Fjallkonan - 05.06.1885, Blaðsíða 2

42
FJALLKONAN.
issjóði1, málaferli hafin gegn prentfrelsinu og fleiri
málsóknir munu þar á eftir fara. Uppljóstrarmenn
og kallsarar vaða uppi, og snapa uppi hvert ó-
gætnisorð. þ>eir skulu brennimerktir. Smánar-
legri ókindr eru ekki til í landinu. Portkonan,
sem selr æru sína á borgarstrætunum, er ekki
jafnfyrirlitleg sem þessi þvaðrandi hundingja-
lýðr.
Vér skirrumst við að gera stjórnbyltingu, enn
vera má að að því reki. Peningum erum vér
sviftir, enn gætum þess, að vér eigum kost á
jafngildi þeirra. Vér höfum jarðeignir þeirra
Estrups og Scaveniuss: þegar vér fáum regluleg-
an ríkisrétt, getum vér tekið þær fjárnámi.
Sá tími mun koma, að skotvopn inna dönsku
hermanna verða hættulegri fuglum himinsins enn
samlöndum þeirra, þeim er leggja munu lífið
í sölurnar fyrir frelsið.
Hvað eigum vér að gera í sumar? [Ræðu-
maðr hvatti til að efla rifflafélögin.] Neita að
greiða skatta. Væri ég jarðeigandi, skyldi ég
óðara neita skattgreiðslu. Svo verðr og að stofna
Ijðstjórnar-sjóð til að styrkja þá menn, sem of-
sóttir eru með málaferlum.
Nokkur orð
um menntun og rjettindi kvenna.
(Eptir unga stúlku í fteykjavík.)
„Allstaðar er sá nýtur, sem nokkuð kann“.
Nú á þessari mennta og framfara öld hefir ver-
ið rætt og ritað um mörg mikilvæg málefni, sem
til framfara og þjóðþrifa heyra, og því verður
eigi neitað, að margir hafa ritað vel. En því
meiri furðu gegnir það, hve fáir hafa fundið köll-
un hjá sjer til að rita um það málefni, sem þó
má efalaust kallast eitt af hinum mikilvægustu,
en það er um menntun og rjettindi kvenna. Og
þó getur naumast neinum blandazt hugur um,
að þetta mál má heita grundvöllur allrar sannrar
menntunar og framfara. Að vísu hafa einstöku
athugasemdir um þetta komið fram í dagblöðum
vorum, og einstöku hinna yngri mennta og fram-
fara manna vorra hafa drepið á, hvers rjettar kon-
um bæri að njóta gagnvart þeim. En það virð-
ist sem þessar kenningar eigi ekki vinsældum að
fagna, fyrst þær deyja svo skjótlega án þess að
skilja svo mikið sem bergmál eptir í næstu blöðum.
|>að eru annars mikil undur, hve kvennaskólar
þeir, sem nú eru komnir á fót, hafa átt örð-
ugt uppdráttar. í stað þess, sem líklegt hefði
verið, að allur þorri manna hefði veitt þeim góða
viðtöku og gjört sitt til að styrkja þá, þar sem
þeir miðuðu til almennings nota, megum vjer
játa, að flestir hafa verið þeim andstæðir. Og
þó hljóta allir að játa, að menntun kvenna er
aðalskilyrði fyrir allri sannri velgengni í heimil-
islífinu, og þannig eitt af þeim málum, sem fram-
I) f>annig hefir t. d. háskóli einn á Jótlandi verið sviftr tillagi
úr ríkissjöði fyrir þá sök, að forstöðumaðr háskólans er kærðr
fyrir óvirðulega meðferð á mynd af Danakonungiog hýski hans,
enn myndina hafði hann keypt á uppboðí á 10 awra.
farir þjóðfjelagsins eru að miklu leyti komnar
undir.
þ>að er næsta eptirtektavert, hversu karlmenn
halda öllu frelsi kvenna_og rjettindum í helgreipum,
og það virðist, sem þeir álíti það mikilvæg einka-
rjettindi, helguð af fornri venju, að vera allt gagn-
vart þeim, en að þær megi ekkert vera. Að þetta
sje rjett og eðlilegt þykjast þeir sanna með þeim
ritningargreinum, að konan sje ekki nema eitt „rif
úr síðu mannsins“, og eigi því aldrei að verða til-
tölulega meira, og að „maðurinn sje konunnar
höfuð“. Síðara hluta þessarar margendurteknu
setningar sleppa þeir. Annaðhvort nær minni
þeirra ekki lengra, eða þeim þykir hann ekki
þess verður að haldast á lopti. þ>að er nú eðli-
legt, að mönnum þeim þyki allmikið koma til
þessara orða (þótt þeir í öðrum greinum sjeu
hvorki biblíufróðir nje trúaðir á hana), sem ekki
hafa yfirgripsmeiri skilning enn það, að þykja
menntun og framfarir kvenna standa sjer fyrir
þrifum, og ekki meiri drengskap en svo, að vilja
byggja upphefð og framfarir sínar á niðurlægingu
og ófrelsi kvenna. En þrátt fyrir öll rök sín og
allar sínar mótbárur, geta þeir þó aldrei fært gild-
ar ástæður fyrir þeirri skoðun sinni, að konur
sjeu óhæfari til hvers konar framfara og mennt-
unar en karlar, eða að þær eigi minni rjett og
heimtingu til þess en þeir. Og meira að segja,
þeir geta ekki neitað því, að nú, einmitt nú á
á þessari framfara og frelsis öld eru konur hjer
langtum harðara haldnar í ýmsu tilliti en á dög-
um forfeðra vorra, sem þó stóðu óneitanlega nú-
tíðarmönnum langt á baki í mörgu því er til fram-
fara horfir. Vjer þurfum ekki annað enn lesa
sögurnar til þess að sjá, að þá hafa konur al-
mennt ráðið meira með mönnum sínum og verið
sjálfstæðari enn nú tíðkast. Hvað mundi t. a. m.
nú vera sagt um annað eins tiltæki og f>orbjarg-
ar digru, er hún leysti Gretti Ásmundsson, sem
þá var tekinn eptir vilja Vermundar bónda henn-
ar? Og hver getur þá borið móti því, að hún
færði ljós og viturleg rök fyrir tiltæki sínu ? Og
munu menn ekki hljóta aðjáta, að hún sæi lengra
fram í veginn en Vermundur sá í það skipti; eða
hver getur neitað því, að honum var fremur sómi
enn vanvirða að eiga þá konu, sem hafði bæði vit,
þor og vilja til að taka upp slíkt ráð að hon-
um fornspurðum? Eða mundi Guðrún Osvífurs-
dóttir hafa kunnað því, að vera að engu talin,
sem Ijet sjer ekki vaxa í augum, að standa upp
af brúðarbekknum til að verja þann mann, sem
hún hafði heitið ásjá, fyrir þ>orkeli, sem þá var
að drekka brúðkaup sitt til hennar? Ekki lítur
heldur út fyrir, að hún hafi verið talin minna
verð í föðurgarði, þegar Kjartan taldi það standa
fyrir utanför hennar, að faðir hennar væri gam-
all, og bræður hennar ungir og óráðnir, sem ekki
mættu missa forsjá hennar. Og sjáum vjer ekki
hinn sama anda, sjálfstæðis og frelsis anda, er
vjer hyggjum að Auði djúpauðgu, þorgerði Eg-
ilsdóttur, Bergþóru Skarphjeðinsdóttur og ótal
fleirum ?
J>eir sem fyrst og fremát hafa rjettindi kvenna