Fjallkonan - 12.08.1902, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN
séu samankomnir allir kennarar skólans.
Hefði hann gpurt þá að þessu, mundi hann
hafa fengið svar.
Samþykt var að málið gengi til 3. umr.
Frumvarp til laga um manntalsþing. Flutn-
ingsm. L. B. og Guðl. Guðmundsson.
Út af frumv. þessu spunnust furðanlega
miklar umr. Sýslumennirnir töldu manutals-
þingin óþörf, vi!du láta leggja þau niður, og
það sem gera þyrfti, á þeim mætti gerast á
skrifstofu sýslumanns. Nema gjaldheimtu, sem
hreppstjórum mætti fela gegn 2°/o i inn-
heimtulaun. Ari Brynjólfsson og ÁrniJóns-
son héldu því fram, að menn vildu gjarnan
fá að sjá sýslumanninn sinn einu sinniáári.
Þetta væri gömul venja og skylda, sem á
sýslumönnum lægi. Þingferðirnar væru þau
einu verk, sem þeir væru skyldir að gera
borgunarlaust, sem kæmi sér vel, vegna þess
að þá gætu sýslubúar náð tali af þeim og
leitað til þeirra um margt sem þeir þyrftu.
L. B. kvað manntalsþing alls óþörf, og mundu
menn lítið gefa um að fá sýslumenn til sin
þannig.
Á. J. kvað það ekki vera, og sagði að þó
Snæfellingar væru ekki sólgnir í að fá að
sjá sýslumanninn sinn, þá vildu sínir sýslu-
búar gjarua að þeirra sýslumaður héldi
vorþingin, enda væri hann bæði ijúfur og
lítilátur á svip og framgöngu.
J. Magnússon sagði að ekki væri rétt að hrapa
að þessu. Manntalsþingin væru eini snefill-
inn af dómþingunum gömlu, sem vér hefðum,
og sem allar siðaðar þjóðir hefðu. Þau ættu
alls ekki að hverfa. Lagði til, að málið væri
þegar felt. Málinu siðan vísað til 3. umr.
Lögin um kjörgengi kvenna i sveitafélags-
og safnaðarmálum eru nú samþykt af efr-i
deild, að viðbættri þeirri breytingu, að þær
séu ekki skyldar að taka móti kosningu frem-
ur en þær sjáifar vilja. Merkilegt mátti heita
að nú strönduðu þau ekki á Guðjóni.
Stjórnarskrármálið
var tekið til i. umr. í gær í efri deild. Með
því hélt Kr. Jónsson snjalla ræðu. Fleiri töluðu
ekki. Kosnir voru í nefnd í því: Júl. Havsteen,
G. Vigfússon, Guðjón Guðl., Kr. Jónsson og
Skúli Thoroddsen.
Enn þá hefir frv. um afnám gjafsókna orð-
ið fyrir harðri meðferð þingsins. Var í gær
felt við 2. - umr. með 6 atkv. gegn j. Allir þjóð-
kjörnir þingm. með því, nema Guðjón. sem hélt
langa lofræðu um hvað sanngjarnar og nauðsyn-
legar gjafsóknir væri, og kvaðst altaf sannfærast
betur og betur um ágæti þeirra. Með frv. töluðu
Sk. Th. og E. Pálsson. Á mál þetta verður
síðar minnst hér í blaðinu.
Frá útlöndum.
Nýtt frumv. til skólalaga.
hefir verið samið af kenslumálaráðaneytinu danska
og var nýskipuð nefnd af merkustu skólamönn-
um til að íhuga það og ræða. Einn í nefndinni
er auðvitað prófessor Gertz, formaður kenslu-
umsjónar lærðu skólanna. Frumvarpið er að
mörgu leyti sniðið eítir skólalögum Norðmanna
og miðar að einingu í skólafyrirkomulaginu neð-
anfrá og upp eftir. Frumvarpið verður væntan-
lega lagt fyrir rikisþingið í haust og veitir ekki
af að menn hér á landi veiti því máli e’ftirtekt.
Ný frímerki verða bráðum innleidd í
Danmörku, líklega við næsta árs byrjun. Verð-
launa samkepni heíir verið höfð að uppdráttum
til frímerkjanna, og vár frimerkjanefndin búin að
veita verðlaunin og koma sér niður á hverja
uppdrætti nota skyldi að hinum ýmsu frímerkj-
um. Ber þar enn í veiði fyrir frímerkjasafnend-
ur, því engu minni er frímerkjasóttin en verið
heíir.
Svo er ritað í bréfurn frá Kaupmannahöfn að
Alberti sé miður vinsæll orðinn hjá sósíaldemó-
krötum og hinum radikölu vinstrimönnum. Þyk-
ir hann ráðríkur nokkuð og harður í horn að
taka. En hvað um gildir, í ráðaneytinu er hann
aðalkrafturinn og ræður stefnunni. Er svo sagt,
að Edvard Brandes, ritstjóri blaðsins »Politiken«
né honum andvígur undir niðri.
Hvað er ógjört?
Ekki þarf annað en líta snöggvast yfir
þau mál, sem búið er að fitja upp á þessu
stutta aukaþingi til þess, að sjá, að æði-
víðtækt verksvið sé fyrir höndum fyrir stjórn
þá, sem á að taka við, að afstöðnu þinginu
1903, eða kringum áramótin næstu þar á
eftir. Þarf ekki mörgum biöðum um að
fletta til þess, að komast að raun um, að
breytingar og umbætur þuríi næstum í hví-
vetna, og að duglegar megi þær hendur
vera, sem eigi að færa hér það í lag, sem
ábótavant er, og að það sé svo langt frá,
að hið fyrirhugaða ráðherra embætti verði
til hvfldar og nautnar, heldur þvert á móti
heimti mikla elju og óslitið starf, svo fram-
arlega, sem nokkru á að raiða áfram hér á
landi, og alt á ekki að sitja í sökkvandi
feni um aldur og æfi.
Yfirstaudandi þing setur nefndir til að
sinna landbúnaðarmálum, og þarf efalaust
afarmikla-fyrirhyggju, reynslu og þekkingu
til að finna þar bót við mörgum meinum.
Þingið vill reyna, hvort ekki sé mögulegt,
að koma upp lífsábyrgðarsjóði í landinu, svo
fé það, er kernur inn fyrir iðgjöld á ári
hverju, ávaxtíst hér á landi og geti verið
starfsfé til verklegra framkvæmda. Þingið
heldur enn áfram með tilraun til að koma
upp eldsvoða-ábyrgðarsjóbi i flestum kauptún-
um laudsins. — Hefir verið barist fyrir því
máli nú um mörg ár, þótt ekki hafi tekist
enn að koma því í gegn.
Að því er fjársafn hér á landi snertir og
not þess til framkvæmda, er hið sama að
segja um lífsábyrgðarsjóð. — En vonandi er,
að því verði haldið fram tii þi autar, og ekki
hætt vió fyr en mál þetta hefir fengið f am
gang. Þá hefir verið stungið upp á þvi, að
athuguð væri samgöngumál landsins, og í
nánu sambandi við það stendur, að koma á
hraðskeyta-sambandi með loftskeytum milli
Islands og útlanda, og milli fjarlægra staða
í landinu sjálfu. Þykir mikil von um, að
mál þetta hljóti að fá góðan byr og von sé
um góðan árangur áður langir timar líða.
Verzlunarmálið þykir og ástæða til, að taka
til íhugunar, væntanlega til þess, að greiða
fyrir sölu á islenzkum vörum erlendis, og
hvort ekki muni ástæða til, að ísland hafi
umboðsmenn f útlöndum tii, að greiða fyrir
íslenzkri verzlun. Mun þar æði-djúpt verk-
svið fyrir hendi, í sambandi við landbúnað
og sjávarútveg landsins. Þá þykir og dóma-
skipun í landinu á eftir tímanum, og ástæða
sé til að rannsaka, hvort ekki sé ástæða til
að aðskilja dómsvald og ákæruvald, stofua
kviðdóma og hafa meðferð mála opinbera.
— Enn vantar allar sóttvarnir, sem nú á að
fara að koma í lagy og berklaveikin þykir
sumum sé sá vogestur, að ástæða sé til, að
rannsaka útbreiðslu hennar, og að hverju
leyti sé mögulegt, að stemma stigu fyrir henni.
Þá er ólga og umbrot í hugum manna um,
að brjóta sem mest af sér fasta skatta, en
setja eingöngu tolia í þeirra stað. Þar ofan
á til slðasta þings setja milliþinganefnd i
fátœkramálum og sendimann til útlanda tii
þess, að kynna sér mentamál, sem ástæða
mun þykja, að taka sem fyrst til nakvæmr-
ar yfirvegunar, og koma ef til vill miklar
breytingar á. — Mun þar þurfa að taka
duglega hendinni til, ef að gagni á að verða.
— Þá mun og ekki vanþörf á, að litið sé í
kringum sig, og spurt, hvort ekki sé ástæða
til, að endurskoða hegningarlögin, og hvort
ýmislegt í þeim samsvari réttlætískröfum og
hugsunarhætti þessara tima, og hvort refs-
ingar þær, sem þar eru ákveðnar nái til-
gangi sínum svo nokkru nemi, eða geri þá
brotlegu betri, en það mun þó vera íil-
gangur hinna núverandi hegningarlaga. —
r»á er iðnaðurinn í landinu, þ. e. að segja,
sé hægt að segja, að iðnaður sé hér til í
raun og veru. Þar er vindur og vatnsafl,
hartnær ótæmandi, er ætti fyr eða siðar, að
láta koma að notum, en til þess, að hrinda
slíkum málum áleiðis þaif fé, og ekki síður,
dugnað, áiæði og þekkingu. Vita þarf aO
byggja á æði-mörgum stöðum, vegi þarf að
leggja, ár þarf að brúa, nýjum samgöngu-
færum, hraðfarari og ódýrari þarf að koma
upp en nú eru, mýrar þarf að ræsta fram,
marka þeim fljótum nýjan farveg, er nú
eyða gróðurríkum héruðum, og þó er hér
ekki talið nema í höfuðdráttunum, og að eins
fæst af þvi, er nauðsynlegt er að gera og
meira að segja, að gert sé sem allra, allra
fyrst.
Sofandi má hún ekki vera nýja stjórnin
tilvonandi. Það veiður mikið af henni
heinitað, því það má reiða síg á, að henni
mun ætlað það, að ráða bót á, sem flestum
vandkvæðum, og það meira að segja á sem
allra stystum tíma. Sérhver hugsandi mað-
ur finnur alvarlega til þess, að framfaravagn
tlmans brunar óðfluga á undan oss, og flest-
um er eðlilegt, að taka að reyna að flýta
sér, þegar þeir sjá, að þeir ætla að verða
strandaglópar. Og svo bætist þar ofan á,
að naumast mun hægt að ráða yfir á fyrstu
árunum nema f hæsta lagi tíunda hluta þess
fjár, sem þarf til að koma binum brýnustu
endurbótum á.
Hún kemur til að hafa nóg að starfa nýja
stjórnin tilvonandi, og það er líka vonandi,
að þjóð og þing muni, að úr því verður
ekki hægt að skella skuldinni á ráðgjafann
í Kaupmannahöfn.
Gag n fr æðas k ó 1 i n n
á
Möðruvöllum
brann til kaldra kola 22. marz þ. á., svo sem
áður hefir verið sagt frá hér í blaðinu. Nú hafa
þingmenn Þingeyinga lagt frumvarp fyrir þingið
þess efnis, að skólann skuli endurreisa á Akur- •
eyri næsta ár, og að til byggingarinnar skuli var-
ið nlt að 50 þús. kr.
Ekki þarf að leita lengi fyrir sér áður augljóst
er, að skoðanir manna eru - æði skiftar um, hvar
skólann eigi að byggja og með hvaða fyrirkomu-
lagi hann eigi að vera.
Hitt virðast allir ásáttir um að hann skuli
endurreistur á einhverjum stað og í einhverri
mynd, þótt ágreiningur sé um það, hvort bygg-
ingunni eigi að vera lokið á næsta sumri, eða
ekki átt við hann fyr en þingið 1903 hefirtekið
víðtækari ákvarðanir í skólamálum yfir höfuð að
tala. Verður að álíta það atriðið svo óverulegt
hvort skólahúsið er bygt að ári, eða reynt verði
að leigja hús fyrir skólann veturinn 1903—4,
eða þó skólinn félli niður um einn vetur, að
það geti flestir látið sjer það á sama standa
hvað. verður ofan á í þvi efni.
Merkara atriði er það hvar skólinn á að standa.
Að sjálfsögðu ætti Reykvíkingum að vera það
kærkomið að hann væri fluttur hingað. Annað
mál er það, hvort skólinn gerði sama gagn hér
og hann hefir gert á Möðruvöllum.
Látum vera, að nemendafjöldinn yrði að minsta
kosti jafnmikill eða ef til vill töluvert meiri, en
það er þó ekki nema ein hliðin. Hitt virðist
ekki síður varið í, að námið sé stundað með.
kappi, og verður að bera kvíðboga fvrir því, að
skóli hér mundi standa neðar í því efni en
sveitaskóli á Norðurlandi.
Auk þess var það álitið sanngjarnt þá er Möðru-