Heimskringla - 09.05.1945, Blaðsíða 2

Heimskringla - 09.05.1945, Blaðsíða 2
2. SlÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 9. MAI 1945 TVÖ ÁR Á BAFFIN-EYJU Eftir Jón J. Bíldfell Framh. VI. Mannfélagsreglur og fyrirskipanir Eins og menn vita, eða flestai mun gruna, þá hafa Innúítar engin rituð lög, eða lagabálka, til að vernda mannfélag sitt með og hafa því losnað við allan þann ægilega kostnað og umstang, sem lagaframkvæmdunum er sam- fara á meðal hinna svonefndu siðuðu þjóða. En þeir hafa á- kveðnar reglur, sem gengið hafa í arf mann fram af manni og sem sýnast fullnægja þjóðfélagskröf- um þeirra. Þeir hafa auðvitað fundið til þess, og finna enn, að vilji og skilningur manna er ekki fullnægjandi til þess að vernda þau verðmæti mannfé- lags þeirra, sem þeim sjálfum voru óumflýjanleg til sjálfsvarn- ar, fyrir þeim sem skaðlegir reyndust, eða gátu verið því hættulegir með framkomu sinni. En í stað þess að dæma slíka menn eftir allsherjar lögum eins og hjá okkur tíðkast, taka leið- andi eldri menn mál og hegðan þessa fólks til athugunar og með- ferðar og fara með sem þeim sjáKum sýnist, en þó með hlið- sjón af fortíðar reglum þeim sem forfeður þeirra fylgdu undir sömu krmgumstæðum og er dómur þeirra ákveðinn og ein- hlítur. Þessir leiðandi menn á meðal Innúítanna sem verða að njóta tiltrúar og trausts meðbygðar- manna sinna, sem þeir sjálfir hafa unnið sér með drengilegri framko'mu, láta sig öll velferðar- mál bygða sinna varða, en það er, auk' iðnaðar, eða framleiðslu málanna, sem áður hefir verið minst á, eitt mál sem þeim er lífsspursmál að vaka yfir og vernda, og það er innbyrðisfrið- ur. Sú þörf þeirra er bygð á reynslu og skilningi mannflokks þessa, líklega yfir aldaraðir. — Lífsviðhorfið þar norður í heim- skauta löndum, hefir verið þeim bæði dapurt og harðsnúið svo þeir hafa þurft á öllum sínum kröftum að halda óskiftum til þess að geta haldist við; og svo er það að mestu leyti enn, þó sýn- ast mætti að viðskiftin við verzl- unarfélög þau sem þar eru nú, og afskifti landstjórnarinnar af þeim, hefði átt að tryggja lífs- kjör þeirra, en þó hefir nú frá mínu sjónarmiði farið svo, að það sem unnist hefir á einn veg fyrir þær samgöngur, því hafi þeir tapað á annan, svo þeir þurfa á öllu sínu að halda, ekki síður nú en fyr. Þeir hafa held- ur ekki slakað á klónni, að því er friðarmálin snertir. Um þessa menningarreglu þeirra mætti rita langt mál, en til þess skortir bæði tíma og rúm, verð eg því að láta mér nægja að setja hér tvær þjóðsögur sem varpa ljsói á þetta menningaratriði á meðal Innúít- anna, eins og þjóðsögur varpa Ijósi á menningar, eða ómenn- ingar atriði hjá öðrum þjóðum. Það var einu sinni kona, sem með athöfnum sínum og orðum vakti sundrung og óánægju inn- an bygðar sirinar. Leiðandi menn bygðarinnar bentu henni á hættuna sem af slíku framferði gæti stafað og báðu hana að láta af því, en það bar engan árang- ur, konan hélt uppteknum hætti og lét sér ekkert segjast við að- varanir þeirra. Þannig leið nokkur tími og hún var farin að halda að hún mundi bera sigur úr býtum í viðureign sinni við karlana, en þá fór hún að finna til þess að bygðarfólk hennar fór að sýna henni lítilsvirðingu, — vildi ekki tala við hana og snið- gekk hana þegar vegir hennar og þess, lágu saman sem var daglega og svo varð þessi fyrir- litning bygðarfólks hennar köld og lýjandi að hún þoldi hana ekki heldur tók bát og réri í burtu meðfram ströndum landsins langa leið, unz hún var orðin r fOK&T ?rf£W'* '/#£ you ///7 hungruð og aðfram komin af þreytu. Fór hún þá í land og settist á stein sem stóð í fjör- unni, fól andlitið í höndum sér og stundi þungan. Þannig sat hún stundarkorn, svo stundi hún upp í örvæntingu: “Það vildi eg að eg væri dauð!” Henni varð ekki að þeirri ósk sinni og ekki vildi heldur örvæntingar þung- inn sem lá á hjarta hennar eins og martröð veita henni von, eða frið. Næst stundi hún upp ósk um áð hún væri orðin að steini og veittist henni sú ósk og þar situr hún enn í dag og drýpur höfði í höndur sér, ímynd ofur- þunga örvæntinganna. Önnur stúlka, ung og glæsileg gerði sig seka í sömu yfirsjón- inni eins og stúlkan sem varð að steini og lét sér ekki skipast við fortölur sér eldri og reyndari manna. Hún hugsaði þegar kuldi fyrirlitningarinnar frá bygðarfólki hennar næddi um hana, að æskan, lífsgleðin, lífs- fjörið og yndisþokki hennar sjálfrar mundi með tíð og tíma geta veitt sér og nýbreytni sinni sigur, en það varð ekki. Kuldinn óx en vonirnar dóu. Lífsgleðin fraus, lífsfjörið fór þverrandi og yndisþokki hennar gat ekki vak- ið eitt einasta bros, né heldur dregið að sér ylríkt augnaráð eins einasta manns í bygð henn- ar. Þegar svo var komið fann hún sig knúða til þess að yfirgefa bygðina sem hún hafði alist upp í og leita á burt út í óbygðir sem hún þekti ekki þar-sem allslags torfærur biðu hennar. Hún gekk dag eftir dag og viku eftir viku, fótsár og ferðlúin. Nestis- bitinn sem hún tók með sér var fyrir löngu þrotinn og hungrið miskunarlaust svarf að hennr, þar til hún að síðustu hné ör- magna og úrvinda piður ein- hvers staðar út í óbygðum, með dauðan á næstu grösum við sig, en þó gat hún ekki heldur fengið að njóta friðar í skjóli hans, því maður frá henni ókunnu fólki var á ferð þar sem hún lá og flutti hana til bygðar sinnar, þar sem hún varð að ala aldur sinn, en fékk aldrei að koma til æsku- stöðva sinna aftur, né ættfólks. Þó þessar sögur, sem hér eru tilfærðar hljóði upp á konur, þá ná friðarreglurnar engu síður til karlmanna, munurinn aðeinS sá, að ef karlmenn gerðust sekir um rof friðar reglanna, eða friðar- ins, þá hljóta þeir harðari dóm og miklu óvægari meðferð. Þeir eru sömu meðferðarreglum háð- ir og konurnar sem frá er sagt hér að framan að því leyti, að mál þeirra er tekið til yfirveg- unar af ráðhollustu leiðtogum bygðarlags þess, sem friðrofinn, eða friðrofarnir eiga heima í. Ef dómnefndinni finst, að bygðarfélaginu sé hætta búin af framferði þeirra þá á nefndin tal við hann eða þá og sýnir honum, eða þeim, fram á óheill þá sem af slíku framferði geti stafað, og hljóti að stafa ef friðrofarnir sjái ekki að sér. Ef þeir svo halda áfram uppteknum hætti, þá er það pndantekningarlaust álit dómnefndarinnar og héraðsbúa, að slíkir menn séu andlega óheil- ir, brjálaðir, og því ekki aðeins hættulegir bygðarfriðnum, held- ur líka skaðlegir lífi og limum manna og því ekki um annað að gera en ryðja þeim úr vegi, því í þeirra huga, er heildar velferð- in, heildar friðurinn og heildar einingin réttmeiri en einstakl- ingurinn. Svo eftir ítarlegar til- raunir til þess, að fá friðrofana til að bæta ráð sitt, hafa verið gerðar árangurslaust, hverfa þeir af sjónarsviðinu og hinir sem í eining og friði vilja saman búa, halda áfram sínum daglegu störfum eins og ekkert hafi í skorist þó þeir viti fullvel að óeirðar seggirnir séu ekki leng- ur í tölu þeirra lifandi. Það er ekki ólíklegt að þessi mannfélags regla, eða mannfé- lags fyrirkomulag Innúítanna þyki nokkuð harðneskjuleg og brjóti mjög í bága við einstakl-' ingsfrelsið sem svo mikið er lagt upp úr nú á dögum á meðal menningarþjóðanna, en þess er að gæta, að þeir hafa átt við kringumstæður og kjör að búa, sem eru og hafa verið ólík kjör- um og kringumstæðum þeim er vér höfum átt við að búa og myndað hafa mannfélags fyrir- komulag vort. Þeir eru ein- angraðir og njóta ekki styrktar, eða starfsþekkingar utan síns eigin flokks. Lífskjör þeirra exu erfið og hörð, svo þeir þurfa að neyta óskiftrar orku til þess, að draga fram lífið. Landið sem þeir búa í, er bert, gróðurlítið, og hrakviðrasamt. Þroski þeirra er dýrt keypt lífsreynsla og með- fædd listhneigð sem vakað hefir í sál þessa fólks öld fram af öld, en ekki fengið neina framrás, aðra en hugmyndalíf þess sjálfs, sem bundið er við atvinnuvegi þess og umhverfi. Úlfúð og ó- samlyndi gæti þetta fólk ekki þolað, það væri dauðadómur þess. Fals og undirferli eyði- legði ekki aðeins þann hlýhug og þá lífsgleði sem það á yfir að ráða, heldur éitraði líka alla sambúð þess, spilti allri samúð og samvinnu og þá væri úti um það undir kringumstæðum þeim sem það á við að búa. Þetta hef- ir renysluskólinn kent þeim. — Þetta sjá þeir og skilja og við þessum vágesti hafa þeir ásett sér að sporna í lengstu lög, og því hin stranga og ófrávíkjan- lega varúðarregla. Þessar mann- félagsreglur Innúítanna hinn sameiginlegi eignaréttur og friðhelgi mannfélags þeirra hafa haft varanleg áhrif á líf þeirra. Þær hafa ekki aðeins trygt lífs- björg þeirra og eflt innbyrðis frið, heldur hafa þær mótað líf þeirra alt. Þær hafa verið og eru þeim svo mikið alvörumál, að þær hafa hreinsað úr huga þeirra og hegðun alt sem þeim er mótstríðandi svo sem ágengni, yfirgang, sínglyni, óorðheldni, undirferli, óvináttu, ásælni og óstjórnlega metnaðar áþján. Um þetta fólk farast Sir George Cart- wright Sem þekti það manna bezt þannig orð: “Innúítar leystir úr greipum íss og snjóa, sækja nú sjó á létti og hvalbátum. 1 friði og sátt, dreifa þeir sér um hinar hugð- næmu strendur Labrador. Þeir búa við gnægð, og sækj- ast ekki eftir meiru. Þreföld er ánægja þeirra. Þeir þekkja hvorki gull né glóandi veigar. Það sem í huga þeirra og hjarta býr, sýna þeir í dagfari sínu. Innúítar eru prúðir í fram- göngu og heiðarlegir í öllum við- skiftum. Loforð þeirra eru á- byggileg og trúverðug. Varast skaltu að beita þá brigðmælgi, því þeir kunna vel að meta ein- lægan drengskap, og greina frá fláræði. Þeir voru einu sinni álitnir að vera grimmir og illa siðaðir, her- skáir og blóðþyrstir. En fyrir mína umsjá, því eg geri kröfu til þeirra verðleika, eru allar þjóðir heims í skuld við þá fyrir dygðir þær, sem þær hafa frá þeim að erfðum tekið. Enginn mannflokkur er ráð- vandari né veglyndari en Innúít- ar. Þeir eru blessun þjóðhöfð- ingjum sínum, og sómi hverrar þjóðar.” Sir George Cartwright var fyrsti enskumælandi maðurinn sem hóf verzlun við Innúíta á Labrador árið 1770, dvaldi á meðal þeirra í um sextán ár; gerði margt til þess að reyna að bæta hag þeirra, og naut að sögn, tiltrú og virðingar Innúítanna öðrum fremur. Eg hefi sagt, að þessar tvær mannfélagsreglur sem eg hefi minst á hér að framan, eigna- réttar stefna, eða regla þeirra; og friðar fyrirskipanir, hafi haft, áhrif á alt líf þeirra og skal hér nokkur frekari greinagerð sett fram, til áréttingar þeirri skoð- un minni. Til Hrilningar Vefðu sígaretturnar þínar úr Ogden’s Fine Cut eða reyktu Ogden’s Cut Plug í pípu þinni Eitt af því fyrsta sem vekur eftirtekt manna og undrun, eftir að kynnast Innúítunum er, hversu mikilli lífsgleði og lífs- ánægju að þeir eru gæddir. Lífið þeirra augum er fagurt og bjart, teins og nóttlausu dagar norður- landanna. Áhyggjurnar sem okkur þjá, út af öfugstreymi og erfiðleikum er létt af hjörtum þeirra og herðum. Hjá þeim er enginn kvíði fyrir morgundegin- um. Hann er framundan heiður og hreinn. Allir erfiðleikarnir sem tilheyrðu deginum í gær, dóu með honum. Morgundagur- inn kemur óháður atvikum dags- ins liðna, með nýjum tækifærum sem allir hafa sama rétt á og sömu aðgöng að. Nýtt líf, ný tækifæri, nýr dagur. Nú á dögum er mikið talað um öryggi á meðal vor og það ekki án orsaka. Innúítar hafa notið öryggis í aldaraðir og hún bygg- ist fyrst og fremst á eignarrétts afstöðu þeirra í sambandi við af- urðir lands og sjávar. I öðru lagi á þeirri lífsreglu, að enginn skuli afskektur vera, eða himgur líða á meðan að einhverjir bygð- armanna afla. í þriðja lagi byggist öryggi þeirra á góðu samkomulagi og einlægni bygð- armanna sem eflst hefir og þroskast hjá þeim við hinar ströngu friðarreglur þeirra. En þó þessi fjögur atriði sem nú eru talin séu mikils virði í sam- bandi við öryggi Innúítanna, þá er aðal stoð hennar ótalin enn, en það er æskufólkið. Það hefir verið og er ófrávíkj- anleg regla að börnin, þegar þau eru vaxin og fullþroska, sjá ekki aðeins foreldrum sínum far- borða, heldur og nánustu skyld- mennum, þegar þess þarf og svo er þessi regla sjálfsögð, að eng- um dettur í hug að andæfa henni, eða að skerast undan skyldum þeim sem hún leggur hlutaðeigendum á herðar, og það fallegasta í sambandi við þá skyldurækni barnanna er að þau virðast sjálf hafa nautn og yndi af slíkri umönnun hinna eldri. þvi aldur hjá Innúítum er í heiðri hafður og lotning borin fyrir lífsreynslu þeirra eldri, hvort heldur um er að ræða, karl eða konu, þeirra sjálfra vegna og vegna þess að hið aldr- aða fólk er merkisberar lífsreyn- slu og þekking feðranna, sem æskulýðurinn álítur sér eins nauðsynlega og mat og drykk. KVEÐJA TIL LAUGAR- DAGSSKÓLANS Feginn hefði eg viljað vera viðstaddur þessa lokasamkomu Laugardagsskólans, en skyldu- störf heima fyrir valda því, að eg get eigi notið þeirrar ánægju. Verð eg þessvegna að láta mér nægja að senda samkomunni bréflega kveðju. Vil eg þá fyrst og fremst þakka öllum þeim, sem stutt hafa að starfi skólans á árinu, sér í lagi skólastjóra og kennur- um, sem lagt hafa mikla alúð við starfið, og sýnt með því J verki áhuga sinn fyrir því þarfa málefni, sem hér er um að ræða, íslenzkukenslu barna og ungl- inga. Þetta starf, sem önnur kenslu- störf alment, er unnið í kyrþey, og fer því vafalaust fram hjá mörgum. Þeim mun meiri á- stæða er til þess að draga at- hygli almennings að því á þess- ari árlegu lokasamkomu skólans, minna fólk á gildi slíks fræðslu- starfs og ágætt verk þeirra, sern leggja fram krafta sína og tíma sinn því til framgangs enduf' gjaldslaust. Skyldi það bæð1 metið og þakkað mörgu fremur- Einnig tjái eg foreldrum barn' anna, sem sótt hafa skólann, verðugar þakkir. Ber það þvl órækt vitni, að þessir foreldrar kunna að meta viðleitni Þjóð' ræknisfélagsins með skólahald' inu og fórnfúst starf kennara skólans, enda býður hann öllum, sem það vilja nota börnum síu' um til handa, ágætt tækifæri ti| íslenzkufræðslu. Mættu þv’

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.