Heimskringla - 09.05.1945, Blaðsíða 2
2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. MAI 1945
TVÖ ÁR Á BAFFIN-EYJU
Eftir Jón J. Bíldfell
Framh.
VI.
Mannfélagsreglur
og fyrirskipanir
Eins og menn vita, eða flestai
mun gruna, þá hafa Innúítar
engin rituð lög, eða lagabálka, til
að vernda mannfélag sitt með og
hafa því losnað við allan þann
ægilega kostnað og umstang, sem
lagaframkvæmdunum er sam-
fara á meðal hinna svonefndu
siðuðu þjóða. En þeir hafa á-
kveðnar reglur, sem gengið hafa
í arf mann fram af manni og sem
sýnast fullnægja þjóðfélagskröf-
um þeirra. Þeir hafa auðvitað
fundið til þess, og finna enn, að
vilji og skilningur manna er
ekki fullnægjandi til þess að
vernda þau verðmæti mannfé-
lags þeirra, sem þeim sjálfum
voru óumflýjanleg til sjálfsvarn-
ar, fyrir þeim sem skaðlegir
reyndust, eða gátu verið því
hættulegir með framkomu sinni.
En í stað þess að dæma slíka
menn eftir allsherjar lögum eins
og hjá okkur tíðkast, taka leið-
andi eldri menn mál og hegðan
þessa fólks til athugunar og með-
ferðar og fara með sem þeim
sjáKum sýnist, en þó með hlið-
sjón af fortíðar reglum þeim sem
forfeður þeirra fylgdu undir
sömu krmgumstæðum og er
dómur þeirra ákveðinn og ein-
hlítur.
Þessir leiðandi menn á meðal
Innúítanna sem verða að njóta
tiltrúar og trausts meðbygðar-
manna sinna, sem þeir sjálfir
hafa unnið sér með drengilegri
framko'mu, láta sig öll velferðar-
mál bygða sinna varða, en það
er, auk' iðnaðar, eða framleiðslu
málanna, sem áður hefir verið
minst á, eitt mál sem þeim er
lífsspursmál að vaka yfir og
vernda, og það er innbyrðisfrið-
ur. Sú þörf þeirra er bygð á
reynslu og skilningi mannflokks
þessa, líklega yfir aldaraðir. —
Lífsviðhorfið þar norður í heim-
skauta löndum, hefir verið þeim
bæði dapurt og harðsnúið svo
þeir hafa þurft á öllum sínum
kröftum að halda óskiftum til
þess að geta haldist við; og svo er
það að mestu leyti enn, þó sýn-
ast mætti að viðskiftin við verzl-
unarfélög þau sem þar eru nú, og
afskifti landstjórnarinnar af
þeim, hefði átt að tryggja lífs-
kjör þeirra, en þó hefir nú frá
mínu sjónarmiði farið svo, að
það sem unnist hefir á einn veg
fyrir þær samgöngur, því hafi
þeir tapað á annan, svo þeir
þurfa á öllu sínu að halda, ekki
síður nú en fyr. Þeir hafa held-
ur ekki slakað á klónni, að því er
friðarmálin snertir. Um þessa
menningarreglu þeirra mætti
rita langt mál, en til þess skortir
bæði tíma og rúm, verð eg því að
láta mér nægja að setja hér tvær
þjóðsögur sem varpa ljsói á þetta
menningaratriði á meðal Innúít-
anna, eins og þjóðsögur varpa
Ijósi á menningar, eða ómenn-
ingar atriði hjá öðrum þjóðum.
Það var einu sinni kona, sem
með athöfnum sínum og orðum
vakti sundrung og óánægju inn-
an bygðar sirinar. Leiðandi
menn bygðarinnar bentu henni á
hættuna sem af slíku framferði
gæti stafað og báðu hana að láta
af því, en það bar engan árang-
ur, konan hélt uppteknum hætti
og lét sér ekkert segjast við að-
varanir þeirra. Þannig leið
nokkur tími og hún var farin að
halda að hún mundi bera sigur
úr býtum í viðureign sinni við
karlana, en þá fór hún að finna
til þess að bygðarfólk hennar fór
að sýna henni lítilsvirðingu, —
vildi ekki tala við hana og snið-
gekk hana þegar vegir hennar
og þess, lágu saman sem var
daglega og svo varð þessi fyrir-
litning bygðarfólks hennar köld
og lýjandi að hún þoldi hana ekki
heldur tók bát og réri í burtu
meðfram ströndum landsins
langa leið, unz hún var orðin
r fOK&T
?rf£W'*
'/#£ you
///7
hungruð og aðfram komin af
þreytu. Fór hún þá í land og
settist á stein sem stóð í fjör-
unni, fól andlitið í höndum sér
og stundi þungan. Þannig sat
hún stundarkorn, svo stundi hún
upp í örvæntingu: “Það vildi eg
að eg væri dauð!” Henni varð
ekki að þeirri ósk sinni og ekki
vildi heldur örvæntingar þung-
inn sem lá á hjarta hennar eins
og martröð veita henni von, eða
frið. Næst stundi hún upp ósk
um áð hún væri orðin að steini
og veittist henni sú ósk og þar
situr hún enn í dag og drýpur
höfði í höndur sér, ímynd ofur-
þunga örvæntinganna.
Önnur stúlka, ung og glæsileg
gerði sig seka í sömu yfirsjón-
inni eins og stúlkan sem varð að
steini og lét sér ekki skipast við
fortölur sér eldri og reyndari
manna. Hún hugsaði þegar
kuldi fyrirlitningarinnar frá
bygðarfólki hennar næddi um
hana, að æskan, lífsgleðin, lífs-
fjörið og yndisþokki hennar
sjálfrar mundi með tíð og tíma
geta veitt sér og nýbreytni sinni
sigur, en það varð ekki. Kuldinn
óx en vonirnar dóu. Lífsgleðin
fraus, lífsfjörið fór þverrandi og
yndisþokki hennar gat ekki vak-
ið eitt einasta bros, né heldur
dregið að sér ylríkt augnaráð
eins einasta manns í bygð henn-
ar. Þegar svo var komið fann
hún sig knúða til þess að yfirgefa
bygðina sem hún hafði alist upp í
og leita á burt út í óbygðir sem
hún þekti ekki þar-sem allslags
torfærur biðu hennar. Hún
gekk dag eftir dag og viku eftir
viku, fótsár og ferðlúin. Nestis-
bitinn sem hún tók með sér var
fyrir löngu þrotinn og hungrið
miskunarlaust svarf að hennr,
þar til hún að síðustu hné ör-
magna og úrvinda piður ein-
hvers staðar út í óbygðum, með
dauðan á næstu grösum við sig,
en þó gat hún ekki heldur fengið
að njóta friðar í skjóli hans, því
maður frá henni ókunnu fólki
var á ferð þar sem hún lá og
flutti hana til bygðar sinnar, þar
sem hún varð að ala aldur sinn,
en fékk aldrei að koma til æsku-
stöðva sinna aftur, né ættfólks.
Þó þessar sögur, sem hér eru
tilfærðar hljóði upp á konur, þá
ná friðarreglurnar engu síður til
karlmanna, munurinn aðeinS sá,
að ef karlmenn gerðust sekir um
rof friðar reglanna, eða friðar-
ins, þá hljóta þeir harðari dóm
og miklu óvægari meðferð. Þeir
eru sömu meðferðarreglum háð-
ir og konurnar sem frá er sagt
hér að framan að því leyti, að
mál þeirra er tekið til yfirveg-
unar af ráðhollustu leiðtogum
bygðarlags þess, sem friðrofinn,
eða friðrofarnir eiga heima í.
Ef dómnefndinni finst, að
bygðarfélaginu sé hætta búin af
framferði þeirra þá á nefndin tal
við hann eða þá og sýnir honum,
eða þeim, fram á óheill þá sem af
slíku framferði geti stafað, og
hljóti að stafa ef friðrofarnir sjái
ekki að sér. Ef þeir svo halda
áfram uppteknum hætti, þá er
það pndantekningarlaust álit
dómnefndarinnar og héraðsbúa,
að slíkir menn séu andlega óheil-
ir, brjálaðir, og því ekki aðeins
hættulegir bygðarfriðnum, held-
ur líka skaðlegir lífi og limum
manna og því ekki um annað að
gera en ryðja þeim úr vegi, því
í þeirra huga, er heildar velferð-
in, heildar friðurinn og heildar
einingin réttmeiri en einstakl-
ingurinn. Svo eftir ítarlegar til-
raunir til þess, að fá friðrofana
til að bæta ráð sitt, hafa verið
gerðar árangurslaust, hverfa
þeir af sjónarsviðinu og hinir
sem í eining og friði vilja saman
búa, halda áfram sínum daglegu
störfum eins og ekkert hafi í
skorist þó þeir viti fullvel að
óeirðar seggirnir séu ekki leng-
ur í tölu þeirra lifandi.
Það er ekki ólíklegt að þessi
mannfélags regla, eða mannfé-
lags fyrirkomulag Innúítanna
þyki nokkuð harðneskjuleg og
brjóti mjög í bága við einstakl-'
ingsfrelsið sem svo mikið er lagt
upp úr nú á dögum á meðal
menningarþjóðanna, en þess er
að gæta, að þeir hafa átt við
kringumstæður og kjör að búa,
sem eru og hafa verið ólík kjör-
um og kringumstæðum þeim er
vér höfum átt við að búa og
myndað hafa mannfélags fyrir-
komulag vort. Þeir eru ein-
angraðir og njóta ekki styrktar,
eða starfsþekkingar utan síns
eigin flokks. Lífskjör þeirra exu
erfið og hörð, svo þeir þurfa að
neyta óskiftrar orku til þess, að
draga fram lífið. Landið sem
þeir búa í, er bert, gróðurlítið,
og hrakviðrasamt. Þroski þeirra
er dýrt keypt lífsreynsla og með-
fædd listhneigð sem vakað hefir
í sál þessa fólks öld fram af öld,
en ekki fengið neina framrás,
aðra en hugmyndalíf þess sjálfs,
sem bundið er við atvinnuvegi
þess og umhverfi. Úlfúð og ó-
samlyndi gæti þetta fólk ekki
þolað, það væri dauðadómur
þess. Fals og undirferli eyði-
legði ekki aðeins þann hlýhug og
þá lífsgleði sem það á yfir að
ráða, heldur éitraði líka alla
sambúð þess, spilti allri samúð
og samvinnu og þá væri úti um
það undir kringumstæðum þeim
sem það á við að búa. Þetta hef-
ir renysluskólinn kent þeim. —
Þetta sjá þeir og skilja og við
þessum vágesti hafa þeir ásett
sér að sporna í lengstu lög, og
því hin stranga og ófrávíkjan-
lega varúðarregla. Þessar mann-
félagsreglur Innúítanna hinn
sameiginlegi eignaréttur og
friðhelgi mannfélags þeirra hafa
haft varanleg áhrif á líf þeirra.
Þær hafa ekki aðeins trygt lífs-
björg þeirra og eflt innbyrðis
frið, heldur hafa þær mótað líf
þeirra alt. Þær hafa verið og
eru þeim svo mikið alvörumál,
að þær hafa hreinsað úr huga
þeirra og hegðun alt sem þeim
er mótstríðandi svo sem ágengni,
yfirgang, sínglyni, óorðheldni,
undirferli, óvináttu, ásælni og
óstjórnlega metnaðar áþján. Um
þetta fólk farast Sir George Cart-
wright Sem þekti það manna
bezt þannig orð:
“Innúítar leystir úr greipum
íss og snjóa, sækja nú sjó á létti
og hvalbátum. 1 friði og sátt,
dreifa þeir sér um hinar hugð-
næmu strendur Labrador.
Þeir búa við gnægð, og sækj-
ast ekki eftir meiru. Þreföld er
ánægja þeirra. Þeir þekkja
hvorki gull né glóandi veigar.
Það sem í huga þeirra og hjarta
býr, sýna þeir í dagfari sínu.
Innúítar eru prúðir í fram-
göngu og heiðarlegir í öllum við-
skiftum. Loforð þeirra eru á-
byggileg og trúverðug. Varast
skaltu að beita þá brigðmælgi,
því þeir kunna vel að meta ein-
lægan drengskap, og greina frá
fláræði.
Þeir voru einu sinni álitnir að
vera grimmir og illa siðaðir, her-
skáir og blóðþyrstir. En fyrir
mína umsjá, því eg geri kröfu
til þeirra verðleika, eru allar
þjóðir heims í skuld við þá fyrir
dygðir þær, sem þær hafa frá
þeim að erfðum tekið.
Enginn mannflokkur er ráð-
vandari né veglyndari en Innúít-
ar. Þeir eru blessun þjóðhöfð-
ingjum sínum, og sómi hverrar
þjóðar.”
Sir George Cartwright var
fyrsti enskumælandi maðurinn
sem hóf verzlun við Innúíta á
Labrador árið 1770, dvaldi á
meðal þeirra í um sextán ár;
gerði margt til þess að reyna að
bæta hag þeirra, og naut að sögn,
tiltrú og virðingar Innúítanna
öðrum fremur.
Eg hefi sagt, að þessar tvær
mannfélagsreglur sem eg hefi
minst á hér að framan, eigna-
réttar stefna, eða regla þeirra;
og friðar fyrirskipanir, hafi haft,
áhrif á alt líf þeirra og skal hér
nokkur frekari greinagerð sett
fram, til áréttingar þeirri skoð-
un minni.
Til Hrilningar
Vefðu sígaretturnar þínar úr
Ogden’s Fine Cut eða reyktu
Ogden’s Cut Plug í pípu þinni
Eitt af því fyrsta sem vekur
eftirtekt manna og undrun, eftir
að kynnast Innúítunum er,
hversu mikilli lífsgleði og lífs-
ánægju að þeir eru gæddir. Lífið
þeirra augum er fagurt og bjart,
teins og nóttlausu dagar norður-
landanna. Áhyggjurnar sem
okkur þjá, út af öfugstreymi og
erfiðleikum er létt af hjörtum
þeirra og herðum. Hjá þeim er
enginn kvíði fyrir morgundegin-
um. Hann er framundan heiður
og hreinn. Allir erfiðleikarnir
sem tilheyrðu deginum í gær,
dóu með honum. Morgundagur-
inn kemur óháður atvikum dags-
ins liðna, með nýjum tækifærum
sem allir hafa sama rétt á og
sömu aðgöng að. Nýtt líf, ný
tækifæri, nýr dagur.
Nú á dögum er mikið talað um
öryggi á meðal vor og það ekki
án orsaka. Innúítar hafa notið
öryggis í aldaraðir og hún bygg-
ist fyrst og fremst á eignarrétts
afstöðu þeirra í sambandi við af-
urðir lands og sjávar. I öðru
lagi á þeirri lífsreglu, að enginn
skuli afskektur vera, eða himgur
líða á meðan að einhverjir bygð-
armanna afla. í þriðja lagi
byggist öryggi þeirra á góðu
samkomulagi og einlægni bygð-
armanna sem eflst hefir og
þroskast hjá þeim við hinar
ströngu friðarreglur þeirra. En
þó þessi fjögur atriði sem nú
eru talin séu mikils virði í sam-
bandi við öryggi Innúítanna, þá
er aðal stoð hennar ótalin enn,
en það er æskufólkið.
Það hefir verið og er ófrávíkj-
anleg regla að börnin, þegar þau
eru vaxin og fullþroska, sjá ekki
aðeins foreldrum sínum far-
borða, heldur og nánustu skyld-
mennum, þegar þess þarf og svo
er þessi regla sjálfsögð, að eng-
um dettur í hug að andæfa
henni, eða að skerast undan
skyldum þeim sem hún leggur
hlutaðeigendum á herðar, og það
fallegasta í sambandi við þá
skyldurækni barnanna er að þau
virðast sjálf hafa nautn og yndi
af slíkri umönnun hinna eldri.
þvi aldur hjá Innúítum er í
heiðri hafður og lotning borin
fyrir lífsreynslu þeirra eldri,
hvort heldur um er að ræða,
karl eða konu, þeirra sjálfra
vegna og vegna þess að hið aldr-
aða fólk er merkisberar lífsreyn-
slu og þekking feðranna, sem
æskulýðurinn álítur sér eins
nauðsynlega og mat og drykk.
KVEÐJA TIL LAUGAR-
DAGSSKÓLANS
Feginn hefði eg viljað vera
viðstaddur þessa lokasamkomu
Laugardagsskólans, en skyldu-
störf heima fyrir valda því, að
eg get eigi notið þeirrar ánægju.
Verð eg þessvegna að láta mér
nægja að senda samkomunni
bréflega kveðju.
Vil eg þá fyrst og fremst
þakka öllum þeim, sem stutt
hafa að starfi skólans á árinu,
sér í lagi skólastjóra og kennur-
um, sem lagt hafa mikla alúð
við starfið, og sýnt með því J
verki áhuga sinn fyrir því þarfa
málefni, sem hér er um að ræða,
íslenzkukenslu barna og ungl-
inga.
Þetta starf, sem önnur kenslu-
störf alment, er unnið í kyrþey,
og fer því vafalaust fram hjá
mörgum. Þeim mun meiri á-
stæða er til þess að draga at-
hygli almennings að því á þess-
ari árlegu lokasamkomu skólans,
minna fólk á gildi slíks fræðslu-
starfs og ágætt verk þeirra, sern
leggja fram krafta sína og tíma
sinn því til framgangs enduf'
gjaldslaust. Skyldi það bæð1
metið og þakkað mörgu fremur-
Einnig tjái eg foreldrum barn'
anna, sem sótt hafa skólann,
verðugar þakkir. Ber það þvl
órækt vitni, að þessir foreldrar
kunna að meta viðleitni Þjóð'
ræknisfélagsins með skólahald'
inu og fórnfúst starf kennara
skólans, enda býður hann öllum,
sem það vilja nota börnum síu'
um til handa, ágætt tækifæri ti|
íslenzkufræðslu. Mættu þv’