Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1911, Blaðsíða 64

Athugasemd um Merkihvol.
í skrá minni um eyðibijli í Landsveit m. m., sem prentuð er í
Árb. Forl.fél. 1898, hefl eg sagt um Merkihvol, bls. 6: »Merkihvoll
. . . eyddist af sandfoki 1828. . . . Dálítið graslendi er enn í Merki-
hvoli og eru þar fjárhús frá Galtalæk*. Eg hafði sjálfur komið á
þenna stað 1868 og skoðað bæjarrústina. Var hún þá grasi vaxin.
Og þar voru þá líka beitarhús frá Galtalæk. Þá er eg samdi skrána,
1897, þóttist eg ekki þurfa að gera mér ferð inn í Merkihvol, þareð
eg hafði komið þar áður. En síðan hefi eg fengið að vita, að í milli-
bilinu hafði breyting orðið: þar hafði blásið meir en áður, bæjar-
rústin var komin í sand og fjárhúsin voru þar ekki iengur. Annað
var nú samt aðalatriðið: Eg fekk líka að vita, að Merkihvoll hafði
áður verið fluttur undan sandfoki. Þessi bærinn, sem eyddist 1828,
hafði verið smábýli móti hinum gamla. Gamli Merkihvoll hefði verið
nær Galtalæk og verið kirkjustaður. Þá er eg heyrði þetta, ásetti
eg mér að rannsaka þetta mál betur nær sem mér gæflst færi á þvi.
Og það varð sumarið 1908.
Gamli Merkihvoll er alllangri bæjarleið inn frá Galtalæk inn með
Rangá. Þar er rústarbúnga afar mikil og er svo mikið grjót í henni,
að það hefir varnað því að hún blési burt. Annars er þar örblásið.
Dálítið af melgrasi vex á rústinni, enda mundi eigi unt að sjá húsa-
skipun þó hún væri ekki, því grjótið úr veggjunum er alt um kring
hrunið út af bungunni. Fyrir sunnan vesturenda hennar er önnur
minni bunga, hún er flöt ofan og sýnist svo, sem leifar af garði sjá-
ist á þeirri brún hennar, sem að bænum veit. Hinum megin er
meira niður hrunið. Ofan á henni er alt ein grjótdreif. En þó virt-
ist mér sem þar mætti greina undirstöðusteina dálítillar tóftar, er
hefði snúið vestur. Ef mér heflr virzt það rétt, þá mun það hafa
verið kirkjuundirstaðan. — Það mun raunar aðeins hafa verið bæna-
hús. — Flöturinn ofan á þeirri bungu er þá það sem eftir er af kirkju-
garðinum. Eg aðgætti hvort hvergi stæði mannabein útúr suðurhlið-
inni, sem mest er hrunin, en það var ekki þá sem stóð. Samt munu
mannabein hafa komið þar út áður og fokið burtu, þvi á sandinum