Fjallkonan - 23.03.1906, Blaðsíða 2

50
FJALLKONAN.
að með þökkum, þá var eftirfarandi
smágrein ritnð á 10 mínútum. Pcg
ar til kom, komst hún ekki inn í
blaðið.
Hún er svona:
Yar það uokkur sönuuu.
Eg heyrði menn tala um í morg-
un, hvað spíritisminn væri „viðbjóðs-
leg ímyndun vantrúar“ og mér
heyrðist þeir mikið til byggja orð sín
á dauða manns þess, sem andalækn-
ingar hafa farið frain við hér í
Reykjavík, Jóns Jónssonar frá Stóra-
dal. Það sýndí meðal annars, að
slíkar tilraunir væru stranglega á
móti guðs vilja — slikar vonir um
heilsu mannsins væru algerlega
óleyfilegar.
Hvað haldið þið, að eg hafi sagt
þeim? „Mig óaði við“ að segja
þeim nokkurn hlut, tala nokkurn
skapaðan hlut við þá meira. En
ykkur, lesarar góðir, ætla eg að segja
dálitla sögu:
Ungur maður misti unnustu sína,
sem hann hafði elskað framúrskar-
andi mikið og þrásinnis beðið guð
að lofa henni að lifa, eins og eg hefi
heyrt sagt, að andarnir hafi beðið
fyrir J. J.
En guð lofaði henni ekki að lifa.
Skömmu fyrir dauða hennar höfðu
þau hlaðið upp hvern turninn á
fætur öðrum á eintómum skýjaborg-
um. Og vonir þeirra gengu allar
upp turnana.
— En svo hrundu þeir allir.
„Hjálp, hjálp“!
En það heyrði enginn nema guð,
og samt hjálpaði hann ekki.
— Og þarna lágu vonir hans,
dánar, sundurmarðar, undir hruni
skýjaborganna.
Yar það nokkur sönnun þess, að
vonir hans væru óleyíilegar, að guð
vildi ekki, að hann sýndi henni kær-
leika. Já, var það nokkur sönnun?
H. C. A. J. H.
Guðmundur Jónsson er fyrirtaks
vel gáfaður piltur og skáldmæltur.
Það vita allir, sem hann þekkja. En
ef alt það væri runnið úr hans eigin
hug, sem hann hefir ritað síðustu
dagana, þá væri sá unglingshugur
miklu meiri þroska og gáfum gædd-
ur en sögur fara af — jafnframt því
sem hann væri alveg takmarkalaust
og óskiljanlega ósannsögull. Því að
fæstir hafa ríka tilhneiging til að
koma sér undan að kannast við sína
eigin snild.
Því miður er G. J. heilsutæpur, og
vinir hans hinumegin hafa sagt, að
vanséð sé, hvort hann sé fær um að
þessum tilraunum sé haldið áfram
með hann til muna. En síðan er
hann fór að rita á þennan hátt, hefir
hann ekki getað við það ráðið, hefir
ekki getað spyrnt á móti þeim öfl-
um, er við hann hafa fengist.
E. H.
Rödd úr sveitimum.
Pólitískir molar.
Eftir Andra.
m.
Annars virðist mér að framkoma
stjórnarmanna á þinginu, bæði í rit-
símamálinu, undirskriftamálinu o. fl.,
beri þess ljósan vott, hve ósjálfstæð-
ir jafnvel beztu menn geta verið and-
spænisþessusvo kallaða embættisvaldi.
Látum svo vera að símasaroband
væri í rnun og veru hentugra, trygg-
ara og ódýrara en loftskeytasamband,
og að ráðgjafinn hefði, að því leyti,
valið réttu leiðina. Samningurinn við
það St. n. er eigi að síður athuga-
verðúr, því verður ekki neitað. Og
í beimildarleysi var hann gjörður, að
því er landsímann snerti. — En meiri-
hluti þingsins gjörði ekki einungis
að samþykkja þennan samning sem
það skársta, er fengist, heldur jós
hann miklu lofi á alt, er til þessa
máls kom frá ráðgjafanum, sem það
bezta og happasælasta þjóðinni til
handa, er hugsanlegt væri að mann-
leg vera í ráðgjafastöðu gæti til leið-
ar komið.
En gæti maður nú þess, að samn-
iugurinn er fjarri því að vera viðun-
andi, og hins að allar líkur eru á,
að loftskeytasamband verði ódýrara
og eftir því sem hér til hagar, hent-
ugra en símasamband, þá sést hve
villur vegar þeir hafa farið, stjórnar-
menn, er þeir keyrðu þetta mál áfram
á síðasta þingi, þvert á móti vilja
meiri hluta þjóðarinnar.
Það virðist ekki þurfa mikið vit
til að sjá annað eins og það, að ein-
ar 80 þús. manna, dreifðar um 1900
□ mílna svæði eða vel það, fátækir,
eins og vér erum, geta aldrei án þess
að taka nærri sér risið undir þeim
kostnaði, er símalagning um landið
þvert og endilangt hefir í för með
sér. Var það eitt ærin ástæðatilað
hugsa sig betur um í þessu máli en
stjórnarmenn gjörðu, og verð jeg því
að ætla, að þeim, er málið keyrðu
áfram hafi eigi öllum verið sjálfrátt
um þær roundir.
IV.
Nú skal litið yfir nefndarálit meiri
hlutans í ritsímamálinu rétt sem
snöggvast. Það byrjar með sögu um,
hvenær fyrst hafi komist til tals að
leggja síma til landsins og rekur þar
um ýmsar bollaleggingar útlendinga
íram að árinu 1891. Þá var því
máli fyrst hreyft á alþingi. Segja þeir
frá, stjórnarmennirnir, hvað ísleDd-
ingar hafi lagt til málsins frá þessum
tíma og þar til er þetta „óvænta til-
boð“ kom og „tækifærið var notað.“
— Gamlar þingsályktanir finnast 1
þessu nefndaráliti, eins og alt annað,
er lengt getur málið og gjört það
flókið. Er mér eigi ljóst, hvaða þýð-
ingu þess konar málalenging hefir, eða
hvaða gagn þeir hafa séð sér í að
hrúga öðru eíns saman, nema þeir
hafi ætlast til þess að með langri
sögu um málið mundi þeim takast að
klóra yfir gallana á ritsímasamningn-
um, og hættu þá er af honum stafar,
svo að ekki sæi í annað en það bezta.
Allir hljóta að sjá, að þess konar
saga er sérstaklega óþörf á þessum
stað, og allir vita, að hlutverk þess-
arar nefndar gat aldrei verið að rita
sögu, beldur blátt áfram að raunsaka,
hvort mál það, er fyrir lá, væri þann-
ig lagað, að betra fengist ekki. Var
þá sjálfsagt að taka fram galla rit-
símasamningsins og ritsímasambands
yfirleitt, jafnframt kostunum, og bera
þetta hvorttveggja, á þann hátt, sam-
an við tilboð þau, er fyrir lágu um
loftskeytasambönd. Með því hefði
verið sýnt, að leitað væri eftir því
bezta og heillavænlegasta fyrir þjóð-
ina. En að mínu áliti sýnir umrætt
nefndarálit ekkert í þá átt, heldur
að eins það, að hlutverk nefndarinn-
ar hafi verið að bjargá málinu sam-
kvæmt ritsímasamningnum og ekki
annað. Bréf Krarups dags. 15. júní,
er stjórnarmenn styðja sig við, sýnir
þetta, eins og margt annað, og hefðu
þeir aldrei átt að nefna bréf þetta;
það hefði verið þeim sjálfum bezt og
ráðgjafanum líka.
Það er vitanlegt, að hér tjáir ekki
um að tala. Svo er nú komið, sem
komið er, og verðurn vér því að una,
hvernig sem það reynist. Yfir því
geta stjórnarmenn fagnað og er þeiin
það ekki ofgott, þvi að heiður hafa
þeir aldrei af þessu starfi sínu fyrir
þjóðina; það mega þeir vita.
Frá öðrum löndum
Bréf frá Kaupmannahöfn.
8. marz.
Kosning-arréttar-lbaráttan.
Þótt eigi sé nú margt stórtíðenda,
eru eigi að síður ýmsar hreyfingar á
ferðinni, sem vert er að veita eptir-
tekt. Má þar fyrst nefna baráttuna
fyrir almennum kosningarrétti, sem
nú er háð af miklu kappi víða um
lönd af alþýðuvinum.
1 tveim löndum hefir þeim þegar
orðið svo mikið ágengt, að stjórnirn
ar hafa sagt frumvörp til laga um
rýmkun kosningarréttarinn fyrir þing-
in. Það er í Svíþjóð og Austurríki.
Hér skal stuttlega lýst hinum nú-
gildandi kosningarlögum Svía, því
þau sýna ljóslega, hve fátæklingum
víða er gert erfitt að hafa áhrif á
landsmál.
Kosningarrétturinn er bundinn því
skilyrði að eiga fásteign, er sé 1000
króna virði, eða hafa á leigu slíka
eign, er metin sé á 6000 krónur;
sé það ekki, þá að gjalda skatt af
8 ð minsta kosti 800 króna árlegum
tekjum. Sé þessum skilyrðum full-
nægt, öðlast meun kosningarrétt,
þegar þeir eru 21 árs að aldri. —
Kjördæmaskiftingin er þannig, að
hvert lög-sagnarumdæroi (domsaga)
er kjördæmi út af fyrir sig; en séu í
því meiri en 40,000 íbúar er því
skipt í tvent. En í bæjunum er 1
fulltrúi fyrir hverjar 10000. Kemur
það af því, að þá er lög þessi voru
samin, voru bæirnir flestir fólksfáir
og bjuggust menn því við, að bænd-
ur myndu þröngva um of rétti þeirra,
ef þeim væri gert jafnt undir höfði,
að því er fulltrúafjölda snerti.
Frjálslyndir menn í Svíþjóð hafa
fyrir löngu fundið, að lög þessi voru
úrelt og samsvöruðu ekki jafnréttis-
kröfum vorra tíma. Lét' að lokum
svo hátt í þeim, að íhaldsstjórnin sá
sér ekki annað fært en að koma í
fyrra fram með breytingar á kosn-
ingalögunum. Að vísu bættu þær
nokkuð úr ýmsum agnúanna, en þó
eigi svo, að frjálslyndi flokkurinn
telji sér fært að ganga að þeim ; eink-
um var það kosningaraðferðin, er í
milli bar. íhaldsfiokkurinn vildi
hafa hlutfallskosniugar og sagði, að
á þann eina hátt yrði réttur minni
hlutanna nægilega trygður. Hinir
báru ekki á móti þvi, að sú aðferð
væri í raun og veru réttlátust, eu
sögðu aftur á móti, að auðmennirnir
réðu mestu um skipun efri deildar-
innar; þá væri engin sérstök ástæða
til þess að tryggja rétt þeirra í hinni
deildinni. Jafnframt töldu þeir og
töluvert varið í persónulega viðkynn
ing milli þingmannaefnanna og kjós-
endanna, en hún hyrfi, ef einmennis-
kjördæmin yrðu afnumin. Ennfrem-
ur hugðu þeir, að allur þorri kjós-
enda yrði í vandræðum, er þeir
skyldu kjósa fjölda fulltrúa og þektu
fæsta þeirra. Niðurstaðan varð því
sú. að frumvarpið féll.
í haust fóru fram kosningar til
2. deildar og unnu frjálslyndu flokk-
arnir sigur og myndaði þá foringi
hinna „líberöu“ nýtt ráðaneyti.
Hann hefir nú lagt fyrir þingið frum-
varp til laga um kosningar, sem
eiga að rýmka kosningarréttinn
stóruin.
Helztu breytingarnar eru þessar:
Kosningarrétt fá menn á næsta al-
manaksári, eftir að þeir eru orðnir
fullra 24 ára að aldri; þó því að eins,
að þeir hafi int landvarnarskyldu
sína af hendi og borgað skatta sína
til ríkis og sveitar síðustu 3 árin,
og hafi eigi síðustu 2 árin þegið
sveitarstyrk, er eigi sé endurgoldinn.
í hverju kjördæmi skal að eins kjósa
1 fulltrúa; en til þess að afstýra því,
að af því leiði ranglæti, þar sem
búast má við, að fólkinu fjölgi mis-
munandi roikið í kjördæmunum, á
að endurskoða kjördæmaskiftinguna
níunda hvert ár. — Enn er eigi hægt
að segja, hver verða forlög frum-
varps þessa. íhaldsliðar vilja endi-
iega hafa hlutfallskosningar, en jafn-
aðarmönnum þykir frumvarpið aftur
á móti eigi nógu frjálslegt; einkurn
telja þeir illa til fundið ákveðið um
að menn megi eigi skulda sveitinni.
í Austurríki eru tildrög málsius
nokkuð önnur. Svo sem kunnugt
er, byggja það ríki ýmsar þjóðir, og
fjandskapur mikill með þeim. Ber
það einkum til þess, að Þjóðverjar
vilja skipa öndvegissessinn, þótt
miklu séu þeif fámennari en hinir
slafnesku þjóðflokkar. Auk þess eru
kosningarlög mjög úrelt og ranglát;
af þeim 425 fulltrúum, sem sitja í
fulltrúadeildinni, eru einir 72 kosn-
ir með almennum kosningarrétti.
Loks hefir stjórnin nú látið undan
síga og lagt kosningarlaga frum-
varp fyrir þingið. Þar er reynt að
bæta úr helztu agnúunum, bæði að
því, er rýmkun kosningarréttarins
snertir og hlutfallið milli þjóðanna.
Eftir því eiga þingmenn fulltrúa-
deildarinnar að verða 455; þar af
fá Slafar 230 og Þjóðverjar 205
fulltrúa. Þingmannafjöldi einstakra
landshluta er miðaður við fólksfjölda,
mentun og skatthæð til ríkis. Þeg-
ar frumvarp þetta var lagt fyrir
þingið, gerðu Þjóðverjar gauragang
mikinn, því þeir telja sér með því
steypt af stóli sem öndvegis þjóð
ríkisins, og er eun óvíst, hvort það
nær fram að ganga.
Lengst í áttina til hins jafna og
almenna kosningarréttar gengur þó
frumvarp það, er samið hefir verið
nm kosningar til þingins á Finu-
landi; en mjög er það undir hælinn
lagt, hvort Rússakeisari staðfestir
það eða eigi. Eftir því eiga bæði
karlar og konur að fá kosningarrétt
21 árs, hvort sem þau borga skatt
eða eigi.
í Svíþjóð er og allmikið rætt um
að veita konurn rétt þenna og kveðst
forsœtisráðherrann vera því hlyntur,
en vilja samt eigi setja það í frum-
varpið, einkum sakir þess, að hann
óttist, að það yrði öllu frumvarpinu
að falli. Ekki treystist hannn held-
ur til að taka upp ákvæði það, er
öðlast hefir gildi í Norvegi, að sjó-
menn og aðrir þeir, er eigi mega