Fjallkonan - 22.11.1906, Blaðsíða 2
242
FJALLKONAN.
um í skóglendi og ræktað land. Til
marks um þetta má. aðeins geta þess,
að árið 1860 tóku lyngheiðar og ó-
ræktarflákar yfir 130 fermilur. En
árið 1896 var svæði þetta gengið svo
saman, að það tók ekki nema yfir
70 fermílur. Nær helmingnum var
á 30 árum búið að breyta í ræktað
land. Siðan hefir enn verið mikið
aðgert; en ekki enn skýrslur um það.
Um skóggræðsluna og ræktunina á
Jótlandsheiðum mætti vel rit\ stóra
bók. Brestur hér bæði tíma og rúm
til að lýsa því öllu ítarlega. En það
viljum vér segja, að þeim öllum, sem
brestur alla trú á, að vér íslendingar
getum ræktað upp landið okkar og
grætt á því skóga, og bætt það og
prýtt á ýmsan hátt, þeim væri gott
og þarflegt að koma út á Jótlands-
heiðar og sjá, hverju Danir hafa þar
áorkað með samtökum, dugnaði og,
þrautseigju. Skóggræðslan og rækt-
unin þar er ljós og talandi vottur
þess, að ekki má síður prýða enu
níða. Auðvitað er loftslag þar mild-
ara og betra en hjá oss. En ekki
er þar jarðvegur betri en á hólman-
um okkar. Framfarirnar eru beldur
ekkí loftslaginu eða veðurblíðunni að
þakka, heldur dugnaði og áhuga
mannauna. Yæri slíkur áhugi og
dugnaður bjá oss, þá mundi veðrátt-
an, þó oft sé hún köld, ekki verða
framkvæmdunum ókleifur þröskuldur.
Morgunverður var snæddur þar sem
Hesselvig heitir. Talaði Luttichau
kammerherra fyrir íslandi, en lektor
' Þórh. Bjarnason fyrir Heiðafélaginu;
þakkaði hann því hlutdeild þá, sem
það hefði átt í að vekja áhuga á
skógræktinni hér á landi eg þá ekki
sízt það, að það hefði lánað nú í
sumar hingað mann til að gera
áætlanir um vatnsveitu úr stóránum
yfir mikla spildu úr Suðurlandsund-
irlendinu.
Sá hluti Jótlands, sem þingmenn
fóru yfir, var viða ófagnr. Landið
sviplaust og tilbreytingarlíti?, sum
staðar flatt og eggslétt, en sumstað-
ar öldótt. Leit jörð víða út fyrir
að vera seudin, harðbalaleg og
hrjóstug. Er það auðséð á öllu, að
búskapur er þar víða eifiður og
ekki uppgripssamur til gróða. Sum
bændabýlin voru reisuleg og íogur
og lýstu góðum efnum, en sum voru
lágreist og báru öll einkenni fátæktsr-
innar. Yfir þessum flötu heiðum var ein-
hver óviðfeldinn eyðisvipur og kulda-
blær; býlin á stangli og hvergi skjól
í neinni átt. — En þegar kom í
námunda við Yébjörg, þá fór landið
að fríkka og verða tilbreytingar-
meira. Ekki virtust heldur sumar
kirkjurnar á Jótlandsheiðum taka
fram sveitakirkjunum á fslandi. Þær
voru að vísu úr steini, enlágar, óásjá-
legar, turnlausar og með örlitlum og
ógerðarlegum gluggum. Það var
sama svipleysið yfir þeim og sami
þunginn eins og yfir landinu í kring.
Og fólkið, sem býr á Jótlands heið-
um, er að sama skapi þungbúið og
þegjandalegt. Ber það merki þess,
að það á við erfið lífskjör að búa
og verður venjulega mikið fyrir líf-
inu að hafa.
Á miðjum Jótlandsheiðum er bær
sá, er Herning heitir, með hérumbil
6500 íbúa. Snotur bær og hlýlegur,
sem tekið hefir skjótum þroska á síð-
ari árum. Þangað héldu þingmenn
frá Hesselvig. — Þegar vagntrossan
nálgaðist bæinn, kom á móti þing-
mönnum afarmikill hópur (um 300)
af ungum stúlkum og piltum, alt á
reiðhjólum; stúlkurnar allar í hvít
um kjólum og piltarnir allir á „betri
buxunum.“ Var allur hópurinn
skreyttur blómum og fánum. Kaðaði
unga fólkið sér beggja vegna við
veginn og heilsaði þingmönnum með
húrrahrópi og allskonar fagnaðarlát-
um. Þá komu og móti þeim stór-
hópar af börnum og voru þau tekin
upp í vagnana meðan pláss vanst og sátu
margir þingmenn með krakka á hvoru
kné. Þau voru ófeilin og elskuleg
og gerðu sér dælt við Islendingana,
klifruðu upp á læri þeim og herðar,
hlógu og flyssuðu og léku á alls oddi af
kæti. Ungu stúlkurnar hvítklæddu
hjóluðu meðfram vögnunum, hýrar
og brosleitar. Sagði svo einn ráð-
inn og roskinn þingmaður, gaman-
samur þó og ungur í anda, að það
væri Ijóta gamanið, að geta ekki
tekið stúlkurnar upp í vagnana líka.
Enda þótt flestum þingmönnum
þætti sem þeim hefði hvergi verið
eins vel fagnað sem í Herning, þá
varð samt viðstaðan þar mjög af
skornum skamti. Eimlestin beið með
orgi og óhljóðum og við því mátti
búast að hún yrði „svo hláleg“, að fara
á undan þingmönnum, ef þeir gættu
ekki tímans. Urðu þeir því að fara
eftir nokkur augnablik frá öllum
góðgerðunum, mannfagnaðinum og
— stúlkunum. —
Frá Herning var haldið með járn-
brautarlest til Vébjarga, og komið
þangað að aflíðandi miðjum aftni.
Bærinn er gamall og kemur mjög
við sögu Dana á fyrri öldum, en
þykir nú heldur dragast aftur úr.
Segja margir Danir, að þar sé odd-
borgarabragur allmikill og embættis-
mannadýrkun að fornum sið. Þing-
menn skoðuðu þar dómkirkjuna. Er
hún bygð á árunum 1130—1169, en
endurbygð var hún í fornum stýl
eftir miðja síðustu öld; og nú und-
aufarið hefir málarinn Joachim
Skovgaard verið að prýða bæði loft
og veggi með ýmsum biflíumyndum.
Um kveldið var þingmönnum haldin
veizla mikil. Talaði þar skjalavörð-
ur Laxild fyrir íslandi, en prófessor
B. M. Ólsen fyrir Vébjörgum. Voru
í veizlulokin flestir fyrir að fara
að hátta og sofa. —
„ísland fyrlr íslendinga."
Stúdentafélagsfundur 19. nóv. hafði
til umræðu: „ísland fyrir íslend-
inga.“ Frummælandi var Benedikt
Sveinsson og nokkurir fleiri tóku til
máls á eftir. — Formaður félagsins
bar upp svofelda tillögu og var hún
samþykt með 27 samhljóða atkvæð-
um:
„Félagið skorar á þingmenn vora
að krefjast þess, er samningar tak-
ast um samband íslands og Dan-
merkur, að engir hafi hér rétt inn-
lorinna manna, nema þeir, sem
öðlast hann með væntanlegum ís-
lenzkum lögum þar um. Danir
standi öðrum þjóðum jafnt að
vígi hér í; vér afsölum oss öllum
rétti innborinna manna í Dan-
mörku öðrumenþeim, sem þeirveita
oss með samningum gegn sams kon-
ar réttindum hér.“
Stúdentafélagið
jafnréttismálið.
Á öðrum stað í blaðinu er skýrt
frá samþykt Stúdentafélagsins hér
um jafnréttismálið. Ekki virðist oss
nokkur vafi geta á því leikið, að fé-
lagið vísar þar þjóðinni rétta leið,
Með þeim hætti er langeðlilegast
að gera Dönum grein fyrir skilningi
vorum á því valdi, sem vér viljum
hafa yfir landi voru, að vér afsölum
oss sem mestu af þeim ímynduðum
eða verulegum hlunnindum, sem vér
höfum í Danmörk.
Auðvitað er nú hægurinn á í því
efni, sem Stúdentafélagið hefir gert
samþykt um. Hlunnindin við það
fyrir oss að hafa rétt innborinna
manna í Danmörk eru minni en svo,
að auga verði á þau komið að öllum
jafnaði. En því ljósara verður það
þá jafnframt, hve þessi „jafnréttis-
kenning,“ sem Danir hafa haldið svo
fast að oss, er vanhugsuð og ósann-
gjörn.
Það er annars eftirtektarvert og
gleðilegt, hve mikinn áhuga Stúdenta-
félagið sýnir á sjálfstæði þessa lands
og þessarar þjóðar. Hvað eftir ann-
að verður það nú til að vísaleiðirn-
ar. Og æskumennirnir líta til þess
með ríkum samhug. Það er mjög
mikilsvert fyrir framtíð þjóðar vorrar.
„Ef æskan vill rétta þér örvandi
hönd,
þá ertu á framtíðarvegi,"
kveður Þorsteinn Erlingsson. Og að
öllum jafnaði er líka svo.
Nú er áreiðanlega vorgróður í æsku-
lýð ísland.
Kaflýsing í Hafnarflrði.
Fyrir hálfu öðru ári kom hr. Jó-
hannes Reykdal verksmiðjueigandi
raflýsing í Hafnarfjörð. En /ekki
voru þá nema 12 hús, sem notuðu
þá Iýsingu og tvær verzlanir. Raf-
magnsstöðin var í sambandi við tré-
smiðaverksmiðju Reykdals.
Nú hefir þetta fyrirtæki verið held-
ur en ekki eflt og aukið.
Sami framkvæmdamaðurinn hefir
nú komið upp nýrri rafmagnsstöð
handa bænuTn, 300 föðmum fyrir of-
an hann, við Hafnarfjarðarlæk.
Hún er i 10X12 álna húsi þar,
tvílyftu. í öðrum enda hússins er
hlaðinn 16 feta hár grjótstöpull.
Uppi á honum er rafmagnsvélin og
hverfihjólið. Að þessum stöpli ligg-
ur 360 álna löng vatnsrenna, lokuð,
úr læknum. Fallhæðin er 30 fet.
Á efra lofti hússins er ibúð um-
sjónarmanns. En niðri er húsið enn
óbygt.
Frá þessari stöð er rafmagninu
veitt ofan í bæinn eftir eirþræði,
sem liggur á staurum.
Nú eru lýst með rafmagni 44 hús,
og eftir eru 8, sem ætla að fá þá
lýsingu í vetur. Auk þess eru á
aðalgötu bæjarins 7 ljósker, með 250
kerta styrkleik hvert, 4, sembærinn
leggur sér til sjálfur, og 3, sem
kaupmenn hafa sett fyrir framan
búðir sínar.
Stöðina á Reykdal, og leigir bæj-
arbúum ljósin. Verð á hverjum 16
kerta lampa er 6 kr. um árið. Hús-
eigendur kosta rafmagnsveitu urn
húsin, en Reykdal að þeim.
Rafmagnsvélin getur framleitt alt
að 600 Ijósum (16 kerta). Nú eru
ljósin orðin um 350, og verða rúm
400, þegar fram á veturinu kemur.
Stöðin hefir kostað um 19000 kr.
Lýsing frá þessari nýju stöð byrj-
aði um 6. október. Alt hefir gengið
vel síðan, aldrei nein snurða hlaup-
ið á.
Gamla stöðin er nú eingöngu not-
uð handa einu húsi, fundarhúsi
Goodtemplara. Þar eru samkomur
oft fram á nætur, og fyrir því þyk-
ir hentugra að þurfa ekki að nota
stóru stöðina handa því húsi.
Ekki mundi það hafa verið nein
vanvirða fyrir kaupstaði landsins, þó
að Hafnarfjörður hefði fengið að
bætast við í hópinn með bæjarrétt-
indum, eins og hann sótti um á síð-
asta þingi og var synjað um. Fram-
takssemi og framfarahugur er víst
ekki annarstaðar meiri á þessu
landi.
í símasamræðu, sem vér áttum við
Reykdal á þriðjudaginn, mintist hann
á hina fyrirhuguðu lýsingu Reykja-
víkur.
Hann furðaði sig stórlega á því,
ef Reykjavík hallaðist ekki að því
að afla sér lýsingar frá Elliðaánum,
taldi alveg áreiðanlegt, að hún yrði
svo dýr að öðrum kosti, að almenn-
ingur fengist ekki til þess að nota
hana.
Til samanburðar benti hann á það,
að þar sem vatn er hér ekki nema
mílu vegar burtu, þarf Kristjánssand-
ur í Noregi að fá rafmagn að 2‘/4
mílu. Sá bær er ekki nema um
þriðjungi stærri en Reykjavík. Og
bærinn hefir orðið að taka þátt í
stórkostlegum og dýrum mannvirkj-
um til þess að auka vatnsmagnið
svo, að það yrði nægilegt í þurkum
á sumrum. Samt er kostnaðurinn
þar ekki nema 8 kr. fyrir ljósið um
árið.
Elzti leikaiidiiiu.
Elztur leikandi í leikfélagi Reykja-
víkur er hr. Kristján Ó. Þorgrímsson.
í vetur, 22. des., eru 25 ár síðan er
hann sýndi sig fyrst á leiksviði. Og
flesta vetur síðan hefir hann leikið
meira og minna. Auk þess hefir hánn
verið máttarstólpi leikfélaganna í allri
umsýslan, venjulegast verið gjaldkeri
og fyrir því þurft meira fyrir fjár-
hagnum að sjá en aðrir, og hefir það
ekki ávalt verið vandalaust.
Hann er einn þeirra leikenda, sem
flest hlutverk hafa af hendi int. Fleiri
hlutverk hafa einir þrír haft: „Árni
Eiríksson (49), Friðfinnur Guðjónsson
(46) og frk. Gunnþórunn Halldórs-
dóttir (42). Kr.ó. Þ. hefir haft40,jafn-
mörgog frú StefaníaGuðmundsdóttir.
Kr. Ó. Þ. lék fyrsta sinni Guð-
mund bónda í Nýársnóttinni eftir
Indriða Einarsson.
Mest hefir víst þótt koma til leiks
hans í „Æfintýri á gönguför" (Kranz),
„Víkingunum á Hálogalandi“ (Örn-
úlfur), „Drengnum mínum“ (Mörup)-
„Hermannaglettum“ (Mads) og „ Jeppa
á Fjalli“ (Jakob skóari). En annars
er það sannast að segja, að Kristján
Þorgrímsson hefir naumast stigið svo
fæti á leiksvið, að öllum þorra áhorf-
enda hafi ekki þótt vænt um. Hinir