Heimskringla - 15.04.1925, Blaðsíða 4
4. BLAÐSIÐA
HEIMSKIINGLA
WINNIPEG, 15. APRlL, 1925.
Hdntskringila
(StofnnV 1886)
Kenor út A bverjnm mitjvIkodevL
EIGENDUR:
VIKÍNG PRESS, LTD.
853 OB 855 SARGENT AVE., WINNIPEG.
Talnlml: N-A537
Ver3 blatíslns er 33.00 árgangurtnn borg-
ist fyrlrfram. Allar borgantr sendlst
THE VIKING PREÉsS LTD.
8IGPÚS HALLD6RS frá Höfnttm
t Ritstjórl.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON, *
Ráðsmaður.
IJtnnflskrtft ttl blitfinlns:
THE VIKING PRESS, Ltd, Box 81*5
Utanáfvkrift til rlt*t jrtran*:
EDITOR HRIMSKRINGLA, Box 8105
WlNNIPfiG, MAN.
*'Heimskring:la is pnbllshed by
The Vlkinsr Presa Ltd.
and printed by
CITY PRINTING A PUBLISHING CO.
853-S55 Sarvent Ave., Wlnnlpeff* Man.
Telephone: N 6.537
WINNIPEG MANITOBA, 15. APRÍL 1925.
Tímarit Þjóðræknis-
félags Islendinga.
VI. ÁRGANGUR.
Ritstjóri: RÖGNVALDUR PETURSSON.
í byrjun fyrri mánaðar hóf “Tímarit”
ársrit Þjóðræknisfélags íslendinga í Vest-
urheimi, göngu sína í sjötta sinn. Enn,
sem fyr, kennir þar margra grasa, og sem
fyr, eru þau mörg ilmandi og ágætt fóð-
ur. í ritinu eru kvæði, sögur, ritgerðir,
leikrit og æfintýri.
Lífs míns við ef lífið framar þyrfti,
Mér er það sú Skuld, sem sker úr mádum!
Framför enn með vinum mínum væri
Velgerð sífeld. Eins þó dýrkeypt yrði —
Einhverstaðar á ég til að telja
Feðra, sem að óttuðust aldrei örlög,
Gerðu Norn að guði sínum aldrei,
Stóðu á sínu stærsta, viku ei undan,
Storkuðu henni, að flýja. Eða féllu —
Svo hafa þeir í Ritning sinni ritað.
Hugur sá ei kviði með þér, Courmont,
Langa ferð að lifa, um aðra heima,
Þar sem landa-leitin væri gerð til
Fegurra lífs og fullkomnari þroska.
Það klifa margir á því, að það sé ó-
mögulegt að lesa Stephan; hann sé svo
þungur; það sé svo erfitt að skilja hvað
hann eigi við.
Það er áreiðanlega orðin tízka að
segja þetta, því veiti nokkrum meðal-
greindum og sæmilega læsum manni af-
arerfitt að skilja hvað hann á við, þá
stafa þeir erfiðleikar áreiðanlega lang-
mest af andlegri leti. Þó er ekki þar með
sagt, að Stephan sé sérlega auðveldur,
hann er víða nokkuð þungur, en svo er
um langflest ljóðskáld, sem hafa eitthvað
viturlegt að segja. Annars láta menn
kveðandi ákaflega oft villa sér sýn. Til
dæmis má benda á það, að langflestir
hafa þá trú, að þeir fjá*rsjóðir, sem Jónas
Hallgijímsson og Þorsteinn EiHingsslon
fela í kvæðum sínum séu ákaflega
aðgengilegir. En það er algerður mis-
skilningur. Báðir eru víða torskildir og
það myndi sannast, ef reynt værri, að al-
“ menningi gengi yfirleitt ekki hóti betur
að brjóta kvæði þeirrg, til mergjar, en
kvæði Stephans. Og sá maðurinn, sem
nú situr öndvegissess íslenzkra ljóðskálda
ákamt honum, Einar Benediktsson, er yf-
irleitt langtum myrkari í máli og tor-
skildari almenningi. En því var þessi út-
úrdúr, að ekki er hægt að ásaka Stephan
Af kvæðunum er fyrirferðarmest að
öllu leyti “André Courmont”, eftir skáld-
jöfur íslendinga í Vesturheimi, Stephan
G. Stephansson. Kvæðið er helgað minn-
ingu hins ágæta franska prúðmennis,
mentamanns og íslandsvinar André
Courmont, sem dó svo sviplega í fyrra,
nýfarinn frá íslandi, en þar vildi hann
helzt af öllu una æfi sinnar daga. Þeir
kyntust, jþann og Stephan, sumarið 1917,
er ísland bauð Klettafjallaskáldinu heim
á fornar stöðvar.
Þetta kvæði er ort í ágústmánuði í
fyrra, og þá' er Stephan nálega 71 árs. Það
er þó síður en svo, að nokkur ellimörk séu
á þessu kvæði. Það skipar verðugan sess
meðal þess fjölda af djúphugsiíðum og
yndislegum kvæðum, sem svo ríkuglega
hafa streymt úr hugardjúpi þessa undur-
samlega skáldsnillings, sem er fyrir
margra hluta sakir, dásamlegasta öræfa-
blómið, sem sprottið hefir í hinum grýtta
íslenzka jarðvegi.
Stephan minnist þess við andlátsfregn
Courmonts, að hann mælti það við Ste-
phan, er hann snéri vestur aftur 1917, og
þeir kvöddust síðast, að þó svo kynni að
fara, að þeir sæust ekki framar hér í
heimi, þá skyldu þeir þó mætast aftur
annarsstaðar. Og mælti tvívegis þessum
orðum. Ekkert höfðu þeir sín á milli
um eilífðarmálin talað.
Húgleiðingar um þessa síðustu fundi
þeirra, er efni kvæðisins. Fyrst um elsku
þá er Courmont þar til íslands, um leið og
hann af öllu hjarta unni sinni fögru fóst-
urjörð. Og að hvorttveggja samrýmist
veM brjósti Courmonts skilur Stephan
vel, því iíkt er ástatt fyrir honum um ís-
land og Canada. Og ekki síður fyrir það,
að sameiginleg taug liggur að hjarta-
rótum beggja, sú taug er tengir saman
alla sanna alheimsborgara. Báðum hefir
þeim vafalaust hlotnast sá skilningur:
r
i
Menska-menn að allar þjóðir ættu,
Hugum-h'ka, hjarta-skylda. Þó að
Móðurmál og föðurland svo fjarlægt
Að þær skildi, að menn vissu, að hefði ei
Þeirra milli nokkur ferja farið.
Stephan finst sem Courmont hafi
með þessum kveðjuorðum þoðið sér heim
til annarlegra kynna, er lífinu væri lokið
hér á jörðu. Hann er ef til vill ekki al-
veg sannfærður um það, hve mikiT líkindi
séu til þess, að það heimboð geti tekist,
en hann getur þessvegna óhræddur mætt
honum
með sjómannsgleði í sál,
að sigla ókunn höf,
ef svo vill verkast, að hann veit að hann
hefir lifað svo hér á jörð:
En minnu skiftir mig, hve lengi ég dvelji,
En hitt, að sagt sé:Hér sást góður gestur!
Fjarstætt er ég flýja kysi lífið,
um það, að hann hafi gert lesendunum
erfitt fyrir í þessu kvæði. Hugsunarferil!
hans er einkar ljós, frá byrjun til enda.
Og alt kvæðið ber vott Stephani um þá
eiginlegleika, sem hafa gert hann að því
stórmenni, sem hann er, innanum oss
hina: óbilandi kjark, óbifanlega karl-
mensku, réttsýni, víðsýni og óendanlega
samúð og kærleika til alls sem þjáist.
J
. . .. Tók mig oft til illgresisins sárast,
Sem ei tókst að gróa upp til gæða
Sé því varnað rúms að reyna aftur.
Og þess heldur, ef að það er kannske
Okkar sökin, fávísinnar vorrar
Ekki að kunna illgresið að nýta,
Óviljandi rekast á þess dygðir —
Mér er ekki kært til komskurðarins
Eigi hálfa uppskeruna að brenna —
Þetta er guðdómleg hugsun. Sama
guðdómlega hugsunin, sem vakir fyrir
skáldinu Jakob Wassermann, þegar hann
lætur Christian Wahnschaffe, söguhetj-
una í hinni samefndu heimsfrægu og
stórkostlegu skáldsögu, ganga frá nægta-
borðinu og öllum lystisemdum þessa
heims, hve ótrúlegu nafni, sem nefndast
kunna, niður í Móabít, hið hræðilega
hverfi eymda og glæpa í Berlín, til þess
að hjálpa, hugga og hjúkra. Og lof sé
þeim, sem gaf oss íslendingum Stephan
G. Stephansson. Hann er einn af þeim
fáu ipönnum, sem vex og verður æ stærri,
eftir því sem aldirnar líða..
Kvæðið endar á þessu:
— Ei verður vegalaus
Sú vera, er hér var gjörð
Úr óm í æðri heim,
Úr ósk um sælli jörð.
Það er áreiðanlega engin hætta á því,
að þessi fullyrðing reynist ekki sannmæli.
Vér hinir, sem máske erum “rétttrúaðir”,
þurfum ekki að liggja andvaka út af því
hvernig muni fara um slíka veru, sem
gefur
.. eins og gjafarinn aldni.
gamla móðir, jörð:
Óvitandi að gjafir gefi,
eða hugsi heldur til,
hún sé til þess gjörð!
eins og stendur í þýðingu Stephans á
kvæðinu “Give not with your hands”,
eftir MacKnight Black.
Þú verður aldrei vegalaus, Stephan
G. Stephansson!
Eftir hinn núverandi forseta Þjóð-
ræknisfélagsins, síra Jónas A. Sigurðsson,
eru þrjú kvæði í Tímaritinu. Eitt frum-
samið, hin tvö þýdd, úr ljóðum Tenny-
sons.
Frumsamda kvæðið kallar hann Eg
sé. — Kvæðið er snjalt og vel kveðið, heit
ástarjátning til íslands, og traustsyfirlýs-
ing til þess, Síðustu tvær vísumar hljóða
svo:
Sem Leifur þótt bærist ég vestur um ver
Til Vínlands, ég þel hans til ættmenna
ber, —
Á íslandi’ er hugurinn heima.--------
Nú trú mín á ísland og íslenzka þjóð
Er endurfædd — hreinsuð í reynslunnar
glóð, —
Eg sé það sem suma’ er að dreyma.
Því nú sé ég lífæð, er landið mitt á, —
Sé ljóskrýnda, tármilda Fjallkonubrá
í Öndvegi alfrjálsra þjóða.
Sé.fornaldarhetjur sem framtíðarrrenn,
Sé frægð þeirra, drengskap og menn-
ingu enn
Sem óðal þitt, ættlandið góða!
Þýddu kvæðin eru: Hrakningar
Maeldunes, og liggur merkileg írsk þjóð-
saga frá 8. öld, sem grundvöllur til þess
kvæðis, og óríana. Bæði kvæðin eru á-
gætlega þýdd. Sérstaklegfi er þýðingin
á seinna kvæðinu snildarverk, því bæði
hefir Tennyson þar mikla bragþraut af
hendi leyst, og svo er frumkvæðið sollið
af harmi og ástríðu. En hvorutveggja
hefir síra Jónas gert svo góð skil, að
þýðingin virðist yfirleitt alls ekki standa
frumkvæðíhu að baki. Og vafasamt
hvert hún ekki er endurbót. Að minsta
kosti er hún það sumstaðar. Það er alt-
af gaman að bera íslenzkuna saman við
aðrar tungur, þegar völ er á, og geta
menn því skemt sér við að bera saman
tvær fyrstu vísurnar. Þær eru svona á
ensku:
My heart is wasted with my woe
Oriana.
There is no rest for me below,
Oriana.
When the long dun wolds are ribb’ed
with snow,
And loud the Norland whirlwinds blow,
Oriana.
Alone I wander to and fro,
Oriana.
Ere the Iight on dark was glowing
Oriana,
At midnight the cock was crowing
Oriana:
Winds were blowing, waters flowing,
We heard the steeds to battle going,
Oriana:
Aloud the hollow bugle blowing,
Oriana.
En þýðingin hljóðar svo:
Mitt tærist hjarta af hugarþrá,
Óríana.
f heimi er enga hvíld að fá,
Óríana.
Er sveipast hamra hauður snjá,
Og hvirfilvindar næða um strá,
Óríana,
Eg táplaus, einn, hrekst til og frá,
óríana,
Enn húmþung njóla hauður fal,
Óríana.
Um hánótt gall við hanagal,
óríana:
Við vatnagný í veðrasal
Og vopnabrak, menn þeystu’ að val,
Óríana;
En lúðurþytur heimti hal,
Óríana.
Þorst. Þ. Þorsteinsson hefir verið að
glíma við að leysa þá gátu, hvað það sé,
sem haldi ýmsum mönnum, sem íslenzk-
ir eru í húð og hár, við þetta mikla land,
þótt hugurinn sé oftast heima. Hann set_
ur hugmyndir sínar fram í vel ortu
þróttmiklu kvæði, er hann nefndir
Oanada- Hann finnur, stælingu í stað-
viðriskyrrunum.
Þetta eitthvað, sem ei verður numið
og aldrei er skrifað með línum.
Þessi segull, sem sál til sín dregur
og seiður, er hendurnar binda
jafnt þótt útþráin útlendings fýsi
til ættlandsins fjarða og tinda.
Þessi bláhiminn bjarti og djúpi
með blikandi daga og nætur
Þetta sólarljós sumar og vetur,
er sýgst inn í hjarta manns rætur.
Þessi gróðrarmold sterklegra stofna
og stórgerðra urta og hlóma.....
Þetta alt: — landsins máttur og megin —
þess mót, sem öll lífskjörin steypa,
eru sérkennin, líf alt sem lýtur.
sem leir eða snjór milli greipa.
Þótt vor andi sé eilífðum borinn
og ættunum raðað til kerfa,
verður lífið þess lands sem það starfar
og landnemans einkennin hVerfa.
Frú Jakobína Johnson á þrjú
kvæði í Tímaritinu, Þú leizt
hann---------, f draumi — •—
og Ef tjaldið fellur---(hugs-
að til blinds manns.)
Öll eru kvæðin ljómandi fall-
eg, og öll eru þau með eigin
marki, en sérstaklega falleg eru
tvö þau fyrstu. Þó veikir síð-
asta vísan dálítið fyrsta kvæð-
ið. Þessa væri ekki getið hér,
ef kvæðið væri ekki annars
jafn-yndislegt og það er. — “í
draumi” flýgur skáldkonan á-
fund samkynja sálar, til þess að
taka hana með sér á svifferð
um tíma og rúm:
Við fljúgum hægt um hljóða
nótt
því hugi manna vil ég sjá
og heyra hverja heita bæn,
sem hjörtum þeirra stígur frá,
ég veit þar ómælt efni ljóða
hve allra hugir þrá hið góða.
Því þegar kliður dagsins deyr,
og deyr hver falsvon glysi
klædd,
þá kemur þreytan þung og
sár, —
— sem þunghent vera skyni
gædd
hún þrengir hug til sánnra
sagna
og sér eins þá, sem láni fagna,
og aðra menn við örlög hörð
og ógrJó- heyja daglegt stríð.
— Frá innri-vitund allra iafnt
rís einlæg þrá um betri tíð.
— En atvik smá þeim áfram
hrinda
í unninn farveg vanans blinda.
En þessi hljóð og há*lfsögð bæin,
sem hreyfir vitund sérhvers
manns,
mun sfðar verða undra-afl, —
— og alheims-vitund kærleik-
‘ ans
mun hefja alt í æðra veldi,
sem eymd og blekking dauða
seldi.
Frú Jakobína hefir mesc birt
þýðingar, sem hún hefir gert.
Þær hafa verið ágætar flestar,
og henni og oss til sóma. Þess
meiri ánægju er það, að hún
skuli einnig eiga djúpa lind í
eigin brjósti til þess að ausa af.
Þá flytur og Tímarit kvæði
eftir einn af “stóru spámönn-
unum” heima, Guðmund bónda
og skáld Friðjónsson á Sandi.
Kvæðið heitir ólafía Jóhanns-
dóttir, og er minnisvarði á leiði
þeirrar látnu merkiskonu,
meitlaður úr stuðlabergi ís-
lenzkrar orðsnildar, staðbetri
og órotgjarnari, í vinda og.
veðra ágangi, en þótt höggv-
inn væri úr íslenzku blágrýti.
Listfengi Guðmundar, er hann
fer höndum um móðurmál sitt,
þarf ekki að lýsa. Hann hefir
hitt þrjár konur merkilegastar á
æfi sinni: Katrínu Einarsdótt-
ur, móður Einars Benedikts-
sonar, Þorbjörgu Sveinsdóttur,
föðursystur hans, og Ólafíu Jó-
liannsdóttur, hvíta fyrir hær-
um, ári áður en hún lézt. Matt-
hías hefir kveðið eftir Þorbjörgu
og Einar eftir móður sína. Guð-
mundur lýtur hrærður þessum
mildingi allra kvenna:
Er drýgir á þjóðvegum forsælu
og fjúk
og fúa, er mann-sóma granda—
hjá ástvinu lausnarans krýp ég
kné
með kveðju, sem ljúft er að
vandá.
Á kven-sóma tiginn þó kastað
sé mold
og kafaldi úr loftinu fenni,
er sama fegurð á svanhvítum
hadd’
og sífeldur ljóminn á enni.
Hún barðist við launsátra í-
smeygin öfl
og eitrið, sem drýpur af tungu,
og rennur um varir og ratar í
brjóst
og rænunni sviftir þá ungu.
Síðastur góðskáldanna er
Guttormur J. Guttormsson.
Tímaritið klykkir út með af-
bragðskvæði eftir hann, sem
hann kallar Morðið. Guttormur
er svo djúpúðugt og sérkenni-
legt skáld, og er nú búinn að
ná svo föstu formi á hugsun og
DODD’S nýrnapillur eru hezta
nýrnameðalið. Lækna og gigú
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Dodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
á framsetningu, að þegar menn
lesa slík kvæði sem þetta, er
enginn maður í efa um hver höf
undurinn er. Menn segja ó-
sjálfrátt við sjálfa sig: Svona
yrkir enginn nema Guttormur.
En það er skrásetningamerki á-
gætisins, bláa* stimpíll á það
sem að lesendanum er rétt,
þegar búið er að kenna almenn-
ingi að hugsa á þessa leið. Til-
efni kvæðisins er vafalaust
dómur sá, er í vetur sameinaðí
alla íslendinga um endilanga
Ameríku, um merkilegt líknar-
verk. Kvæðið er því líknarverkí/
samboðið. Það er hreint
afbragð: stutt, kjarnyrt, kveð-
andi góð, frumlegt og þrungið
af sömu ábyrgðartilfinning-
unni gagnvart vesalings oln-
bogabörnum þessarar veraldar,
og kemur fram hjá Stephani
í línum, sem teknar eru upp
hér að framan. Maður verður
æ hugfangnari af þessu kvæðí
því oftar, sem það er lesið, al-
veg eins og kvæði Stephans.
Og það er freistandi að prenta
það alt. Lofa lesendunum að
fylgjast með skáldinu í þeirri
röksemdaleiðslu, er sýknar ves-
alinginn fyrir Guðs augliti. En
fyrsta vísan vprður að nægja:
Guð fann þann mann, sem
framdi morðið,
Á fóta sinna lágu skör
Og sá það: hvað hann hefðí
orðið
Við hlýrri’ og betri æfikjör;
t bernsku, öllum yfirgefinn,
Af agaleysi varð hann dýr,
Til fyrirmyndar frjálsan refinn
Hann fékk, sú eina mynd varð
skýr.
Það er annars eftirtektarvert
að f jögur af þeim skáldum, sem
hér eru á ferðinni, eru alþýðu-
f menn, sem annaðhvort hafa
mjög lítillar mentunar orðið að-
njótandi, eða engrar, annarar
en þeirrar sem þeir hafa getað
aflað sér sjálfir. Myndu slíkir
ávextir sjá«t víða annarsstaðar
en meðal íslendinga, svo mikið
bæri á?
Þá eru og í Tímaritinu nokk-
ur smærri vísur, og kvæði til
ferhendunnar og ísflands eft|ir
þá Sigurð J. Magnússon, Gunn-
ar J. Goodmundsson og Jón
Kærnested. Laglega og slétt
ort, en ekkert af því sérlega
veigamikið, enda sjálfsagt ekki
gert til lofs né frægðar, heldur
framfært sem þakkarfórn á
altari Fjallkonunnar.
Frh.
l/R BÆNUM.
Forseti ÞjóSræknisfélagííns, síra
Jónas A. Sigurösson, frá Church-
bridge, fór heim til sín miðvikudag-
inn í fyrri viku eftir aö hafa farið
nokkuÖ hér um hinar nyröri ísilend-
ingabygöir. Fyrst fór síra Jónas til
Winnipegosis, og lét hann vel af fram
tíðarhorfum Þjóðræknisfél. þar, þó
nokkuö hafi veriö dauft undanfariö.
Síðan fór hann til Árborgar og flutti
þar erindi á samkomu, er þar var
haldin. Söng þar flokkur 65 barna
eingöngu íslenzka söngva, undir for.
ystuthr. Brynjólfs Þorlákssonar. Er
þar unniö þjóörækisstarf í bezta lagi,
enda mun mega búast viö aö forseti
Þjóðræknisfélagsins muni minnast
þess.