og purka liana vel. (Framhald). Frjettir. Úr brjefi úr Isafiarðarsýslu d. 6. marz 1880. — „Árferðið umlíðið ár í meðallagi. Eptir kalt vor og gróðurlítið, grasbrestur mikill á túnum en nýting góð fram undir rjettir; fjallslæjur' í bezta lagi sprottnar. Haustrigningar siðan Akafar og fram til árs- loka, og í janúarm. p- á. með ofviðrum venju framar, sem mjög hefir skemmt hús og hey manna, sem öll voru ljett og áburðarfrek. Yeðuráttan hefir jafnast verið fjarska óstöð- ug, en aðal vindstaðan vestlæg þangað til nú, eptir sæluviku, að norðanátt er orðin ríkjandi og boðar nálægð hafissins fyrir

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.