Fróði - 11.04.1882, Blaðsíða 2

69 b'l.
F R Ó Ð 1.
1882.
100
lUl
hún farf að kosta svo margt annað, eigi
búnaðarkennslan að koma að tiisetluðnm
notum.
Nú liggur sú spurning næst fyrir.
hvert aðrir eins skólar og Ólafsdals-
skólinn geta veitt þá tilsögn, sem oss
einkum liggur á að fá handa búmanna-
efnum vorum. J>að er að segja í pvi
að drýgja og nota áburð, sljetta púfur,
hlaða túngarða, grafa skurði eptir rjettum
reglum og hallamælingum, til að purka
mýrar og flóa og ná seilu úr túnum og j
veita vatni á tún og engjar, par sem i
pví verður við komið til gróðrarauka,
meðferð á búfjenaði og einfalda mælingu
á landi með fl. allt með verklegri til-
sögn og æfingu, og vona jeg að allir
verði að játa að petta heimti ekki
meiri bókfræðslu, en sem einn maður
getur veitt tilsögn í 10 piltum pann
tíma úr 2 vetrum, sem sízt verður ver-
ið við útivinnu. Mest kemur undir að
fá góðan kennara, sem sje peim kostum
búinn, sem menn álíta mestu varða, að
hann sje lipur maður, framtakssamur
og stjórnsamur. |>að er æskilegt að
peir geti fengið sem mesta bóklega til-
sögn, sem bæfir eru til að taka móti
henni, en pó svo að hið verklega sje í
fyrirrúmi. Bókleg eða vlsindaleg bú-
fræði er erlendis kennd á öðrum stofn-
unum en búnaðarskólum, seni hafa ym-
isleg nöfn í hverju landi og eru með
ymislegu sniði, en pað eru vísindalegar
stofnanir, sem víða ertt sameinaðar við
háskóla. Slíkar stofnanir eru dýrar,
pví par er kennd efnafræði og líffræði,
sem bæði parf yms áhöld til og söfn,
ef kennslan á að vera til nokkurrar
hlítar, sem kostar miklu meira enn svo,
að vjer getum fyrst um sinn hugsað til
að koma slíkri stofnun upp, og svo væri
bæði óparfi og of mikill kostnaður að
hafa fleiri enn' eina stofnun í landinu.
Fyrst um sinn verðum vjer pví að láta
oss nægja að styrkja einstaka efnileg-
ustu pilta af búnaðarskólunum til náms
á einhverjum slíkum skóla. Enginn
skyldi ímynda sjer að amtsskóli eins og
sá sem hjer ræðir um, verði peim mun
fullkomnari enn smáskóli, að hann geti
veitt tilsögn í pví, sem lært er á pess-
um skólum, svo að vjer pyrftum öld-
ungis eins fyrir pví að kosta efuileg
búfræðingaefni til utanferðar.
Hvað eigum vjer pá að gera, eig-
um vjer hjer í Vesturamtinu að láta oss
nægja með Ólafsdalsskólann og ekki að
piggja lánið úr landsjóði, fjærri sje pví,
en vjer eigum að koma upp tveimur
skólum að auki við hann, sem bezt er
að sje eign kennaranna við skólana, eða
ætlast sje til að verði pað með tíman-
um. Hvað skyldu nú 2 slíkir skólar, sem
liefðu hver 10 pilta til kennslu um árið
kosta ?
f>ó bú/ræðingarnir, sem tækju að
sjer að koma upp stofnuninni líkt og
Torfi í Óiafsdal, ættu lítið sem ekkert,
pá ætti að taka pá samt, væru peir peirn
kostum búnir, sem álitið er, að kennari
purfi að hafa, ættu sýslusjóðirnir að taka
ábyrgð' á láninu og lána pað aptur pess-
um búfræðingum, og ætla jeg að stofn-
unin í Ólafsdal muni ekki hafa kostað
meira enn svo með fyrstu, er skólinn var
par byrjaður að 12,500 krónur mundu
nægja eða hálft lánið, sem petta amt á
að fá úr landsjóði, handa hvorum til að
koma stofnununum á fót. Jeg ætlasttil
að komizt verði hjá að byggja sjerstakt
skólahús, og að skólinn geti verið í bæn-
um; pví jeg ætla búfræðingnum ekki að
vera ómagapungum, og komast af með
2 vinnumenn og smala, og ætla jeg öðr-
um vinnumanninum að geta verið að-
stoðarmaður og með konu eða ráðskonu
5 eða 6 kvennmenn og verða pá með
kennslupiltum nálægt 20 manns í heim-
ili, áhöfnin ætla jeg að ekki puríi meiri
enn helming við pað, sem ætlað er tii
amtskólans, og helzta sem til pyrfti að
kosta væri, ef jörðin væri annaðkvort
vel hýst eða ofanálag á hús kæmi í lækk-
un jarðarverðin, auk viðauka, sem ef
til vildi pyrfti við bæjarhús, svo sem
kennslustofu; smiðju og jarðyrkjuáhöldin.
Btgjöldin til hverrar stofnunar yrði pá:
líenta og afborgun af 12,500 krónum
kr. 750
Meðgjafir með 5 námspiltum
pegar peir leggja með sjer
sjálfir til priðjunga . .
samtals
Til beggja alls == kr.
Upp í pessi útgjöld vil jeg
taka frá skólanum í Ólafs-
dal priðjung meðgjafar
Búnaðarskólasjóðsgjaldið
hjer um bil ....
iienta af láninu sem búfræð-
ingarnir borga 4JJ af
25000kr. með priðjung
meðgjafanna . . .
1000
1750
3500
500
770-
1000
2270
|>að sem pá vantar til er
mismunurinn . . . . kr. 1230
Enn er óeyddur búnaðarskólasjóður-
inn og áfallandi renta af honum, en jeg
ætlast til að hann sje varasjóður, sem
grípa megi til, ef pessar 25,000 nægja
ekki til stofnananna, en ella megi verja
honnm til að greiða afdrátt af láninu
meðan skólastofnanirnar væru að koma
undir sig fótum, pangaðtil stofnendurn-
ir gætu farið að greiða hana sjálfir
eða í stuttu máli til pess sem allra
minnst pyrfti fyrst um sinn að leggja
til skólanna fram yfir pað, sem lagt er
til Ólafsdalsskólans; pví jeg ætla, að
ef búnaðarskólarnir komast upp, purfum
vjer fyrst um sinn að halda á öllu pví
fje, sem fæst tileflingar búnaðarfjelögunum
og til að koma upp alpýðuskólunum. Vjer
skulum nú bera pessa skóla saman við amts-
skólann, og er pá fyrsti kosturinn, sem peir
haía fram yfirhann, að mikiðfje verður af-
gangs, sem hægt er að verja til annars.
102
Vjer fáum árlega 10 búfræðinga úr
báðum skólunum í staðinn fyrir 7'A úr
amtsskólanum. En aðalkosturinn er,
að vjer höfum miklu meiri líkur til pess,
að eiga kost á góðum kennurum með
pessum kostum enn með 1600 króna
árlegum launum og engum notum af
búi. Aptnr á móti kann sumum að
virðast hæpið að fá fjelausum manni
svo mikið fje í hendur, en pegar rjett
er að farið, og fjeð einungis látið af
hendi smám saman jafn ótt og pví er
varið í skólastofnunina, sem stendur í
veði fyrir pví, pá er engin mehi hætta
við pað, enn við að stofna amtsskólann ;
pað er einnig aðgætandi, að sá maður,
sem á von á að uppskera eptir pví
meiri arð, sem honum tekst betur,
mun leggja fram allt sem hann hefir
til af dugnaði og fyrirhyggju, hann á
eins mikið á hættu eins og peir sem
standa í ábyrgð fyrir láninu, en hinn
sem er á föstum launum hann lætur
sjer ekki eins annt um að allt verði
með sem mestum sparnaði, og pví er
við að búast að meira gangi í kosnaðinn.
Menn hafa pað einnig á móti pví, að
einstakir menn eigi stofnanirnar, að
pegar peir falli frá, pá sje hætt við
að allt fari um koll, en petta er ekki
fremur enn með verzlan eða hverjar
aðrar stofnanir, sem einstakir menn eiga,
pví pá taka aðrir við, og ef einhver svona
skóh leggst niður, pá er hægt að koma
fótunum undir annan. Fleiri skólar
auka einnig keppni sín á milli. Ef svo
er, sem jeg ímynda mjer, að annar
kennarinn með 800 kr. launum eigi að
vera gagnfræðis kennari; pví að öðrum
kosti skil jeg ekki hvað lærimeyjar eiga
að gera á amtsskólann, pá álít jeg að
að sú kennsla á búnaðarskóla spilli heldur
enn bæti, með pví að taka upp of mik-
inn tíma frá búnaðarkennslunni, nema
kennslutíminn sje lengri, en pá etur
allt sig upp. Til gagnfræðisnáms fyrir
alpýðu eru alpýðuskólarnir ómissandi
hvort sem er. (Niðurl.)
NOKKUR ORÐ UM BÚSKAPAR-
REIKNINGA.
(Eptir vinnumann í J>ingeyjarsýslu.)
því verður eigi neitað, að ymsir ágætir
menn meðal vor íslendinga eru fúsir á
að velta steini af vegi framfaranna,
en hann verður pó eigi greiðfarinn, með-
an peir eru tiltölulega fáir, sem með
fúsum hug leggja hönd á verkið ; allir
purfa að leggja fram vilja og krapta ef
vel á að fara. Og pað parf eins að
velta peim steinum af veginum, sem lít-
ið ber á; pví pað eru eigi peir stein-
arnir, er menn sjá bezt, sem peim er
hættast við að detta um, heldur hinir,
er menn taka sízt eptir. |>að er langt
síðan einstakir menn sáu, að hin afleita
óbeit alpýðu á alhi hagfræði, eða öllum
auðfræðislegum samansburði væri ópæg-