Norðanfari - 24.11.1882, Blaðsíða 1

31. ár.
Xr. 39.—40.
Akureyri, 34. nórember 1883.
í t>. á. «|>jóðólfi», 16. blaði (24/7 82)
heíir einhver J. J., sem líklega er sjálfur
ritstjóri «|>jóðótfs», sett ritdóm um hina ný-
prentuðu sögu: «Brynjólf Sveinsson byskup*
eptir Torfhildi J>orsteínsdóttur Holm. Rit-
dómarinn getur pess, að liöfundurinn sje lítt
eða ekki kunn hjer á landi, en hafi orðið
kunn meðal íslendinga í Vesturheimi, pví að
hún liafi látið prenta smásögur nokkrar í
«Framfara» og hafi að minnsta kosti tvær af
peim hirzt í dönsku blaði, er komi út í Chicago.
Sögur pessar pykist hann pó pekkja til hlítar
og lýsir yfir pví, að pær sjeu sprottnar út úr
veikluðu og spenntu ímyndunarafli, svo að
pær gangi út fyrir öll takmörk verulegs sann-
leika, og líkir peim saman við riddarasögur
miðaldanna.
Dómur pessi er ástæðulaus eg gagnstæði-
legur öllum sanni. Smásögur frú Torfliildar,
er hirzt hafa í «Framfara» og annars staðar,
lýsa flestar eða allar mjög hlátt áfram og eðli-
léga ýmislegri stefnu mannlífsins og hvers-
dagslegum atvikum, en að pví leiti er svip-
aður blær á peim, að söguskáldið trúir á guð
og pátt guðlegrar forsjónar í kjörum mann-
anna, og kemur speki hans og gæzka og rjett-
vísi og aðrir eiginlegleikar sem í skuggsjá
víða fram í sögunum, svo sem peir og hirt-
ast margvíslega í mannlifinu. J>að er auð-
v^tað, að margt mun megnr að peim finna,
bæði hvað orðfæri og efnismeðferð snertir,
en pó að málverkið sje eigi allstaðar jafn fag-
urt og sumstaðar fremur dauft og áhrifalítið,
pá er pað nær allstaðar trútt, og fer hvergi
út fyrir takmörk pess, sem getur átt sjer
stað. J>ar eru engir englar nje djöflar, en
tómir mennskir menn. í peim er ekkert,
er heri vott um veiklað og spennt ímyndun-
arafl, nema ef ritdómarinn kallar trú og traust
á guði veiklun og spenning. En líkara pykir,
að dómurinn eigi rót sína í fljótfærni og minn-
isförlun, hafi hann nokkurntíma farið yfir
sögurnar með athygli, sem mjög pykir efanda.
J>að yrði ofiangt mál að skýra frá efni
hverrar sögu pessu til sönnunar, en peim til
hægðarauka, er ætti kost á og kynni að vilja
Lítil frásaga ár dýraríkinu.
kynna sjer pær og sannfærast svo af eiginni
raun, vil jeg nefna pær, sem mjer eru kunn-
ar, og visa til, hvar pær eru, og drepa um
leið lítið eitt á einstök atriði.
«Spekingurinn og heimskinginn»
(Framf. 1,23, 14/5 78, 91. hls.). Saganerum
guðlausan spjátrung, er gamall guðhræddur
maður rak svo í vörðurnar, að hann varð inni-
lega sneyptur. Enginn getur neitað, að svo
geti opt við borið, og óskandi væri, ef rit-
dómaranum svipar til slíks «spekings», pá
megi hann verða innilega sneyptur honum
til samlætis.
«Andvari» (Framf. 1,26, ®/6 78, 100 til
102. hls.). J>ýðing peirrar sögu eptir Hall-
dór Briem er prentuð í «Illustreret Familie-
blad» (1,7, Chicago maí 1879, 54.—55 bls.).
_ ' v
J>ýðarinn fer hjer um bil svo felldum orðum
um söguna í hrjefi til ritstjórans: «Að
mínum dómi er sögukorn petta einkar heppi-
leg lýsing á íslenzkum bóndamanni, að pví
er snertir hugsunarhátt hans, — pað er að
segja: bóndamanni, er lengstan aldur hefir
lifað kyrrlútu sveitarlífi og eigi hefir notið
neinnar æðri menntunar, en hefir ráðvandlega
stundað atvinnu sína, og fetað lífsferil sinn
«toiling, rejocing, sorrowing», eða
haldið jafnt fram hversdagslegum störfum í
meðlæti og mótlæti. Á efri árum rifjast
upp fyrir honum æskuáíln, og unaðsemdir og
áhyggjur lífsins standa öndverðar fyrir honum.
Mótlæti, sem her að höndum, vekur bjá
honum angurblíðar tilfinningar, en hugar
hann eigi. J>að hefur hann upp yfir stopul-
leik hins jarðneska. Sorgin lætur hann finna
til eiginnar tignar, og á peirri liuggunarlind
bergir hann sjálfur og byrlar öðrum ríkuglega*.
Á penna dóm hefir ritstjóri blaðsins (Henrik
Harthe) eflaust fallizt og pví ásamt tekið
penna brjefkafla pýðarans í blað sitt.
«Guð heyrir börnin» (Framf.
1,80, 5/í 78, 118. bls.), — ogLjós milli
lífs og dauða» (Framf. 1,34, 8/g 78, 135.
bls.). — Fyrri sagan er um fjögra vetra mey,
er með barnslegu trausti biður guð fyrir
föður sínum í sjávarháska, og hann bjargast,
um erindum mínum bæði við einstaka menn
og við almenning, og svo ....
«J>ú getur nú farið heim pína leið, góð-
in sæl. Jeg kann ekki við petta, að pað sé
liaft eftirlit á mér eins og barni á sunnudög-
um. J>ú veizt, nð jeg er vanur að vilja fara
minna ferða um eftirmiðdaginn, pegnr jeg
kem úr kirkjunni», sagði grárselur, ungurog
föngulegur af peirri tegundinni, sem kallaðir
cru landselir við konu sína, er synti til lilið-
ar við hann nokkra faðma frá landssteinum og
horfði til hafs.
»Ha, ætlarðu virkilega að fara að drolla
núna, Brynki? Ætlarðu ekki að koma með»
heim?» spurði konan, er sýndist í meira lagi
roskin og ráðin.
«Nei, Tobba, ekki sem stendur. J>að
ma ekki oft heita, sem jeg kem til staðarins;
pví jeg kem par varla, nema pegar jeg fer til
kirkju — brennivíns ferðirnar tel jeg ekki,
pví að pað eru sjálfsagðar nauðsynjaferðir —;
en í kirkjuíerðunum hlýt jeg að Ijúka af öll-
«Og svo, já», sagði kæpan, um leið og
hún kinkaði kollinum og lygndi augunum
ámátlega.
«Jeg veit, pú ert hrædd um, að jeg
gangi til skytnings og drekki mig drukkinn;
en veiztu pá ekki, heillin, að jeg ætla að
I ganga í bindindisfélagið, jafnskjótt og vorar?»
«J>ú í bindindisfélagið! Heyr á end-
imH — En, Brynki, hvers vegna gengurðu
pá ekki í pað nú pegar?»
«Tobba, — ertu alveg frá vitinu? J>ykir
pér tiltökumál, pótt jeg gangi ekki í bindindið
nú eins og á stendur heima hjá okkur? Hve-
nær hefur pess verið krafizt af sel, að hann
gengi í bindindi frá brennivínskvartili, sem
er milli hálfs og fulls?»
«Ó, bannsett brennivinskvartilið! J>að
vildi jeg óska, að pað yrði dottin af pví liver
gjörð, pegar jeg kem lieim».
«Mæ!tu manna Örmust, kæpan pin».
- 77 —
en hin síðari er um deyjanda gamalmenni,
er biður guð að annast fáráðan son sinn, og
elding varð sveininum að bana um sömu
mundir. Báðar sögurnar gefa i skyn afl
trústyrkrar bænar. Enginn getur pví á móti
borið, að saman geti borið bæn og hrepping
pess, er um er beðið, og ósvífið er að kalla
pað ósatt (ófaktískt), að guð geti bænheyrt.
Stjarnan mín (Framf. 2,,, 2S/12 78,
26—27. bl.). Sagan sýnir, hversu lítilfjörleg
atvik, svo sem stjörnuhrap, getur einart haft
áhrif á liugarfar manna og lífsstefnu, og er
pví líkt mjög almennt.
«Seint fyrnist forn ást» (Framf.
2,13-14. 28/2 og e/3 79, 50-51 og 54.-56.
bls.). Fyrirsögnin gefur í skyn efnið, og
hljóta allir að viðurkenna, að pað reynist
einart satt, og að minnsta kosti er skapferli
unnustunnar, er á endanum tengist elskhng-
anum, eins og pað kemur fram í sögunni,
sanníslenzkt.
«Tárablómið» (Framf. 2, 29. u/8 79,
116—117. bls.). Að pví er jeg hefi vit á,
ber sú saga afli bænarinnar og undursam-
legum vegum forsjónarinnar fagurlega og
kröptuglega vitni í prekmiklu og hátignarlegu
máli.
«Heiðarbærinn» (Framf. 2,35, 20/u
79, 140—142. bls.). í peirri sögu er sam-
band viðburðanna sumstaðar eigi alls kostar
vanalegt eða sennilegt. J>að er eigi viðfeldið
að ferðamaður fari að preifa í koll á ókunnum
manni og spá siðan af beinalaginu, að hann
muni á sínum tima hárreita konu sína, og
að bað skuli siðan rætast á fyrri konu lians
á tilteknum tíma í viðurvist sama manns.
J>ó verður eigi fullhermt, að slíkt sje fyrir
utan öll takmörk verulegs sannleika, og mjög
er sagan ókeimlík riddarasögum, eins og allar
hinar.
Auk pessara sagna S «Framfara» hafa
birzt eptir sama höfund tvær sögur í öðrurn
blöðum. önnur er i «Illustreret Familieblad*
2, )5, Chicago marz 1880, 19.—20. bls.), og
heitir: «Gunnlög og Sigrid* (Gunn-
laugur og Sigríður), falleg saga. J>að blað
«En jeg segi pér pað, Brynki, i fullri al-
vöru, að ef pað atvik keinur fyrir oftar, sem
kom fyrir á dögunum, pá má hver kæpa sem
vill, ganga í minn stað og balda saman við
pig; jeg segi pá hátíðlega skilið við pig»,
«Hefurðu lært petta af messunni, gæðska?*
«Nei, vinur, jeg kunni pað áður, og jeg
kann líka dálítið meir og — hafðu núpetta!
J>að gildir einu, pó pú mnnir pað».
Með pessum orðum rak kæpan manni
sínum löðrung með hreifanum og small svo
vel í að bergmálið kvað við í klettunum við
sjó fram,
«Fyrir hvað á jeg petta skilið;* mælti
selurinn og stillti bræði sinni vel.
Hafirðu ekki átt pað skilið í petta skifti,
pá hefurðu unnið til pess í annuð skiíti; og
slæpstu íjú í kvöld mín vegna eins og pú
vilt, pví að jeg lief pó dálítið náð mér niðri
á pér. Jeg loka bænum og fyrirbýð pér að
gjöra pig að næturdraug».
«Yel rnælt, húsfreyja*,