Heimskringla - 21.09.1927, Blaðsíða 7

»
WINNIPEG 21. SEPT. 1927.
HEIMSKRINOI.A
7. BLAÐSIÐA.
tækjum því á öðrum átti hann ferðis. Vel var hann kunnugur ins dvaldi eg á hinu ágæta og
ekki völ’ | verkum Snorra og kvaðst álíta gestrisna heimili þeirra hjóna,
Nokkrum árum seinna gerðist hann einn hinn mesta snilling og seint held eg að mér Hði sá
hann ritstjóri við ‘ Dagblað, er uppi hafi verið.
Lámvíkur” og var
dagur úr minni.
Var liðið fram yfir miðnætti
það um| Thöger Larsen taldi það mik
margra ára skeið, en hefir nú ið happ fyrir sig að hafa lært Þegar eg kvaddi. — Snemma
látið af bví starfi íslenzku, oglsagði m. a.: “Eg næsta morgun for eg fra Lim-
hPfir hann ávalt iðkað hélt áður að eg kynni dönsku, vík, áleiðis til Tylstrup. Þar
S^ðan hefirh ðkfur 1 en eftir að eg fór að kynnast skoðaði eg hina miklu tilrauna-
stjornufræði og 3 . I j málinu hefi eg glöggt stöð °S kartöfluafbrigðin.
smíðað sjónauka og með þeim g > , rin >jag a ekki heima í bess-
athugar hann himingeiminn. — seð hv<* nnkið vantaði þar á. | En það a ekki heima þess
ainugai uaiiu e, oifk,.; hrpinqkilni hafði eg ekki an grein. #
Ekki segist Thoger Larsen vera Slikn hremskilnl natoi eg jkki r Ásaeirsson
stjörnufræðingur sem vísinda-1 kynnst áður í Danmorku. Hvað Ragnar Asge.rsson.
maður heldur aðeins til að fa, Edduþyðingunni viðvikur, þá er -Timmn.
betur skilið þó ekki væri nema j hún prýðilega af hendi leyst og
lítið brot af hinu óendanlega j hefi eg þar fyrir mér orð þeirra
djúpi. En í skáldskap hans gæt manna, sem eru fænr i þe^m
ir þess mjög að sjóndeildar- j fræðum. Ber þeim saman um
hringur hans er óvenjuvíður. j að skáldskapur Sæmundareddu
Snemma hafði hann farið að nJóti sín ;eI f ðingu Th°ger
yrkja og er haft eftir föður j Larsens- En erfitt mun að þyða _
hans að á fermingaraldri hafi: Ed(lurnar að Islendingum framan húsið og horfði ut að
drengurinn “verið búinn að “út- j líki> enda er það ekkl g®rt fyrir sjóndeildar.hringnum, þar til
ata” heiltvagnhlassaf pappír”.|okkur> senl.hofuin greiðan að' hafið hvarf í rökkurmóðunni.
Ekki hafði eg talað lengi við fanS að Þeim voldugu verkum Fram undan húslnu lá iitli garð.
á frummálinu. urinn, og á honum var stórt
Thöger Larsen hefir einnig hlið) sem sífellt stóð opið öllum.
gefið út skýringar á ýmsu við- yegur lá át að skógarþykkninu
Hin vilta veiðiför.
Eftir Henry Barbusse.
Eg sat á litlum bekk fyrir
Thöger Larsen fyr en eg sá að
hér var um óvenju fjölhæfan
og fróðan mann að ræða. Þekk
Vörn Flatlendingsins.
“Fjöllin framleiða tindasálir; en flatneskjan
framleiðir flatneskjusálir.”
(Brot úr ræðu.)
ing hans er víðtæk og hann virð ", Z «
ist hvergi hafa stytt sér leið til
þess að afla sér hennar. Mörg
tungumál hefir hann orðið að
læra m. a. grísku og norrænu.
Danskan, sem hann ritar, er
fögur og þróttmikil og hann er
hvergi smeikur við að skapa ný-
yrði af norrænum stofni, og not
ar víða djörf orð úr hinni józku
mállýzku sem hann óls^ upp
við. Og svo mikill snillingur er
hann í notkun þeirra, að hvergi
gert margvíslegar málÞæðileg- skQgurinn hyrjaði sá eg urmul
ar athugasemdir og samanburð hlaða Qg greinaj sem sólin gylTti
á hinum gömlu trúarbrögðum Qg skreytti SVo fagurlega.
forn-norrænna manna og forn- Dagurinn var ag h'ða.
Grikkja. Eru þar margar skarp Skyndilega heyrði
eg horna-
legar athuganir; en um þær b]áBtur> og fram úr skogar-
greinir fræðimenn á. Fjarri er þykkninu kemur
vagn mark-
því að eg geti lagt nokkurn dóm greifans á íieygiferð.
á þá hlið málsins. Lafmóður og hlaupandi hjörx
Nú mun vera í ráði að gefa ur kemur f hendingskasti í gegn
út nýja þýðingu á íslendinga-, um hliðið og inn f garðinn.
sögunum á dönsku, að tilhlut- [ Qestir markgreifans veiði-
Þú hyggur að flatlendið fletji sál;
þú færð þetta aldrei sannað.
Því andmælir tímans tungumál,
ef tungumál það er kannað.
Þá sést það að flatlendið fæddi menn,
sem ffremstir í manndáð stóðu.
Þeir sigruðu í þrautum og sigra enn
með sálunum háu og góðu.
Fyrstan eg eygi flatlands son,
er frægð hefir mesta hlotið,
þann er af Islands kyni kom
og kraftsins fékk hiklaust notið,
er færði honum unga mörkin mild
úr máttugu skauti sínu;
sem hæfði sitt mark af hárri snilld;
sá hrindir einn máli þínu.
Ef leitað er framar, þá lítur mann,
er lifir í þjóðar minni,
sem þrælkuðu kyni frelsi fann
með foringjadjörfung sinni.
Og réttlætis haut svo heita þrá,
að hrjáðum varð lyfsteinn sára;
á flata landinu fæddist sá
og færðist til vits og ára.
Hver fæst til að nefna það flatningssál,
er fæddist til auðs og valda,
en fyrirleit aðals tign og tál
og tilfinning sljófa, kalda;
Og bezt hefir lýði reynst í raun,
er rauð vojru lituð fetin.
Hann færði sléttunni fósturlaun,
er fulls verða aldrei metin.
Þú færðir sléttunni fals og smán
í fúkyrða kasti þínu;
það skerðir þó aldrei landsins lán,
því landið mun halda sínu.
Og ófædd sléttunnar óskabörn
á ókomnum tímum sýna,
hvort máli er hallað í minni vörn;
svo máttu nú hefja þína.
Helgi Jakobsson.
urðu yfir sig komnir af skelf- En bylgjan reis hærra og
ingu, og hver talaði í kapp við hærra„ tilbúin til alls.
annan. Kvenfólkið var ekki| “Við verðum að ná í hann,”
finnst manni vera seilst of langt
un Gunnars Gunnarssonar rit-
eftir þeim; þau fara vel í munni j
hans. Og hann er hugmynda-
ríkur og líkingar hans geta ver-
ið bæði unaðslegar og stórkost-
legar. Hann kveður ýmist stirt
eða létt, og hér um bil alltaf af
mikilli list. Honum er oft mík-
ið niðri fyrir og hann kann að
segja frá því. En kvæðin hans
eru htt við alþýðuskap, enda er
dönsk alþýða lítt hneigð fyrir
skáldskap.
Thöger Larsen hefir ekki gef-
ið út mergð af bókum, eins og
margir nútíðarhöfundar; en það
mun vera álit margra að kvæði
hans séu með þeim beztu og sér
kennilegustu, er ort hafa verið
á Norðurlöndum á hinum síð-
ustu árum. Hann hefir ekki
kennilegustu, er ort hafa verið
menntir með sínum eigin kvæð-
um, heldur einnig þýtt nokkur
af beztu kvæðum heimsbók-
menntanna á danska tungu. —
Má þar til benda á kvæði Sapfo
er hann hefir þýtt úr frummál-
inu og “Hrafninn” og “Lenore”
eftir Poe, og “Rubaiyat” eftir
Omar Khajjam hinn persneska
(f. 1040). Er sú þýðing gerð
af hinni mestu snilld, og hefir
Thöger Larsen tekist einkar
vel að halda hinum yndislega
austræna blæ sem er yfir “Fer-
hendum tjaldarans (er Einar
Benediktsson nefnir sv8). Var
Omar maður djúpvitur og dýrk-
aði fegurðina hvar sem hann
fann hana. Stjörnfræðingur
var hann með afbrigðum. —
Hneigður var hann fyrir vín og
víf og gladdist yfir fegurð og
angan rósanna. Oft kastaði
hann fram ferskeytlum (“Ru-
bil”) og þar nýtur hann hinnar
hðandi stundar og hirðir hvorki
um “í gær’ eða “á morgun”, en
gleðst með dóttur vínviðarins.
. | höffundar, og með aðstoð all-
mennirnir úr höllinni höfðu elt
[hann í margar klukkustundir.
| Nú hafði hann af hendingu rek
i ist á hliðið og hlaupið inn í
þegjandi.
“Slíkan mann hefi eg aldrei
þekkt fyrr,” sagði gömul kona
og sneri sér að einum fylgdar-
mannanna.
“Bjóðið honum peninga!”
hrópaði hún hátt.
“Þér getið fengið tryggingu,
vinur minn!”
Eg kreppti hnefana af hatri
og hann sagði ekki meira.
Eg stóð þarna eins og stein
snökti einhver.
“Drepið hann! Drepið hjört-
inn!” hrópaði annar.
La'til og nett hendi veifaði úr
vagninum:
“Nú veit eg það! Nú veit eg
ráð!
Hópurinn þagnaði og hlustaði
með eftirvæntingu.
Við skjótum hann héðan með
veiðibyssunni!”
“Það er rétt! Það var gott!
margra danskra rithöfunda er
eiga að annast þýðingarnar. —
Margn íslendingai líta á Þatta garðinn yfirkominn af angist stöpull og athugaði þessi villtu Það var góð hugmynd!
fyrirtæki með nokkur11 tor-1 Qg þreytu yið stoðUm þarna mannsandlit. Öll báru þau |
tryggni, sem vonlegt er, þvi háðir og storðum hvor á ann_ sama svipinn af morðhu£.
vafasanrt er að völ sé á ^nönn-
um, er hafi fullan skilning á
hinum ágætu fornu sogum eða
nægilega þekkingu á íslenzku
máli. En meðal þessara manna
eru þó nokkrir sem bera má
fullt traust til, og t. d. hinn á-
gæti rithöfundur Jóhannes V.
Jensen og Thöger Larsen. Er
mér kunnugt um að í ráði mun
vera að hinn síðarnefndi eigi að
þýða Laxdælu og Hávarðar
sögu Isfirðings — og að því er
mig minnir Fóstbræðra sögu.
Og um þær sögur, sem Thöger
Larsen á að þýða getum við
verið óhræddir. —
Thöger Larsen er óvenju list-
hneigður maður, og meðal ann-
an. Augu hans voru óróleg og i>eir voru búnir að elta þenna I
“Eg skal gera það!”
“Nei, lofið mér!’
Ungur maður, stór og sterk-
Húnavatnssýslu 22. okt. 1868
og var því tæpra 50 ára að
aldri. — Síðustu 3—4 árin var
hann þrotinn að heilsu. Hafði
fengið heilablæðingar og náði
sér aldrei upp frá því. Fyrir
nokkrum dögum tóku blæðing-
arnar sig upp á ný, og var þá
sýnt hvernig fara mundi.
Foreldrar Hjálmars voru þau
Lárus bóndi Erlendsson og kona
hans Sigríður Hjálmarsdóttir
skálds frá Bólu. Var hún talin
gáfuð kona og skörungur um
margt. — Hlaut sveinninn nafn
afa síns og svo segja kunnugir
menn, að mjög muni honum
hafa svipað til hans um skap-
lyndi. Það er og víst, að í æsku
hrædd. Hann var þakinn auri hjort f íangan tíma, og nú þegar ur> miðaði byssunni og mældi langaði hinn unga svein til þess
og leðju og skalf á fótunum. hann var að gefast upP( vildu | vegalengdina mjög nákvæmlega
Hann hljóp út í eitt hornið á þeir drepa hanm Einn af þeim j möð augunum.
garðinum, tók sér þar varnar- reyndi að útskýra þetta fyrir
stöðu, en var uppgefinn og kyr már, og meðan hann talaði,
Flokkur geltandi veiðihunda horfði hann stöðugt á bráðina,
ætlaði að ryðjast inn í garðinn. til að gæta þess að hún slyppi
Fjöldi þorpsbúa var kominn á ekki ur greipum þeirra.
staðinn og horfði forvitnum Gamall maður rétti út hönd
augum á hjörtinn, sem stóð í sfna gegn dýrinu. Höndin var
horninu, fullviss um að sigurinn lfkust ránfuglskló.
væri unninn af konungí skógar | Qg kanurnar
ins.
Markgreifinn og fylgdarlið
hans kom nú á ffleygiferð. Á-
horfendurnir viku til hliðar, og
hinir “fínu” gestir komu á stað-
inn. Klæði þeirra voru hin
ars hefir hann ágætar gáfur ■ skrautlegustu, úr hárauðu,
sem teiknari og málari, en hef- grænUj gulu og svörtu silki. _
ir þó ekki lagt mikla rækt við Vopnagnýr heyrðist og svipu-
þann hæfileika. Þó heflr hann
teiknað ýmsar skrautmyndir í
sumar þær bækur sínar, er hann
hefir sjálfur gefið út og fara þær
prýðilega.
Hann er maður orðheppinn
og nefnir hlutina með réttum
nöfnum; setningar hans eru
skellir, og sólin speglaðist á
fægðum byssunum.
Þessi einmana, óendanlega
einmana vera, sem lét taka sig
fangna í litla garðinum mínum,
voru vem en
mennirnir. Blygðunin dró úr
orðum þeirra. Þær voru sót-
rauðar í framan, og augu þeirra
voru eins og eldhaf í stórviðri.
Ein af þeim, kornung stúlka,
með fléttur er bylgjuðust nið-
ur bakið, kom brosandi til mín
og sagði:
“Kæri herra! Eg bið yður—”
og hún nuddaði hendur sínar
af æsingu.
I samanburði við vitfirringu
þessara “menntuðu” manna var
hundageltið ekkert. Mennirnir
Eg gríp um byssuhlaupíð og
kippi af honum byssunni.
“Bóndaræfill!’ hrópaði hann
í ofsa reiði.
Hópurinn sleppti sér alveg og
ruddist inn í garðinn.
“ Varið yður! — Það skal
aldrei —!”
En hin vitfirrta gleði blóð-
þyrstra veiðimanna hlustar ekki
á viðvaranir. Þeir hlupu gegn
dýrinu sem stóð ennþá skjálf-
andi í horninu viö múrinn.
Þá man eg að eg kasta mér
fram fyrir dauðadæmda dýrið,
legg byssuna við vanga minn
og hleypi mörgum sinnum af
inn í hópinn.
Og eg er enn þann dag í dag
sannfærður fyrir guði og mönn •
um, að eg gerði rétt.
(Lausl. þýtt.)
hreyfði sig ekki. Eg horfði á höfðu aðeing alið hundana
þenna skrautlega flokk nkra
manna
stuttar og skýrar, og mér virtist j eftir bioði hjartarins. Eg leit á
hann vera óvenju
, í því að hata veiðibráðina
sem var svo graðugur Itendurnir færðu
sig meira
hans i
afsíðis.
Mér fannst að úr augum
norrænn 1 hjörtinn og eg sá brjóst
hugsun. Kýminn er hann og ganga upp og niður og háisinn 1 , tortrveeniskennd
skemtilegur í viðræðu og látlaus heniast út —- Mlsínn sem hinn tortryggmsKennd
í penjast ut, naismn, sem nmn gremja yfir aðferð ‘•betri” borg-
áranna, og að þeir væru farnir
í allri framgöngu. Og hinn józki | skrautiegi flokkur starði á með
blær yfir máli hans er einkar aalopnumj gráfíugum augum. ð kUi ð veiðifor pr nokknð
hressilegfur, enda 'hefir Jótinn ; Rauðklæddur veiðimaður hopp i
oft verið talinn kjarni dönsku! aði af baki. Hann dró langan
þjóðarinnar. | veigihnff úr slíðrum. Hundarn-1
Thöger Larsen er sjaldgæfur ir geltu enn ákaffar. Mennirnir!
meira en það, sem almennt er
álitið.
voru hættir að tala, en störðu,
störðu og störðu á veiðimann-
maður og að mörgu leyti frá-
brugðinn skáldum þeim, sem nú
eru uppi í Danmörku. Honum [ inn og hjörtinn. Maðurinn var
Eru margar vísur hans skínandi ■ ma kkja við laufblað á grein. f þann veginn að ganga inn í
garðinn. Hann kom áuga á
rót.
Við notuðum daginn til þess
að skoða umhverfi bæjarins og
fórum meðal annars út að Jót-
perlur. Englendingurinn Edward Hann er öllu heldur þróttmik-
Eitzgerald þýddi og endurkvað 111 kvistur, sem vex beint fVá
allmargar þeirra á ensku og
nefndi “Rubaiyat”. Og í þeirri
þýðingu hefir kvæðið farið sig-
urför víða um veröld.
Bókaverzlun Gyldendals gaf
“Rubaiyat” út, og mun það að
h'kindum vera hin skrautlegasta
kvæðabók, sem út hefir verið
gefin í Danmörku. En kvæðið
hefir Thöger Larsen þýtt eftir
útgáfu Fitzgeralds.
mig, gerði hreyfingu með höfð-
Ein alþýðukona með barn 4
handleggnum tók sig skyndi-
lega út úr hópnum, eins og hún
væri hrædd við að smita barnið
sitt af grimmd hinna skraut-
klæddu.
En kurrinn og reiðin uxu. Eg
ínu í
áttina til hjartarins, hóf! skildi að eS myndi ekki m lenSd
Þegar eg heimsótti Thöger j um 1 kafbátnum er hann strand
Larsen hafði hann nýlokið við að*> °S nokkrum dögum eftir
að þýða Sæmundar Eddu. — Til
þess þurfti hann að læra ís-
lenzku, og hana þurfti hann að
kenna sér sjálfur. Aldrei hafði
hann heyrt íslenzku framborna
fyr en eg las kafla fyrir hann úr
Heimskringlu er eg hafði með-
hnífinn, svo að blikaði á blaðið
og hrópaði til mín:
“Eg vona að þér leyfið það,
landsströnd, út að sandhólun- herra minn?”
um, sem þar eru. Er mér minn- Eg rétti út annan handlegg-
isstætt þaðan flakið af þýzka inn til að verja honum hliðið
og kallaði:
“Nei, eg leyfi það ekki.”
Hann nam staðar undrandi.
“Hvað?”
“Hvað er þetta?’
“Hvað segið þér?”
“Hvað segir hann?’
Hann sneri sér að félögum
kafbátnum er strandaði þar eft-
ir að hafa sökkt einu stærsta
eimskipi er þá var til “Lusita-
niu”x Var mikið af sprengiefn-
að eg kom þar, var hann
sprengdur í loft upp, og er nú
þessi ógeðslegi minisvarði i sínum sem komu nær.
heimsstyrjaldarinnar horfinn af, “Hann ætlar ekki að hleypa
Jótlandsströndu. 'okkurinn!”
Við héldum til bæjarins aft-j Þessi frétt kom flatt upp á
ur, og það sem-eftir var dags-jhina skrautlegu gesti
Ymsir
ar geta varið vesalings dýrið,
sem þessir “meiri háttar” menn
voru svo þyrstir í að myrða.
Augu mín hvíldu eitt augna-
blik á hirtinum, og margar blíð-
ar tilfinningar streymdu í gegn-
um mig á þessu augnabliki. Nú
fannst mér að þau fáu augna-
blik, sem eg hafði varið líf hans>
væru dýrmæt. Og þegar eg
heyrði blóðþyrst lirópin, sem
dundu yfir mig, skyldi eg hversu
dýrið og maðurinn eru lík, þeg-
ar dauðann ber að. Eg skildi að
allar lifandi verur hverfa héð-
an með bróðurkærleika í hjarta.
Eg kreppti hnefana og stam-
aði:
“Eg leyfi það ekki!”
að líkjast afa sínum um sem
flesta hluti, og alla æfi bar hann
mikla virðingu fyrir skáldskap
hans og sýndi minningu hans
mikla ræktarsemi.
Hjálmar Lárusson ólst upp
með foreldrum sínum, lengst af
í Holtastaðakoti í Langadal. —
Bjuggu þau þar lengi og jafnan
við heldur þröngan hag.
Hjálniar átti þess því engan
kost í æsku að vera settur til
mennta, en varð að stunda alla
algenga vinnu, undireins og
hann komst á legg og hafði
þrek til.
En fljótlega þótti sýnt að hann
væri óvenju hagur á hendur og
tók hann snemma að fást við
ýmiskonar útskurð. — Varði
hann til þess öllum tómstund-
um sínum og skar marga fall-
ega muni þegar á unga aldri.
En engrar tilsagnar mun hann
hafa notið í þeirri grein fyr en
löngu eftir að hann var orðinn
Henry Barbusse er franskur fulltíða maður. — Árin 1903—
heimsfrægur rithöf. og jafn- 1904 dvaldist hann hér syðra
aðarmaður. Hann var á vígvell °S Imrði eitthvað að teikna hjá
inum á stríðsárunum og sann- Stefáni heitnum Eiríkssyni. —
færðist þar um vitfirringu auð Hefir honum vafalaust orðið sú
valdsskipulagsins. Síðan hefir tilsögn að miklu liði, en til eru
hann helgað líf sitt jafnaðar- Þ° eftir hann góðir gripir frá
stefnunni og starfar auk þess 1 fyrri árum, eins og áður er sagt.
að mörgum mannúðarmálum VTá þar til nefna horn eitt í Ví-
meðal öreigalýðsins. T. d. er dalínssafni. Er það sett dýra-
hann einn af aðalstofnendum myndum og þykir hin mesta
“Rauðu verkamannahjálparinn- dvergasmíð. — Það varð þó ekki
ar”, og er einn af þeim sem fyrst fyr en & síðari árum, að hann
hófu mótmæli gegn meðferðinni >tok að srníða verulega vandaða
á Sacco og Vanzetti. Ennfrem- griP1- Vöktu ýmsir þeirra mikla
ur hefir hann stofnað heimsfé- eftirtekt og aðdáun á list Hjálm
lagið “Clarté”, sem er félags- ars> svo sem verðugt var. Var
skapur menntamanna, er fvlgja honum veittur smávægilegur
jafnaðarsteffnunni. Nær þessi listamannastyrkur 1917 og hélt
félagsskapur nú orðið um flest hann honum upp frá því til
menntalönd heimsins. dauðadags.
Smásagan sem birtist eftir Hjálmar kvæntist 1909 ung-
hann í blaðinu í dag, er gripin fru Önnu Bjarnadóttur frá
út úr mörgu af slíku tæi.
(Alþýðublaðið.)
Hjálmar Lárusson
listskurðarmaður.
Hann andaðist 10. þ. m. eft-
ir langvinnan sjúkleik, eins og
getið hefir verið um hér í blað-
inu.
Hjálmar Lárusson var fædd-
ur að Smyrlabertgi f Ásum í
Svanshóli í Bjarnarfirði og áttu
þau mörg börn saman. Hann
settist þá að á Blönduósi ög
dvaldist þar um 10 ára skeið
og vann baki brotnu að smíð-
um og útskurði. En 1919 flutt-
ust þau hjón hingað suður og
hafa átt hér heima síðan, lengst
af í Nýjabæ í Grímsstaðaholti.
Hjálmar Lárusson var fjöl-
hæfur maður og greindur vel,
en naut sín aldrei til hlítar. —
Hann var heimsmaður að eðlis-
(Frh. á 8. bls.)
I