Nokkurar ritgjörðir um almenn málefni - 01.01.1879, Blaðsíða 1
N0KKUR.4K RITGJÖRÐIR
um almenn málefni.
Útgefandi: Yaldimar Ásmundarson o. fl.
(£/g= pessar ritgjörðir munu koma út smá-
saman, með litlu millibili. Hálf örk
kostar 10 aura, en lieil örk 20 aura.
Alþýðumenntun.
Hverjum þeim íslendingi, sem vaknaður er
til meðvitundar um frelsi vort og þjöðerni, sem
þekkir liagi landsins að fornu og nýju, og hefir
nokkurveginn ljósa hugmynd um vegogviðgang
annara þjóða, hlýtur að renna til rifja, hversu
mjög vjer íslendingar stöndum nú á baki ná-
grannaþjóða vorra, þar sem vjer fyrir 600 árum
i mörgum greinum stóðum þeim feti framar.
Nú er þó sá tími kominn, að vjer getum sjálfir
ráðið lögum vorum og lofum, sem sjálfstætt
þjóðfjelag, og megum vjer því ekki sitja að-
gjörðalausir. Vjer þurfum að rísa upp úr
margra alda kör og vesaldómi, með brennandi
löngun og áhuga, til nýrrar menningar og fram-
kvæmda. þ>á munum vjer úr býtum bera fagra
ávexti frjálsrar stjórnar ; ella kemur hefndin yfir
höfuð vor og niðja vora í þriðja og fjórða lið.
En hvað þurfum vjer fyrst að gjöra? Öll-
um vitrum mönnum ber saman um það, að
almenn menntun sje grundvöflur allra framfara
og farsældar. þ>að er því fyrsta skilyrði fyrir
framförum landsins, að alþýða fái nauðsynlega
menntun. En menntunin getur eigi orðið al-
menn eða í góðu lagi, nema skólar sjeu settir
á stofn. Nú er margt því til fyrirstöðu, að vjer
getum fyrst um sinn komið upp stórum alþýðu-
skólum, í líking við útlenda gagnfræðisskóla;
veldur því fátækt vor, strjálbyggð landsins og
samtakaleysi, er sífellt hindrar hin stærri fyrir-
tæki vor. Vjer verðum því í bráð að láta oss
lynda, að vjer fáum einn slíkan skóla á Norð-
urlandi, hinn fyrirhugaða gagnfræðisskóla á
Möðruvöllum í Hörgárdal, sem að vísu verður
einkum búnaðarskóli.' þ>ótt sá skóli horfi til
mikillar nytsemi, getur eigi öll alþýða sótt þann
eina skóla, eða aðra slíka, þótt fleiri væru. En
til þess, að útbreiða jafna menntun meðal allr-
ar alþýðu, sjáum vjer eitt ráð vænst, sem heita
má að sje hægðarleikur, og það er að stofna
barnaskóla í svéitum.
Állar menntaðar þjóðir keppast í óða önn
við, að láta kenna börnum sínum nytsamleg
fræði; barnaskólar og sunnudagaskólar fjölga
svo árlega, að undrum gegnir. Hefir almenn-
ingur víða í öðrum löndum tekið ótrúlegum
framförum í almennri menntun hin síðari ár,
og er það óefað að miklu leyti barnaskólunum
að þakka. En af alþýðlegri menntun spretta
allar aðrar framfarir. Vilji menn nú grennsl-
ast eptir, hver sje mest framfaraþjóð nú á dög-
um, þá munu Bandamenn í Norður-Ameríku
standa einna fremstir: þeir hafa farið hamförum
á seinni árum, fundið ýmsa nytsömustu hluti,
og auðgazt svo að fádæmum sætir. En hvergi í
heirni er jafnvel sjeð um menntun barna sem í
Bandaríkjunum; þar gengur nálega fjórða hvert
barn í skóla, og ávextirnir leyna sjer ekki.
Vjer höfum hugsað oss, að barnaskólum
mætti koma á með hægu móti víða í sveitum
hjer á landi. Fáeinir barnaskólar eru þegar
uppkomnir í kaupstöðum og þjettbýlum sjávar-
sveitum. þ>ar er og langt um hægast að stofna
slíka skóla fyrir margra hluta sakir; einkum er
það bót í máli, ef börnin geta gengið í skólann
daglega að heiman og heim, svo að foreldrar
eigi þurfi að leysa út fæði þeirra í peningum.
Barnaskóla má koma á fót með ýmsu móti, en.
aðferð sú, er vjer hjer viljum benda á, virðist;
oss liggja næst. Einhver góður bóndi, er finn-
ur hjá sjer hvöt til að stofna barnaskóla á
heimili sínu, gjörist frumkvöðull fyrirtækisins.